Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 25/13
POSTANOWIENIE
Dnia 14 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Beata Gudowska (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa B. M., R. H., K. N., B. K.
przeciwko Cukrowni M. Spółce Akcyjnej w M. w likwidacji
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 października 2013 r.,
zażalenia powodów na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 29 października 2012 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 29 października 2012 r. Sąd Apelacyjny odrzucił
skargę kasacyjną powodów B. M., R. H., K. N. i B. K. od wyroku tego Sądu z dnia
20 czerwca 2012 r. wydanego w sprawie przeciwko Cukrowni „M.” Spółce Akcyjnej
w likwidacji o zapłatę, zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w T. z dnia 10
listopada 2011 r. w jego punktach 1, 2 i 3, przez zwiększenie zasądzonych od
pozwanej na rzecz powodów kwot tytułem wynagrodzenia za stosowanie ich
wynalazku, oraz w jego punkcie 4 przez nieobciążenie powodów kosztami procesu
(pkt I wyroku), oddalającego apelację powodów w pozostałej części (pkt II wyroku)
oraz nie obciążającego powodów kosztami postępowania apelacyjnego (pkt III
wyroku).
2
W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny podkreślił, że pełnomocnik powodów nie
uiścił opłaty od skargi kasacyjnej pomimo otrzymania w dniu 9 października 2012 r.
wezwania do uzupełnienia braków formalnych skargi kasacyjnej, w tym do
uiszczenia opłaty sądowej od skargi kasacyjnej. W ocenie tego Sądu, z art. 149 pkt
1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.
U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) wynika, że od zakończenia sprawy w danej
instancji, w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych, stosuje się przepisy tej
ustawy, a nie przepisy obowiązujące w dacie wniesienia pozwu. Ponadto,
stosownie do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/07,
zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie, przyznane w postępowaniu przed
sądami powszechnymi, nie obejmuje postępowania kasacyjnego. Również
wcześniejsze ustawowe zwolnienie od kosztów sądowych, na które powoływał się
pełnomocnik powodów, wynikające - jego zdaniem - z art. 110 ust. 1 ustawy z dnia
19 października 1972 r. o wynalazczości (jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r. Nr 26,
poz. 117 ze zm.) i art. 315 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności
przemysłowej (jednolity tekst: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.,
powoływanej dalej jako Prawo własności przemysłowej), nie obejmuje kosztów
postępowania kasacyjnego, gdyż skarga kasacyjna jest środkiem o charakterze
nadzwyczajnym, skierowanym przeciwko prawomocnemu orzeczeniu Sądu drugiej
instancji i nie kreuje trzeciej instancji. Jeżeli zatem po zakończeniu sprawy w
drugiej instancji z żadnego przepisu ustawy nie wynika, aby powodowie byli
uprawnieni do korzystania z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych w
postępowaniu kasacyjnym oraz pomimo stosownego wezwania nie uiścili
wymaganej opłaty od skargi kasacyjnej, to skargę kasacyjną należało odrzucić (art.
3986
§ 2 k.p.c.).
W zażaleniu na to postanowienie pełnomocnik powodów domagał się jego
uchylenia, wskazując na naruszenie art. 110 ust. 1 ustawy o wynalazczości w
związku z art. 315 ust. 2 ustawy- Prawo własności przemysłowej przez błędną
wykładnię i przyjęcie, że przepis ten nie ma zastosowania do postępowania
kasacyjnego. Wnoszący zażalenie wskazał, że zgodnie z art. 110 ust. 1 ustawy o
wynalazczości, „która obowiązywała w chwili powstania stosunków prawnych,
których dotyczy skarga kasacyjna twórca, projektu wynalazczego może dochodzić
3
roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z jego projektu przed sądem
wojewódzkim” i nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych. W takim
przypadku „chodzi o wszelkie koszty sądowe, a nie tylko opłatę od pozwu, lub
opłatę od apelacji, lub opłatę od innej konkretnej czynności procesowej”. Przepis
art. 315 Prawa własności przemysłowej wskazuje, że do wszelkich stosunków
prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy
dotychczasowe, takim przepisem dotychczasowym jest także norma o zwolnieniu
ustawowym twórców projektu wynalazczego od kosztów w postępowaniach
sądowych. Oznacza to, że zwolnienie twórcy trwa, o ile dotyczy stosunków
prawnych powstałych pod rządami ustawy z dnia 19 października 1972 r. o
wynalazczości i obowiązuje do stosunków objętych odrzuconą skargą kasacyjną.
Tymczasem Sąd Apelacyjny w żaden sposób nie odniósł się do kwestii
obowiązywania powołanych przepisów ani „do kwestii jaki jest stosunek ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych do innych ustaw również przewidujących
zwolnienia od kosztów sądowych”. Ponadto strona powodowa cały czas korzystała
z tego zwolnienia i nigdy nie była wzywana do uiszczenia opłaty od apelacji,
chociaż sprawa była rozpoznawana w postępowaniu apelacyjnym dwukrotnie, w
tym już pod rządami ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. Zdaniem wnoszącego
zażalenie, „brak uwzględnienia wniosku o zastosowanie zwolnienia ustawowego, w
sytuacji gdy było ono stosowane przez ten sam Sąd, oznacza cofnięcie zwolnienia
od kosztów i powodowie powinni zostać ponownie wezwani do uiszczenia opłaty,
wobec odmowy zastosowania zwolnienia ustawowego”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wprawdzie w zażaleniu poniesiono kwestie prawne, które nie zostały
wyjaśnione w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, ale zaskarżone
orzeczenie odpowiada prawu. W ocenie Sądu Najwyższego, ustawowe zwolnienie
twórcy od kosztów sądowych w zakresie roszczeń o wynagrodzenie za korzystanie
z jego projektu wynalazczego (art. 110 ust. 1 ustawy o wynalazczości) nie wchodzi
w zakres treści stosunków prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie
Prawa własności przemysłowej, do których stosuje się przepisy dotychczasowe
4
(art. 315 ust. 2 tego Prawa). Według reguły intertemporalnej ustanowionej tym
przepisem, do stosunków prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie
ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe, jeżeli regulowały one i dotyczyły oceny
treści i obowiązywania (trwania) stosunków prawnych z zakresu praw ochronnych.
W tym obszarze nie mieścił się „procesowy” brak obowiązku uiszczania kosztów
sądowych z art. 110 ust. 1 zdanie drugie ustawy o wynalazczości już dlatego, że
wysokość, zasady pobierania lub zwolnienia od kosztów sądowych nie należały i
nie określały praw podmiotowych w zakresie treści spornego prawa do
wynagrodzenia za stosowanie wynalazku, ale dotyczyły prawa do sądu, a ściślej
zwolnienia z obowiązku ponoszenia opłat sądowych. Nie jest to zatem kategoria
stosunków prawnych, o których mowa w art. 315 ust. 2 Prawa własności
przemysłowej, ponieważ do zakresu stosunków prawnych wymienionych w tym
przepisie należą kwestie materialnoprawne już powstałe przed wejściem w życie
tego Prawa, które wymagały osądu według przepisów prawa obowiązującego w
czasie dokonywania czynności istotnych punktu widzenia powstania lub
realizowania spornych stosunków prawnych. Do materii takich stosunków prawnych
nie należały uwarunkowania procesowe służące dochodzeniu spornych roszczeń,
w tym zwolnienie bądź obowiązek uiszczenia opłaty sądowej.
Przede wszystkim należy podkreślić, że zwolnienie twórcy z obowiązku
wnoszenia opłaty sądowej zostało pierwotnie zawarte również w treści art. Prawa
własności przemysłowej, wedle którego twórca wynalazku nie miał obowiązku
uiszczania kosztów sądowych, co z mocy tej szczególnej regulacji (analogicznej jak
w art. 110 ust. 1 zdaniu drugim ustawy o wynalazczości, która została przejęta w
pierwotnym brzmieniu 294 ust. 1 zdaniu drugim Prawa własności przemysłowej), co
wykluczało racjonalność i zasadność odwoływania się do takiej samej
wcześniejszej („dotychczasowej”) treści regulacji, zawartej w art. 110 ust. 1 zdaniu
drugim „starej” (dotychczasowej) ustawy o wynalazczości w związku z art. 315 ust.
2 Prawa własności przemysłowej.
To wynikające pierwotnie także ze zdania drugiego art. 294 ust. 1 Prawa
własności przemysłowej ustawowe zwolnienie twórców wynalazku od kosztów
sądowych zostało z dniem 2 marca 2006 r. zniesione, tj. wyeliminowane z obrotu
prawnego na podstawie art. 144 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
5
sądowych. Aktualnie obowiązujący przepis art. 294 Prawa własności przemysłowej
nie zawiera już ustawowego zwolnienia twórców od ponoszenia kosztów sądowych
w zakresie roszczeń ze spornych praw użytkowych, dlatego wymagane jest
wnoszenie opłaty stosunkowej od dochodzonych roszczeń z tytułu majątkowych
praw użytkowych (art. 13 ustawy o kosztach sądowych), bądź opłaty stałej od
niemajątkowych praw wynikających z uzyskania patentu na wynalazek, prawa
ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego lub
zdobniczego, prawa ochronnego na znak towarowy, prawa z rejestracji na
oznaczenie geograficzne, prawa z rejestracji topografii układów scalonych, prawa z
rejestracji wzoru zdobniczego (art. 26 ust. 1 pkt 5 tej ustawy). Zasadnie wskazuje
się, że aktualnie obowiązująca ustawa o kosztach sądowych zawiera bowiem
kompleksową i wyczerpującą regulację prawną ponoszenia kosztów sądowych w
sprawach cywilnych, która objęła swoim zakresem normatywnym regulacje
wcześniej „rozproszone” w innych ustawach, na przykład w Kodeksie pracy (art.
263 k.p., por. też art. 463 k.p.c.) oraz w ustawie z dnia 30 czerwca 2000 r.- Prawo
własności przemysłowej (art. 294 ust. 1 zdanie drugie). Skoro w odniesieniu do
zmienionego art. 294 Prawa własności przemysłowej, aktualnie obowiązująca
ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wprowadziła zmianę
merytoryczną polegającą na wyeliminowaniu ustawowego zwolnienia twórców od
ponoszenia kosztów sądowych (art. 144), to bezpodstawne i bezzasadne było
odwoływanie się do wcześniejszego ustawowego zwolnienia twórców od kosztów
wynikającego z art. 110 ust. 1 ustawy o wynalazczości, ponieważ ten przepis utracił
moc obowiązującą z datą wejścia w życie przepisów Prawa własności
przemysłowej. Wprawdzie następnie art. 294 ust. 1 w zdaniu drugim tego Prawa
także pierwotnie przewidywał ustawowe zwolnienie twórcy z obowiązku ponoszenia
kosztów sądowych, ale zwolnienie to zostało usunięte z obrotu prawnego z dniem 2
marca 2006 r. (art. 144 ustawy o kosztach sadowych). Powyższe oznacza, że
przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(jednolity tekst: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) nie zwalniają twórców
wynalazku z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w sprawach o
wynagrodzenie za korzystanie z wynalazku, choćby taki spór podlegał osądowi na
podstawie przepisów ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości, która
6
przewidywała ustawowy brak obowiązku uiszczania (ponoszenia) kosztów
sądowych (art. 110 ust. 1 zdanie drugie tej ustawy oraz art. 315 ust. 2 ustawy z
dnia 390 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej, jednolity tekst: Dz. U. z
2003 r. Nr 119, poz. 1117 ze zm.).
W konsekwencji, skoro powodowie nie korzystali z ustawowego zwolnienia
od opłaty sądowej w postępowaniu kasacyjnym oraz nie uiścili wymaganej opłaty
od skargi kasacyjnej, pomimo wezwania Sądu drugiej instancji, to Sąd ten zasadnie
odrzucił ten nieopłacony środek zaskarżenia na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c.
Bez znaczenia dla dokonanej wykładni było powołanie się wnoszących
zażalenie na faktyczne korzystanie powodów ze zwolnienia od kosztów w kolejnych
fazach wcześniejszego długotrwałego postępowania, co utwierdzało ich w
bezpodstawnym przekonaniu, że korzystają z ustawowego zwolnienia z obowiązku
wniesienia opłaty sądowej także od skargi kasacyjnej, ponieważ w zakresie
należnych kosztów postępowania nie ma przeszkód procesowych do wydania
stosownego postanowienia uzupełniającego o obowiązku poniesienia należnych
kosztów sądowych na podstawie art. 1081
k.p.c.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji w
zgodzie z art. 3941
§ 3 w związku z art. 39814
k.p.c.