Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 44/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Włodzimierz Wróbel
Protokolant Jolanta Grabowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga
w sprawie S.K.
skazanego z art. 158 § 1 k.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 30 września 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego,
od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 14 września 2012 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w J.
z dnia 10 maja 2012 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok wobec S. K. i sprawę przekazuje
Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym;
2. zwraca S. K. wniesioną opłatę od kasacji w kwocie 450
(czterysta pięćdziesiąt) złotych.
UZASADNIENIE
2
S. K. oraz P. C. i A. R., aktem oskarżenia z dnia 26 października 2009 r.,
zostali oskarżeni o to, że w J. w dniu 28 lipca 2009 r. ok. godz. 22.40 w rejonie
bloku nr 8 przy ul. D. wspólnie i w porozumieniu przez zadawanie uderzeń rękami i
kopanie wzięli udział w pobiciu J. Z. oraz J.K., czym narazili ich na bezpośrednie
niebezpieczeństwo utraty życia i nastąpienia skutku z art. 157 § 1 k.k., tj. o czyn z
art. 158 § 1 k.k.
Postanowieniem z dnia 28 stycznia 2010 r. Sąd Rejonowy w J. umorzył
postępowanie karne o ten czyn wobec oskarżonego A. R., gdyż zmarł on w dniu 23
listopada 2009 r.
Wyrokiem z dnia 10 maja 2012 r., Sąd Rejonowy uznał S. K. i P. C. za
winnych popełnienia zarzucanego im czynu wyczerpującego znamiona
przestępstwa z art. 158 § 1 k.k. i na podstawie tego też przepisu skazał ich na karę
po roku pozbawienia wolności. Wykonanie tej kary wobec P. C. zostało warunkowo
zawieszone na okres 3 lat. W części wstępnej wyroku Sąd wskazał, że
rozpoznawał sprawę S. K. i P.C. oskarżonych o czyn, który został opisany tak jak w
akcie oskarżenia.
Jedną wspólną apelację od powyższego wyroku wywiedli obrońcy S. K. i P.
C., zaskarżając go w całości i zarzucając:
1. na zasadzie art. 438 pkt 2 k.p.k. obrazę przepisów postępowania, a to art. 2
§ 2 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. w zw. z art. 173 § 1 k.p.k., art. 391 § 1 i § 3
k.p.k. w zw. z art. 389 § 2 k.p.k., art. 410 k.p.k., art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., art.
7 k.p.k. poprzez:
 brak wskazania w uzasadnieniu faktu pobicia pokrzywdzonego J. Z. na
klatce schodowej, sposobu zadawania mu ciosów oraz sprawców,
 brak szczegółowego opisu pobicia pokrzywdzonych nieopodal placu zabaw,
na skrzyżowaniu ulic, przy jednoczesnym zbiorczym wskazaniu dowodów
mających wspierać poczynione w sposób ogólny ustalenia faktyczne, bez
odnotowania kart, na jakich się znajdują,
 niewzięcie przy wyrokowaniu pod uwagę wszystkich depozycji świadków A.
Z. i J. K., nierozważenie rozbieżności, jakie pomiędzy nimi zachodzą w
zakresie kręgu sprawców pobicia na skrzyżowaniu, zaniechanie omówienia
3
tych dowodów we wzajemnym powiązaniu i zachodzących między nimi
relacjach,
 zaniechanie odczytania zeznań świadków J. K. (k.88-90) oraz A. Z. (k. 106-
107), choć świadkowie zeznawali o części okoliczności pominiętych w toku
przesłuchania na rozprawie, zaś A. Z. zeznawała w nich częściowo
odmiennie niż przed Sądem,
 zaniechanie przeprowadzenia z urzędu dowodu z okazania świadkom K. i A.
Z. osoby lub wizerunku oskarżonego K.,
 sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę zeznań
świadka P. C.,
2. na zasadzie art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych
za podstawę wyroku, polegający na stwierdzeniu, że:
 zdarzenie na klatce schodowej oraz zdarzenie na ulicy osiedla G. należy
traktować jako jedną zaszłość faktyczną stanowiącą łącznie podstawę
odpowiedzialności karnej oskarżonych z uwagi na fakt, iż łączył je po stronie
sprawców jeden zamiar,
 pokrzywdzeni w wyniku pobicia byli narażeni na bezpośrednie
niebezpieczeństwo utraty życia,
 stopień społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonym był bardzo
wysoki,
 oskarżony S. K. jest bezdzietny,
3. na zasadzie art. 438 pkt 1 k.p.k. obrazę przepisów prawa materialnego, a to
art. 4 § 1 k.k. w zw. z art. 46 § 2 k.k. poprzez zastosowanie przepisu art. 46
§ 2 k.k. w brzmieniu z dnia orzekania, podczas gdy ustawą względniejszą
dla oskarżonych - z uwagi na katalog przestępstw, za które orzec można
nawiązkę – był ów przepis w brzmieniu ustalonym na czas popełnienia
przypisanego przestępstwa,
4. na zasadzie art. 438 pkt 4 k.p.k. rażącą niewspółmierność kar orzeczonych
względem oskarżonych poprzez wymierzenie oskarżonemu P. C. kary roku
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, gdy
tymczasem adekwatną, jeśli pod uwagę wziąć wszystkie relewantne
okoliczności, byłaby kara 50 stawek dziennych grzywny przy ustaleniu
4
wysokości stawki dziennej na poziomie 20 zł, a nadto poprzez wymierzenie
oskarżonemu S. K. kary roku pozbawienia wolności, podczas gdy adekwatną,
jeśli pod uwagę wziąć wszystkie relewantne okoliczności, byłaby kara 6
miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania
na okres próby wynoszący 3 lata.
Podnosząc powyższe zarzuty, obrońcy wnieśli o:
1. uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w J., ewentualnie
2. zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1 poprzez wymierzenie
oskarżonemu P.C., na podstawie art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 58 § 3 k.k.
kary 50 stawek dziennych grzywny, przyjmując wysokość jednej stawki na
kwotę 20 zł,
3. zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 1 poprzez obniżenie orzeczonej
względem oskarżonego S. K. kary pozbawienia wolności do 6 miesięcy z
jednoczesnym warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby
wynoszący 3 lata,
4. uchylenie zaskarżonego wyroku w punktach 2, 3 i 4.
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 14 września 2012 r.:
1. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
- ustalił, że oskarżeni przypisanego im czynu dopuścili się działając wspólnie
i w porozumieniu z inną ustaloną osobą,
- uchylił rozstrzygnięcie z punktu 4 wyroku w przedmiocie orzeczonej
nawiązki z przepisu art. 46 § 2 k.k.;
2. w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy;
3. orzekł w przedmiocie kosztów procesu.
Kasację od prawomocnego orzeczenia Sądu odwoławczego wniósł obrońca
skazanego S. K. zaskarżając wyrok w części, w odniesieniu do tego skazanego,
zarzucając rażącą obrazę przepisów postępowania, a to:
1. art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k. poprzez niewłaściwą,
nierzetelną kontrolę odwoławczą wyroku Sądu Rejonowego, polegającą na
pominięciu części zarzutów podniesionych w apelacji oraz ogólnikowym,
pozbawionym wnikliwości potraktowaniu pozostałej ich części, co znalazło
5
wyraz w treści lakonicznego i zdawkowego uzasadnienia wyroku Sądu
Okręgowego,
2. art. 434 § 1 k.p.k. poprzez poczynienie nowych i zarazem niekorzystnych dla
oskarżonego ustaleń faktycznych, polegających na przyjęciu w opisie
przypisanego mu czynu, że pobicia pokrzywdzonych dopuścił się również
wspólnie i w porozumieniu z inną ustaloną osobą – A. R., podczas gdy wyrok
zaskarżony został wyłącznie na korzyść oskarżonego,
która to obraza miała istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, albowiem
skutkowała niezasadną jego korektą oraz utrzymaniem w mocy w pozostałej
części.
Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca wniósł o uchylenie wyroku Sądu
Okręgowego w zaskarżonej części oraz przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania temu Sądowi w postępowaniu odwoławczym.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w pisemnej odpowiedzi na kasację wniósł
o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.
Na rozprawie kasacyjnej prokurator Prokuratury Generalnej wniósł również o
oddalenie kasacji obrońcy jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja wniesiona przez obrońcę skazanego S. K. jest zasadna w zakresie
zarzutu pierwszego.
Ma rację skarżący, że Sąd Okręgowy w K., rozpoznając apelację obrońców
skazanego nie podołał obowiązkom wynikającym z art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3
k.p.k. Sposób sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego wyroku jest na tyle
ogólnikowy, że nie pozwala na dokonanie oceny poprawności przeprowadzonej w
sprawie kontroli odwoławczej zwłaszcza, że w apelacji obrońców skazanego
przedstawiono szereg szczegółowych zarzutów, do których Sąd odwoławczy albo w
ogóle się nie odniósł, albo ograniczył się do jednozdaniowych rozważań
nieodnoszących się do istoty zarzutu.
Przede wszystkim należy wskazać, że stanowisko Sądu odwoławczego
odnoszące się do zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych zawartego w apelacji, a
dotyczącego oceny, czy poddane prawnokarnej ocenie wydarzenie stanowiło jedną
i niepodzielną podstawę odpowiedzialności, jak to przyjął Sąd Rejonowy, czy też
6
zdarzenia na klatce schodowej, a następnie na ulicy osiedla G. stanowiły dwa
odrębne czyny, tak jak na to wskazywał apelujący, jest całkowicie niezrozumiałe. Z
jednej strony aprobuje ocenę materiału dowodowego dokonaną przez Sąd
Rejonowy podkreślając, że zarówno okoliczności popełnienia przez oskarżonych
przypisanego im czynu oraz ich wina nie budzą żadnych wątpliwości, co
jednoznacznie wskazuje, że zostały zaaprobowane ustalenia Sądu I instancji, który
przyjął, że z uwagi na zamiar sprawców, działanie oskarżonych w krótkim czasie
oraz na niewielkiej przestrzeni, nie sposób podzielić zdarzenia na kilka odrębnych
czynów. Z drugiej natomiast strony, Sąd odwoławczy w uzasadnieniu wydaje się,
że jednak przyznaje rację apelującemu stwierdzając, że „Niewątpliwie okoliczności
przebiegu zdarzenia wskazują na dwuetapowy jego przebieg, jednakże (…) z uwagi
na kierunek apelacji skierowanej tylko na korzyść, nie sposób uznać, iż miały
miejsce dwa zdarzenia”. Słusznie natomiast wskazuje obrońca S. K., że nie zawsze
uznanie określonych wydarzeń za dwa odrębne czyny musi być niekorzystne dla
oskarżonego szczególnie, gdy tak jak ten oskarżony nie brał udziału w pewnej
części zdarzenia. Z uwagi na to, że Sąd ten w żaden sposób nie rozwinął tej myśli,
nie sposób uznać, że zarzut ten został rozpoznany w sposób właściwy.
Sąd odwoławczy nie odpowiedział również na zarzut apelacyjny związany z
ustaleniem, że obaj pokrzywdzeni zostali w wyniku pobicia narażeni na
bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia. Przypomnieć należy, że Sąd
Rejonowy w opisie przypisanego oskarżonym czynu przyjął, że pokrzywdzeni
narażeni zostali nie tylko na bezpośrednie niebezpieczeństwo wystąpienia skutku, o
którym mowa w art. 157 § 1 k.k., ale również bezpośrednie niebezpieczeństwo
utraty życia. Ustosunkowując się do tego zarzutu, Sąd odwoławczy jedynie
zauważył, że stwierdzone u pokrzywdzonych obrażenia w okolicach głowy, która
jest narządem niezwykle wrażliwym na wszelkie urazy i w związku z tym wysoce
podatnym na poważne uszkodzenia, stanowi z reguły wystarczającą podstawę
ustalenia, że pokrzywdzeni byli narażeni na uszczerbek na zdrowi w znaczeniu art.
157 § 1 k.k., pozwalający na przyjęcie udziału w pobiciu z art. 158 § 1 k.k.
Zauważyć należy, że skarżący w apelacji przyznali, że stwierdzone u
pokrzywdzonych obrażenia nie pozwalają na podważenie stanu bezpośredniego
niebezpieczeństwa nastąpienia tzw. średniego uszczerbku na zdrowi z art. 157 § 1
7
k.k., natomiast wskazywali na błędne stwierdzenie stopnia zagrożenia, jakie płynęło
dla pokrzywdzonych, poprzez uznanie, że groziło im w sposób bezpośredni
niebezpieczeństwo utraty życia. Słusznie więc zauważa skarżący, że ten zarzut
apelacyjny został rozpoznany w sposób nieprawidłowy, co mogło mieć istotny
wpływ na treść orzeczenia. Oczywiście ewentualne wyeliminowanie z opisu czynu
faktu narażenia pokrzywdzonych na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia,
nie podważałoby przyjętej kwalifikacji przestępstwa z art. 158 § 1 k.k., jednakże
mogłoby mieć wpływ na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu, a co za tym
idzie na wymiar orzeczonej kary.
Wskazanie tylko powyższych uchybień wskazuje jednoznacznie, że Sąd
Okręgowy rozpoznając apelację obrońców oskarżonego dopuścił się rażącej obrazy
powyżej wskazanych przepisów postepowania. Z uwagi na to uchybienie, mogące
mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone
orzeczenie i sprawę S. K. przekazał do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy należy rozważyć wnikliwie
wszystkie zarzuty podniesione w apelacji.
Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 436 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.
ograniczył rozpoznanie kasacji tylko do tego właśnie uchybienia, bowiem jest to
wystarczające do wydania merytorycznego orzeczenia, a rozpoznanie w takiej
sytuacji drugiego z zarzutów jest przedwczesne. Przy ponownym rozpoznaniu
sprawy Sąd odwoławczy, podtrzymując swoje stanowisko związane z
koniecznością zmiany opisu czynu przez uzupełnienie go o działanie P. C. i S. K.
wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, winien jednak w sposób jednoznaczny
określić, czy jest to nowe ustalenie faktyczne, na co może wskazywać treść
zaskarżonego wyroku, czy też zmiana opisu czynu spowodowana była
pominięciem tego ustalenia w opisie czynu przypisanego oskarżonym przez Sąd I
instancji, a co może wynikać z treści uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia.
Rozważając ewentualnie to zagadnienie, Sąd odwoławczy winien mieć na uwadze
zarówno treść zarzutu zawartego w akcie oskarżenia oraz dokonane w sprawie
ustalenia faktyczne przez Sąd I instancji, oczywiście w przypadku ich akceptacji, po
rozpoznaniu zarzutów apelacyjnych.
8
Zgodnie z treścią art. 527 § 4 k.p.k. wobec uwzględnienia kasacji, nakazano
zwrot S. K. wniesionej przez niego opłaty sądowej w kwocie 450 złotych.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w części
dyspozytywnej wyroku.