Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 260/13
POSTANOWIENIE
Dnia 21 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 21 października 2013 r.,
sprawy S. O.
skazanego z art. 280 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 29 kwietnia 2013 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego
z dnia 9 stycznia 2013 r.,
p o s t a n o w i ł :
1. oddalić kasację, jako oczywiście bezzasadną;
2. zwolnić skazanego S. O. od kosztów sądowych postępowania
kasacyjnego;
3. zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz adwokata K. K. -
Kancelaria Adwokacka - kwotę 442,80 zł (czterysta czterdzieści
dwa złote osiemdziesiąt groszy), w tym 23 % podatku VAT,
tytułem wynagrodzenia za sporządzenie kasacji z urzędu.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 9 stycznia 2013 r. uznał oskarżonych S. O. i
L. R. D., w ramach zarzucanego im aktem oskarżenia czynu, za winnych tego, że w
dniu 21 lipca 2009 r. w W. przy ul. G. i K., działając wspólnie i w porozumieniu,
2
używając przemocy wobec A. K. w ten sposób, że S. O. pchnął go i przewrócił na
ziemię, a następnie uderzał rękoma i pięściami po twarzy i całym ciele,
unieruchamiając ręce pokrzywdzonego, zabrali w celu przywłaszczenia torbę typu
„reklamówka" o nieustalonej zawartości o wartości nie większej niż 1 zł, przy czym
czynu tego S. O. dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej roku
pozbawienia wolności będąc uprzednio skazany za przestępstwo podobne z art.
280 § 2 k.k. w warunkach określonych w art. 64 § 1 k.k., wyrokiem Sądu
Okręgowego w W. z dnia 21 listopada 2001 r. i za to, na podstawie art. 280 § 1 k.k.
w zw. z art. 64 § 2 k.k., skazał S. O. na karę 3 (trzech) lat i 6 (sześciu) miesięcy
pozbawienia wolności i 100 stawek dziennych grzywny, przy ustaleniu wysokości
jednaj stawki na 20 złotych, natomiast L. R. D. skazał na podstawie art. 280 § 1 k.k.
na karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania.
Apelację w sprawie wniósł obrońca oskarżonego, który na podstawie art. 427
§ 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 1, 2 i 3 k.p.k. powyższemu wyrokowi zarzucił:
1/ błąd w ustaleniach faktycznych, poprzez przyjęcie, że oskarżony S. O. działał
wspólnie i w porozumieniu z L. D. w zamiarze popełnienia czynu z art. 280 § 1
k.k., podczas gdy z zebranego materiału dowodowego, w tym z wyjaśnień
oskarżonych, zeznań świadków oraz zapisów z monitoringu miejskiego wynika,
że oskarżony dopuścił się wyłącznie naruszenia nietykalności cielesnej
pokrzywdzonego, tj. czynu z art. 217 § 1 k.k., natomiast nie można mu
przypisać działania w zamiarze zaboru torby pokrzywdzonego w celu jej
przywłaszczenia;
2/ obrazę przepisów postępowania, tj. art. 4. art. 5 § 2 i art. 7 k.p.k., poprzez
przyjęcie tezy, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na
uznanie, że oskarżony S. O. działając wspólnie i w porozumieniu z L. D.,
używając przemocy wobec A. K., działał w zamiarze przywłaszczenia torby
typu reklamówka, tj. czynu z art. 280 §1 k.k., podczas gdy z zebranego
materiału dowodowego, w tym zarówno z wyjaśnień samych oskarżonych, jak
i zeznań pokrzywdzonego A. K., wynikają wątpliwości, nie dające się usunąć
w oparciu o pozostałe dowody zgromadzone w sprawie – w tym, w
szczególności biorąc pod uwagę, zapisy z monitoringu miejskiego;
3
3/ obrazę przepisów prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 20 k.k. w
zw. z art. 217 § 1 k.k., tj. niezastosowanie zasady indywidualizacji
odpowiedzialności karnej – poprzez przyjęcie, że oskarżony S. O. dopuścił się
popełnienia czynu z art. 280 § 1 k.k., ze względu na zachowanie
współoskarżonej L. D., które należało uznać za eksces w stosunku do
zachowania objętego zamiarem oskarżonego (wyłącznie naruszenie
nietykalności cielesnej pokrzywdzonego w odpowiedzi na naruszenie przez
pokrzywdzonego nietykalności cielesnej oskarżonej L. D.)
oraz, z jak najdalej posuniętej ostrożności procesowej, w przypadku
ewentualnego nieuwzględnienia opisanych zarzutów i przyjęcia, że oskarżony
S. O. obejmował swoim zamiarem również przywłaszczenie torby typu
reklamówka o wartości nie większej niż 1 złoty;
4/ obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 280 § 1 k.k. oraz art. 119 k.w. w
zw. z art. 130 § 3 k.w. poprzez błędne zastosowanie art. 280 § 1 k.k. zamiast
art. 119 k.w. w zw. z art. 130 § 3 k.w. pomimo, że zgodnie z ustaleniami Sądu,
oskarżona L. D. zabrała w celu przywłaszczenia reklamówkę (o nieustalonej
zawartości) o wartości nie większej niż 1 złoty, a oskarżony S. O. użył
przemocy wobec pokrzywdzonego, która nie stwarzała niebezpieczeństwa dla
życia i zdrowia, a zatem nie mogłaby zostać zakwalifikowana jako „gwałt na
osobie" w rozumieniu art. 130 § 3 k.w.;
5/ obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 283 k.k. przez niezastosowanie
tego przepisu i uznanie, że zarzucany oskarżonemu czyn nie może zostać
zakwalifikowany jako „wypadek mniejszej wagi", o którym mowa w art. 283
k.k., w sytuacji, w której ustalony przez Sąd stan faktyczny w pełni uzasadniał
taką subsumpcję zachowania oskarżonego;
6/ związaną z zarzutem przedstawionym w pkt 5 obrazę przepisów
postępowania tj. art. 7 k.p.k.
W konkluzji obrońca, w przypadku uwzględnienia któregokolwiek z zarzutów,
o których mowa w pkt 1—3, wniósł o zmianę wyroku przez zmianę kwalifikacji na
czyn z art. 217 § 1 k.k. oraz o odstąpienie od wymierzenia kary oskarżonemu na
podstawie art. 217 § 2 k.k. ze względu na zachowanie samego pokrzywdzonego,
albo o wymierzenie łagodnej kary w granicach przewidzianych tym przepisem
4
ewentualnie, w przypadku uwzględnienia zarzutu z pkt 4, o zmianę wyroku przez
zmianę kwalifikacji na czyn z art. 119 k.w. i wymierzenie łagodnej kary w granicach
przewidzianych tym przepisem.
Sąd Okręgowy uznał apelację obrońcy oskarżonego S. O. za oczywiście
bezzasadną i wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2013 r. utrzymał w mocy zaskarżone
orzeczenie.
We wniesionej na korzyść skazanego kasacji obrońca podniósł zarzuty
rażącego naruszenia prawa, mającego istotny wpływ na treść orzeczenia, tj.:
1. naruszenia art. 20 k.k. poprzez jego niezastosowanie, a tym samym pominięcie
zasady indywidualizacji odpowiedzialności współdziałających – skazanych S. O.
i L. D. w sytuacji, gdy działania L. D. stanowią eksces, za który
odpowiedzialność spoczywa na skazanej, co doprowadziło do niesłusznego
obciążenia S. O. odpowiedzialnością za rozbój (błędne zastosowanie art. 280 §
1 k.k.) i orzeczenia niewspółmiernie wysokiej kary, w tym wymierzenia mu
grzywny;
2. obrazy art. 283 k.k. poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, iż czyn
przypisany skazanemu S. O. wypełnia znamiona rozboju, typu podstawowego
przewidzianego w art. 280 § 1 k.k., podczas gdy, przy przyjęciu kwalifikacji
rozboju, zachodzi wypadek mniejszej wagi, o którym mowa w art. 283 k.k.;
3. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 7 k.p.k., art. 433 § 2 k.p.k. i 457 § 3
k.p.k., polegające na tym, że Sąd Okręgowy nie rozpoznał lub nie rozpoznał
dostatecznie wszystkich zarzutów wskazanych w apelacji, nie ustosunkował się
do nich w sposób pełny i wyczerpujący w uzasadnieniu zaskarżonego
orzeczenia, tj. nie rozpoznał zarzutu naruszenia art. 4 i 5 § 2 k.p.k., nie
rozpoznał dostatecznie zarzutu naruszenia art. 7 k.p.k. a także nie
ustosunkował się w wyczerpujący sposób do zarzutu bezpodstawnego
obciążenia skazanego odpowiedzialnością za eksces skazanej L.D.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego w całości oraz przekazanie sprawy właściwemu sądowi do
ponownego rozpoznania, a także o zasądzenie wynagrodzenia za obronę z urzędu
skazanego S. O. w postępowaniu kasacyjnym, według norm przepisanych,
oświadczając, że takiego wynagrodzenia nie otrzymał ani w części ani w całości,
5
ani wynagrodzenie to nie zostało umówione. Jednocześnie wniósł o „zasądzenie
wynagrodzenia w wysokości dwukrotności stawki minimalnej, z uwagi na znaczną
zawiłość sprawy, dużą objętość akt, podlegających analizie, a tym samym
zwiększony nakład pracy przy sporządzeniu nadzwyczajnego środka zaskarżenia w
niniejszej sprawie.”
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator wniósł o jej oddalenie, jako
oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście bezzasadna w rozumieniu art. 535 § 3 k.p.k.
Zgodnie z art. 519 k.p.k., kasacja może być wniesiona od prawomocnego
wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie, a zarzuty kasacyjne nie
mogą wprost kwestionować ustaleń faktycznych, bowiem kasacja może być
wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. lub innego
rażącego naruszenia prawa (art. 523 § 1 k.p.k.).
Należy przypomnieć, że zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie od
dawna prezentowany jest pogląd, iż obraza prawa materialnego polega na jego
wadliwym zastosowaniu lub niezastosowaniu, w orzeczeniu, które oparte jest na
trafnych i niekwestionowanych ustaleniach faktycznych. Nie można zatem mówić o
naruszeniu przepisów prawa materialnego w sytuacji, gdy wadliwość orzeczenia w
tym zakresie jest wynikiem błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za jego
podstawę. Stawiany w kasacji przez jej autora zarzut obrazy prawa materialnego z
pkt 1 sprowadza się w swojej istocie do kolejnej próby wykazania, że skazany S.
O. swoim działaniem dopuścił się naruszenia nietykalności cielesnej
pokrzywdzonego, które mogłoby być zakwalifikowane jako ścigane z oskarżenia
prywatnego z art. 217 § 1 k.k. i de facto jest kwestionowaniem w tym zakresie
poczynionych ustaleń faktycznych, nie znajdującym umocowania w zgromadzonym
materiale dowodowym i niedopuszczalnym w postępowaniu kasacyjnym. Na
podobną ocenę zasługuje zawarty w pkt 2 zarzut obrazy art. 283 k.k. Podnieść
należy, iż oba zarzuty obrazy prawa materialnego były przedmiotem rozważań
Sądu odwoławczego, albowiem zostały one podniesione w apelacji. Sąd Okręgowy
rozpoznał je, stosownie do nakazu wyrażonego w art. 433 § 2 k.p.k., a w
uzasadnieniu orzeczenia, zgodnie z wymogiem określonym w art. 457 § 3 k.p.k.,
6
podał dlaczego uznał je za niezasadne i w tym zakresie zainteresowane strony
należy odesłać do lektury uzasadnienia wyroku, bowiem zbędne jest jego
powtarzanie (k. 6-8 uzasadnienia SO), także w zakresie, w jakim obrońca stawia
Sądowi Okręgowemu zarzut z pkt 3 kasacji, tj. m.in. obrazy art. 7 k.p.k. w z art. 433
§ 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. (k. 9 uzasadnienia). Fakt, że sam skarżący nie może
się zdecydować, czy zachowanie skazanego należałoby zakwalifikować jako czyn z
art. 217 § 1 k.k., czy jako występek z art. 283 k.k., jasno dowodzi, że rzecz nie
sprowadza się do oceny prawnej, a do ustaleń faktycznych, które wprost nie mogą
być przedmiotem kontroli w postępowaniu kasacyjnym.
Mając na uwadze zarzut z pkt 3 kasacji przypomnieć należy, że kasacja jest
nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, a powody jej wniesienia określa przepis art.
523 k.p.k. Wzruszenie prawomocnego orzeczenia w jej drodze możliwe jest jedynie
w wypadku stwierdzenia rażącego naruszenia prawa materialnego lub
procesowego, jeśli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Z
uzasadnienia wyroku Sądu Odwoławczego wynika, iż wprawdzie nie wprost, nie
mniej jednak Sąd mając na uwadze zarzut apelacyjny obrazy art. 5 § 2 k.p.k.,
poprzez przypisanie skazanemu czynu z art. 280 § 1 k.k., mimo istnienia, zdaniem
autora apelacji, wątpliwości w tym przedmiocie (ocena zapisu z monitoringu),
odniósł się do tej kwestii. Sąd odwoławczy, uznając za słuszne ustalenia dokonane
przez Sąd Rejonowy, podkreślił, że skazany S. O. przewrócił pokrzywdzonego, a
następnie przytrzymywał jego ręce oraz zadawał mu ciosy, uniemożliwiając
oswobodzenie i obronę jego własności, gdy współoskarżona L. D. przeszukiwała
kieszenie pokrzywdzonego. Dopiero po tym, jak L. D. przestała przeszukiwać
ubranie pokrzywdzonemu, skazany S. O. odstąpił od dalszych działań. Sąd
Rejonowy uznał za niewiarygodne w tym zakresie twierdzenia skazanych, jakoby
nie działali wówczas ze sobą w porozumieniu, bowiem niemożliwym było aby
skazany S. O. nie widział zachowania L. D., która dwukrotnie podchodziła do
pokrzywdzonego – raz by zabrać mu reklamówkę, a następnie by przeszukać jego
kieszenie (k. 10 uzasadnienia SR). Z analizy uzasadnień wyroków obu
orzekających Sądów wynika, iż nie miały one żadnych wątpliwości co do sprawstwa
skazanego, a tylko o wątpliwościach po stronie orzekających Sądów możemy
mówić w kontekście zarzutu obrazy art. 5 § 2 k.p.k. Skuteczne bowiem posłużenie
7
się tym zarzutem może przynieść oczekiwany przez skarżącego efekt jedynie
wówczas, gdy zostanie wykazane, że orzekający w sprawie Sąd rzeczywiście miał
wątpliwości o takim charakterze i nie rozstrzygnął ich na korzyść oskarżonego. Dla
zasadności tego zarzutu nie wystarczy zaś zaprezentowanie przez stronę własnych
wątpliwości co do stanu dowodów. O naruszeniu tego przepisu możemy więc
mówić wówczas, gdy sąd (i tylko sąd, jako organ orzekający) ustalając, że
zachodzą nie dające się usunąć wątpliwości, nie postąpi zgodnie z dyrektywą
wynikającą z art. 5 § 2 k.p.k., co w tej sprawie nie miało miejsca.
Jest prawdą, że Sąd odwoławczy wprost nie odniósł się także do zarzutu
obrazy art. 4 k.p.k. Zauważyć jednak należy, że przepis ten formułuje ogólną
zasadę obiektywizmu, której przestrzeganie zagwarantowane jest konkretnymi
regulacjami zawartymi w ustawie karnej procesowej. W celu wykazania, że w toku
postępowania doszło do obrazy omawianej zasady konieczne jest skuteczne
podniesienie zarzutu naruszenia konkretnego przepisu prawa procesowego, czego
wszakże ani w apelacji ani w kasacji nie uczyniono. Zaniechanie Sądu Okręgowego
nie mogło więc mieć nie tylko istotnego, ale w rzeczywistości żadnego wpływu na
treść zaskarżonego orzeczenia.
Na uwzględnienie nie zasługiwał również wniosek obrońcy z urzędu o
przyznanie wynagrodzenia za sporządzenie kasacji w podwójnej wysokości stawki
minimalnej, bowiem – wbrew jego stanowisku – sprawa nie była ani zawiła, ani
obszerna, zatem sporządzenie kasacji nie mogło się wiązać ze zwiększonym
nakładem pracy.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstępie.