Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 75/13
POSTANOWIENIE
Dnia 27 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marta Romańska (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
w sprawie z powództwa K. Ż.-S.
przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej N.
o stwierdzenie nieważności uchwał,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 września 2013 r.,
zażalenia powódki na wyrok Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 30 stycznia 2013 r.,
oddala zażalenie, pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Powódka wnosiła o „uznanie za niezgodne z porządkiem prawnym
i wyeliminowanie z obrotu prawnego” uchwał nr 6 i 7 z dnia 17 maja 2010 r.
pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej o powołaniu w skład zarządu A. K. i W. S.,
wskazując, że są one niezgodne z prawem, gdyż nie uzyskały większości 50%
głosów, bowiem osoby, które oddały głos nie dysponowały stosownym
pełnomocnictwem rodzajowym udzielonym przez pozostałych współwłaścicieli lokali.
Jej pełnomocnik wnosił o stwierdzenie nieważności powyższych uchwał.
Strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa.
Sąd Okręgowy w W. ustalił między innymi, że za podjęciem
kwestionowanych uchwał głosowali właściciele reprezentujący łącznie 0,461
udziałów, gdyż głos oddany za lokal nr 6, którego współwłaścicielami byli J. S., A. S.
i W. S. należy uznać za nieważny, bowiem swojego stanowiska w sprawie uchwały
nie wyraziła W. S., która nie brała udziału w głosowaniu ani nie udzieliła
pełnomocnictwa pozostałym współwłaścicielom. Inne zarzuty powódki dotyczące
głosowania Sąd Okręgowy uznał za nieuzasadnione.
Stwierdzając, że wobec nieuzyskania wymaganej większości 50% głosów
przedmiotowe uchwały nie zostały podjęte, Sąd Okręgowy uznał, iż powództwo
powinno zmierzać do ustalenia istnienia bądź nieistnienia tych uchwał, nie jest
bowiem możliwe uchylenie uchwały, która nie została podjęta i nie istnieje
w obrocie prawnym.
Z tych względów Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2012 r. oddalił
powództwo.
W wyniku apelacji powódki, która wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku
i stwierdzenie, że zaskarżone uchwały nigdy nie zostały podjęte – Sąd Apelacyjny
wyrokiem z dnia 30 stycznia 2013 r. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania apelacyjnego.
Sąd drugiej instancji uzupełnił postępowanie dowodowe przez dopuszczenie
dowodu z pełnomocnictw udzielonych przez współwłaścicieli lokalu nr 6 i ustalił
dodatkowo, że W. S. udzieliła swojej córce J. S. pełnomocnictwa notarialnego do
3
podejmowania w jej imieniu wymienionych w akcie notarialnym czynności prawnych
i składania oświadczeń woli, w tym między innymi do reprezentowania jej przed
wspólnotami mieszkaniowymi, a w szczególności wobec pozwanej Wspólnoty
Mieszkaniowej i składania w jej imieniu wszelkich oświadczeń woli, w tym
jednostronnych oraz oświadczeń wiedzy. Także A. S. udzielił J. S. pełnomocnictwa
do reprezentowania go we wszystkich sprawach Wspólnoty Mieszkaniowej
włącznie z głosowaniem i podejmowaniem uchwał.
Sąd Apelacyjny uznał, że udzielone pełnomocnictwa odpowiadają regulacji
dotyczącej zarządu rzeczą wspólną zawartej w art. 199 lub 201 k.c., z których
wynika, że współwłaściciele lokalu stanowiącego odrębną własność powinni
umocować jednego z nich do udziału w podejmowaniu uchwał wspólnoty
mieszkaniowej z prawem głosowania. Stwierdził, że wobec tego, iż powyższe
pełnomocnictwa są prawidłowe i skuteczne, błędne okazało się ustalenie Sądu
Okręgowego, że głos oddany za lokal nr 6 nie był ważny. Uwzględnienie głosów
oddanych za ten lokal, tj. 0,077, prowadzi do stwierdzenia, że zaskarżone uchwały
zapadły wymaganą większością głosów, gdyż głosami reprezentującymi 0,538
udziałów, nie są więc uchwałami nieistniejącymi, jak przyjął Sąd Okręgowy.
Sąd Apelacyjny wskazał, że zgodnie z art. 25 ust.1 u.w.l. powództwo
o uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej może opierać się na twierdzeniu, iż
uchwała jest niezgodna z prawem, co może obejmować zarzut nieprawidłowego
trybu jej podjęcia. Ustalenie w postępowaniu apelacyjnym, że sporne uchwały
zostały skutecznie podjęte wobec uzyskania wymaganej większości głosów
prowadzi, zdaniem Sądu Apelacyjnego, do wniosku, że Sąd pierwszej instancji
przyjmując, iż uchwały nie zostały podjęte, nie orzekł o żądaniu pozwu, a tym
samym nie rozpoznał istoty sprawy, co uzasadniało uchylenie zaskarżonego
wyroku na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Apelacyjny zwrócił też uwagę, że
podzielenie stanowiska o nieistnieniu zaskarżonych uchwał, oznaczałoby, iż
w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji pozwana Wspólnota nie była
prawidłowo reprezentowana.
W zażaleniu na wyrok Sądu Apelacyjnego powódka zgłosiła zarzut
naruszenia art. 381 k.p.c. przez uwzględnienie nowych faktów i dowodów, mimo że
strona mogła je powołać przed Sądem pierwszej instancji. Stwierdzając, iż
4
zaskarżone uchwały są nieważne między innymi dlatego, że żadne
z pełnomocnictw udzielonych przez współwłaścicieli lokalu nr 6 nie było
pełnomocnictwem rodzajowym, jak również z powodu innych zarzucanych przez
nią uchybień, wskazała, że rzutuje to na brak prawa do reprezentowania strony
pozwanej przez A. K. i W. S., co prowadzi do nieważności postępowania z przyczyn
określonych w art. 379 pkt 2 k.p.c. Wskazała też na nierozpoznanie przez Sąd
Apelacyjny wniosku o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 1
k.p.c.
Wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu oraz o zasądzenie zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z uwagi na treść zarzutów podniesionych przez skarżącą zachodzi potrzeba
wyjaśnienia celu regulacji wprowadzonej z dniem 3 maja 2012 r. w art. 3941
§ 11
k.p.c., zgodnie z którym zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie
uchylenie przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
Jak wielokrotnie wskazywał już Sąd Najwyższy i co wynika także
z uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej z dnia 16 września 2011 r. (Dz. U. Nr
233, poz.1381) zawartego w Druku Sejmowym nr 4332 VI kadencji, instytucja
zażalenia do Sądu Najwyższego na orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji
służyć ma skontrolowaniu, czy orzeczenie to, które w obowiązującym systemie
apelacji pełnej, powinno być wyjątkiem od zasady merytorycznego rozstrzygnięcia
sprawy przez sąd drugiej instancji, zostało wydane prawidłowo i oparte na jednej
z wymienionych w art. 382 § 2 i § 4 k.p.c. podstaw kasatoryjnych, którymi są:
nieważność postępowania przed sądem pierwszej instancji, nierozpoznanie przez
ten sąd istoty sprawy oraz sytuacja, gdy wydanie wyroku przez sąd drugiej instancji
wymagałoby przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.
Rozważając charakter zażalenia wprowadzonego w art. 3941
§ 11
k.p.c. Sąd
Najwyższy podkreślił, że kontrola dokonywana w ramach tego środka powinna mieć
charakter formalny, ograniczony do badania prawidłowości zastosowania przez sąd
drugiej instancji przesłanek uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji. Oznacza
5
to, że w razie uchylenia tego orzeczenia na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. Sąd
Najwyższy w postępowaniu zażaleniowym poddaje kontroli prawidłowość
stwierdzenia przez sąd drugiej instancji nieważności postępowania. Jeżeli
natomiast podstawą orzeczenia kasatoryjnego były przesłanki określone w art. 386
§ 4 k.p.c., Sąd Najwyższy bada, czy sąd drugiej instancji prawidłowo pojmował
wskazane w tym przepisie przyczyny uzasadniające uchylenie orzeczenia sądu
pierwszej instancji oraz czy rzeczywiście przyczyny te wystąpiły. Dokonywana
ocena ma charakter czysto procesowy, co oznacza, że nie może wkraczać
w merytoryczne kompetencje sądu drugiej instancji. Tak określony zakres kontroli
nie obejmuje oceny zasadności roszczeń ani merytorycznego badania stanowiska
prawnego sądu drugiej instancji, jak również badania prawidłowości zastosowania
przepisów prawa procesowego, które nie odnoszą się ściśle do wskazanych w art.
386 § 2 i 4 k.p.c. podstaw uzasadniających uchylenie wyroku sądu pierwszej
instancji. Zażalenie przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. nie jest bowiem środkiem
prawnym służącym kontroli materialnoprawnej podstawy wyroku ani prawidłowości
zastosowania przez sąd drugiej instancji przepisów prawa procesowego
niezwiązanych z podstawami kasatoryjnymi, lecz zażalenie to jest skierowane
przeciwko uchyleniu wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania
(porównaj między innymi postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada
2012 r. IV CZ 147/12, OSNC 213/3/41, z dnia 9 listopada 2012 r. IV CZ 156/12,
z dnia 10 stycznia 2013 r. IV CZ 170/12 i z dnia 15 lutego 2013 r. I CZ 5/13,
niepubl.).
Rozpoznając zażalenie na wyrok kasatoryjny sądu drugiej instancji Sąd
Najwyższy musi jednak w pierwszej kolejności ocenić, czy orzeczenie sądu drugiej
instancji stanowiące przedmiot zaskarżenia nie zapadło w warunkach nieważności
postępowania . Zgodnie bowiem z art. 378 § 1 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.
okoliczności te Sąd Najwyższy rozpoznając zażalenie bierze pod uwagę z urzędu.
Powódka zarzuciła w zażaleniu, że doszło do nieważności postępowania
przed Sądem pierwszej instancji z przyczyn określonych w art. 379 pkt 2 k.p.c.,
gdyż strona pozwana była reprezentowana przez zarząd, który faktyczne nie został
wybrany, bowiem uchwała Wspólnoty z dnia 17 maja 2010 r. o jego wyborze –
będąca przedmiotem zaskarżenia w rozpoznawanej sprawie – była nieważna.
6
Gdyby stanowisko to uznać za uzasadnione, nieważne, z tych samych
powodów, byłoby także postępowanie przed Sądem Apelacyjnym prowadzące do
wydania zaskarżonego wyroku, co wymaga oceny Sądu Najwyższego w ramach
obowiązku wzięcia pod uwagę z urzędu nieważności postępowania przed sądem
drugiej instancji.
W rozpoznawanej sprawie kwestia nieważności uchwały o powołaniu
członków zarządu pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej jest jednocześnie
materialnoprawną przesłanką roszczenia, której ocena przez Sąd Najwyższy
w postępowaniu zażaleniowym w ramach badania nieważności postępowania
prowadzącego do wydania zaskarżonego wyroku kasatoryjnego, stanowiłaby
w istocie rozpoznanie i przesądzenie przez Sąd Najwyższy w ramach
postępowania zażaleniowego materialnoprawnych przesłanek roszczenia, a więc
rozpoznanie istoty sprawy. Byłoby to bez wątpienia sprzeczne z celem zażalenia
przewidzianego w art. 3941
§ 11
k.p.c. Prowadziłoby także do obejścia przepisów
o skardze kasacyjnej przez przyzwolenie na to, by zażalenie na wyrok kasatoryjny
sądu drugiej instancji stanowiło substytut skargi kasacyjnej, a więc środka
prawnego zasadniczo innej rangi, sformalizowanego i mającego szansę
rozpoznania przez Sąd Najwyższy tylko w wypadku spełnienia ściśle określonych
przesłanek (porównaj między innymi postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
10 stycznia 2013 r. IV CZ 170/12 i z dnia 5 lipca 2013 r IV CZ 65/13, niepubl.).
W sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, przesądzenie przez Sąd
Najwyższy w postępowaniu zażaleniowym prowadzonym na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. materialnoprawnej istoty sprawy, mogłoby prowadzić do kolizji
orzeczniczych.
Z tych względów w sytuacji, gdy kwestia nieważności uchwały o powołaniu
członków zarządu osoby prawnej jest materialnoprawną przesłanką roszczenia
zgłoszonego w sprawie, Sąd Najwyższy badając z urzędu w postępowaniu
zażaleniowym na orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji ewentualną
przyczynę nieważności postępowania przed tym sądem powinien ograniczyć się do
oceny przesłanek wyłącznie procesowych, nie rozstrzygając przesłanek
materialnoprawnych ewentualnej nieważności uchwały o powołaniu członków
zarządu.
7
Przenosząc rozważania te na grunt rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić,
że ponieważ zaskarżona uchwała o powołaniu zarządu pozwanej Wspólnoty, który
reprezentuje ją w sprawie, nie została wyeliminowana z obrotu prawnego
prawomocnym wyrokiem sądowym ani w żaden inny sposób przewidziany prawem,
członkowie zarządu wybrani na mocy tej uchwały są uprawnieni do
reprezentowania pozwanej Wspólnoty przed sądem. Jak bowiem wskazał Sąd
Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 18 września 2013 r. III CZP
13/13 (jeszcze nie publ.), wyrok sądu stwierdzający nieważność sprzecznej
z ustawą uchwały wspólników spółki z o.o. lub uchwały walnego zgromadzenia S.A.
ma charakter konstytutywny, co należy odnieść także do uchwał wspólnoty
mieszkaniowej. Dopóki zatem nie zapadł prawomocny wyrok sądu stwierdzający
nieważność lub nieistnienie albo uchylający uchwałę wspólnoty o powołaniu
członków zarządu, osoby te są uprawnione do reprezentowania wspólnoty
w postępowaniu sądowym. Nie doszło zatem do nieważności postępowania
w sprawie.
Przechodząc do zarzutów zażalenia należy stwierdzić, że ze wskazanych na
wstępie powodów zarówno zarzuty naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 381 k.p.c.
i art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c., jak również pozostałe zarzuty nieskonkretyzowane
poprzez wskazanie naruszonych przepisów prawa, nie mogą być skuteczne, gdyż
nie dotyczą wskazanej przez Sąd Apelacyjny przesłanki uchylenia wyroku Sądu
pierwszej instancji, którą było nierozpoznanie istoty sprawy. Zarzuty procesowe
w żaden sposób nie wiążą się z tą przesłanką i dlatego nie mogą być skuteczne,
natomiast zarzuty dotyczące nieważności zaskarżonej uchwały nie mogą być, jak
wskazano wyżej, przedmiotem oceny Sądu Najwyższego w ramach postępowania
zażaleniowego wszczętego na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c.
Skarżąca nie zgłosiła natomiast żadnych zastrzeżeń ani zarzutów
dotyczących stanowiska Sądu Apelacyjnego co do tego, że Sąd pierwszej instancji
nie rozpoznał istoty sprawy, nie zakwestionowała tego stanowiska ani nie zgłosiła
zarzutu naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. Wprawdzie w postępowaniu zażaleniowym
skarżący nie musi powoływać podstaw zaskarżenia i zarzutów z taką precyzją,
jakiej ustawodawca wymaga w art. 3983
§ 1 k.p.c. od skargi kasacyjnej, jednak musi
wskazać argumenty odnoszące się do okoliczności istotnych dla oceny
8
prawidłowości zaskarżonego orzeczenia. W zażaleniu na wyrok kasatoryjny sądu
drugiej instancji, w którym jako przyczynę uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji
wskazano nierozpoznanie istoty sprawy, skarżący, choć nie musi powoływać art.
386 § 4 k.p.c., jako podstawy zaskarżenia, powinien jednak wskazać, że nie zgadza
się ze stanowiskiem sądu drugiej instancji o nierozpoznaniu istoty sprawy
i przedstawić argumenty uzasadniające jego stanowisko w tym przedmiocie.
Skarżąca żadnych takich zarzutów ani argumentów nie przedstawiła, co musiało
prowadzić do oddalenia zażalenia, jako pozbawionego uzasadnionych podstaw
(art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.). Zgodnie z art. 108 § 1 zd. pierwsze w zw.
z art. 391 § 1, art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c. o kosztach postępowania
zażaleniowego rozstrzygnie sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
db