Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 229/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dorota Rysińska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Cesarz
SSN Józef Dołhy
Protokolant Jolanta Włostowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Mieczysława Tabora
w sprawie Ł. K.
obwinionego z art. 94 § 1 kw
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 8 października 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść
od wyroku Sądu Rejonowego w K.
z dnia 27 marca 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w K.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia z dnia 27 marca 2013 r. Sąd Rejonowy w K. uznał Ł. K. za
winnego popełnienia wykroczenia polegającego na tym, że „w dniu 15 października
2012 r. o godzinie 23.10 w miejscowości T., na drodze publicznej kierował
samochodem marki Skoda Fabia o numerze rejestracyjnym […], nie mając do tego
2
uprawnień”, i za ten czyn, na podstawie art. 94 § 1 k.w. w zw. z art. 24 § 1 i § 3 k.w.
skazał go na karę grzywny w kwocie 600 zł.
Wyrok ten uprawomocnił się bez jego zaskarżenia przez strony.
Obecnie Prokurator Generalny zaskarżył ten wyrok kasacją, wniesioną na
niekorzyść obwinionego, i orzeczeniu temu zarzucił „rażące i mające istotny wpływ
na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa procesowego - art. 63 § 1 k.p.w.
w zw. z art. 58 § 2 k.p.w., polegające na uwzględnieniu wniosku oskarżyciela
publicznego o skazanie obwinionego za zarzucany mu czyn bez przeprowadzenia
rozprawy i wymierzenie mu określonej kary, pomimo istnienia wątpliwości co do
okoliczności popełnienia czynu w zakresie uprzedniej karalności obwinionego, co
doprowadziło do obrazy przepisów prawa materialnego, to jest art. 1 § 1 k.w. w zw.
z art. 94 k.w., polegającej na niezasadnym uznaniu, iż zachowanie oskarżonego
wyczerpało znamiona wykroczenia stypizowanego w tym przepisie, podczas gdy
czyn Ł. K. powinien zostać zakwalifikowany jako występek określony w art. 244 k.k.”
Na podstawie tak sformułowanego zarzutu Prokurator Generalny wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w K.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przy pewnych zastrzeżeniach, o czym w dalszej kolejności, zarzut kasacji
okazał się zasadny. Został on wywiedziony w sytuacji, gdy to samo zdarzenie
faktyczne z dnia 15 października 2012 r., przebiegające z udziałem Ł. K., stało się
podstawą przeprowadzenia wobec niego dwóch postępowań: jednego – w sprawie
II K …/13 Sądu Rejonowego w K., o przestępstwo określone w art. 178a § 1 k.k.,
polegające na prowadzeniu przez oskarżonego pojazdu w stanie nietrzeźwości (od
zapadłego w tej sprawie wyroku skazującego z dnia 25 lutego 2013 r., Sąd
Najwyższy równolegle rozpoznał kasację w sprawie III KK 230/13), i w sprawie
niniejszej – w której postępowanie przeprowadzono po jego wyłączeniu do
odrębnego prowadzenia z pierwszej ze spraw – o wykroczenie polegające na
prowadzeniu przez obwinionego tego pojazdu bez uprawnień. Pociągnięcie
oskarżonego do odpowiedzialności w postępowaniu o wykroczenie i w
postępowaniu karnym znajdowało uzasadnienie w treści art. 10 § 1 k.w. (z
konsekwencjami wskazanymi w pozostałych przepisach tego unormowania) – przy
3
założeniu, że tym samym zachowaniem oskarżony wyczerpał znamiona
wykroczenia (z art. 94 § 1 k.w.) i przestępstwa (z art. 178a § 1 k.k.).
W trakcie podejmowanych w sprawie czynności Ł. K. oświadczył, że brak
jego uprawnień do prowadzenia pojazdów wynika z faktu, że taki zakaz orzekł
wobec niego Sąd Rejonowy w S. Treść tego oświadczenia potwierdzała również
dołączona do akt sprawy notatka urzędowa (k. 4). Do czasu wystąpienia z
oskarżeniem okoliczność ta nie została jednak w niniejszym (także i tym drugim)
postępowaniu zweryfikowana. Wprawdzie zwrócono się do wymienionego Sądu o
nadesłanie odpisu wyroku skazującego, jednak dokumentu tego ostatecznie nie
uzyskano. Pomimo tego braku wystąpiono z wnioskiem o ukaranie i we wniosku
tym umieszczono, na podstawie art. 58 § 1 k.p.s.w., wniosek o skazanie
obwinionego za zarzucane mu wykroczenie bez przeprowadzenia rozprawy i
wymierzenie mu określonej kary.
Wniosek ten został zaakceptowany przez Sąd Rejonowy w sposób
bezkrytyczny, a co za tym idzie, w sposób rażąco naruszający dyspozycję
wskazanych w kasacji przepisów art. 58 § 2 i art. 63 § 1 k.p.s.w. W świetle
przedstawionych faktów jest oczywiste, że Sąd Rejonowy nie miał podstaw do
stwierdzenia, jak wymaga pierwsze z przytaczanych unormowań, iż okoliczności
zarzucanego obwinionemu wykroczenia nie budzą wątpliwości. Przeciwnie,
uwzględnienie ujawnionej w postępowaniu poprzedzającym wystąpienie z
wnioskiem okoliczności, że prowadzenie przez obwinionego pojazdu bez uprawnień
mogło być związane z naruszeniem przez niego zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych, orzeczonego przez sąd, uzasadniało powzięcie wątpliwości, czy
obwiniony dopuścił się wykroczenia, czy też przestępstwa. Wskazana okoliczność
zawarta jest bowiem w dyspozycjach przepisów art. 244 k.k. oraz art. 178a § 4 k.k.
Jej potwierdzenie powodowałoby zatem wyłączenie stosowania art. 94 § 1 k.w. i
przeniesienie odpowiedzialności obwinionego na płaszczyznę jednego z tych
unormowań. Pominięcie powyższego doprowadziło więc do bezzasadnego
uwzględnienia wniosku, z naruszeniem obowiązku dokonania prawidłowych,
ważących na właściwej ocenie prawnej zarzucanego zachowania, ustaleń w
sprawie. Naruszenie przez Sąd Rejonowy wymienionych przepisów procesowego
4
prawa o wykroczeniach miało więc charakter rażący i mogący mieć istotny wpływ
na treść wydanego w omawianym trybie wyroku.
W istocie też uznać należało, że omówione uchybienie nie tylko mogło, ale
wprost miało istotny wpływ na wynik postępowania. Stwierdzony obecnie stan
sprawy świadczy, że prawomocnym wyrokiem nakazowym Sądu Rejonowego w S.
z dnia 17 maja 2012 r., w sprawie II K …/12, Ł. K. został skazany za popełnienie, w
dniu 11 marca 2012 r., czynu określonego w art. 178a § 1 k.k. Skazano go na karę
6 miesięcy ograniczenia wolności i orzeczono wobec niego środek karny w postaci
zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres roku.
Jednocześnie poza sporem pozostaje, że będący przedmiotem osądu czyn z dnia
15 października 2012 r. polegał na prowadzeniu przez Ł. K. pojazdu nie tylko z
naruszeniem zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, ale również w stanie
nietrzeźwości.
W efekcie naruszenia wymienionych przepisów procesowych doszło więc,
jak trafnie podnosi autor kasacji, do obrazy przepisów prawa materialnego. W
świetle podanych okoliczności jest jasne, że swym jednoczynowym zachowaniem
oskarżony wyczerpał znamiona przestępstwa, a ocena tego zachowania jako
wykroczenia jest wyłączona. Nie można natomiast podzielić poglądu autora kasacji,
w myśl którego czyn ten wypełnia znamiona zarówno art. 178a § 1 i 4 k.k., jak i art.
244 k.k. Pogląd ten opiera się na dwóch judykatach Sądu Najwyższego, z których
jeden (wyrok SN z dnia 29 lipca 2008 r., IV KK 239/08, OSNwSK 2008, nr 1, poz.
1540) wydany został jeszcze przed dodaniem § 4 do art. 178a k.k. (zmiana weszła
w życie w dniu 1 lipca 2010 r., Dz. U. Nr 40, poz. 227 ze zm.), drugi natomiast
(wyrok SN z dnia 7 grudnia 2011 r., III KK OSNwSK 2011, nr 1, poz. 2295) nie
zawiera pogłębionej argumentacji i pozostał poglądem odosobnionym. Dlatego też,
należy odwołać się w tym miejscu do stanowiska prezentowanego w późniejszych
judykatach Sądu Najwyższego (zob. zwłaszcza postanowienie SN z dnia 19
stycznia 2012 r., I KZP 22/11, OSNKW 2012 z. 1, poz. 6, a także wywody
postanowienia SN z dnia 21 sierpnia 2012 r., OSNKW 2013, z. 1, poz. 3), według
którego między art. 178a § 4 k.k. in fine a art. 244 k.k. nie zachodzi kumulatywny
zbieg przepisów ustawy w rozumieniu art. 11 § 2 k.k. Żadnej przecież wątpliwości
nie budzi, że opis czynu zabronionego zawarty w znamionach art. 244 k.k. – w
5
zakresie dotyczącym niestosowania się do orzeczonego przez sąd zakazu
prowadzenia pojazdów, zawiera się w znamionach art. 178a §1 i 4 k.k. – w części
opisującej prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości w okresie
obowiązywania orzeczonego przez sąd zakazu prowadzenia takich pojazdów, w
związku ze skazaniem za przestępstwo. Poza sporem też należy pozostawić i to,
że w konsekwencji zachowania naruszającego treść art. 178a § 1 k.k. – w sytuacji,
gdy sprawca nie zastosował się do orzeczonego środka karnego, opisanego wyżej,
i jednocześnie był wcześniej prawomocnie skazany m.in. za prowadzenie pojazdu
mechanicznego w stanie nietrzeźwości – może dojść do zbiegu podstaw
stosowania § 4 art. 178a k.k. Z taką sytuacją można się liczyć także w niniejszej
sprawie, o ile uwzględni się kwestie związane z tożsamością czynu będącego
przedmiotem niniejszych rozważań i czynu zarzucanego w sprawie II K …/13 Sądu
Rejonowego w K., opisanej na wstępie.
Całość prezentowanych rozważań wiedzie zatem do konkluzji, że
zaskarżony kasacją wyrok nie może się ostać, a sprawa powinna zostać ponownie
rozpoznana przez Sąd Rejonowy na zasadach ogólnych, z uwzględnieniem
wiążących zapatrywań prawnych, wyrażonych w prezentowanym powyżej
wywodzie (art. 518 w zw. z art. 442 § 3 k.p.k.). Z pola widzenia Sądu Rejonowego
nie może przy tym umknąć treść art. 17 § 1 pkt. 7 k.p.k., stojącego na przeszkodzie
prowadzeniu odrębnych postępowań o ten sam czyn tej samej osoby. W sytuacji
więc uchylenia także prawomocnego wyroku, wydanego w sprawie II K …/13,
zaskarżonego kasacją Prokuratora Generalnego na niekorzyść Ł. K., i przekazania
sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, konieczne będzie
rozważenie rozstrzygnięcia o połączeniu postępowań w obu sprawach i łączne ich
rozpoznanie.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku.