Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 325/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący)
SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)
SSN Włodzimierz Wróbel
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
w sprawie K. B. S.
skazanego z art. 207 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu, w trybie art. 535 § 5 k.p.k.,
w dniu 24 października 2013 r.
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
od wyroku Sądu Rejonowego w O.
z dnia 29 października 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w O.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 29 października 2012 r. Sąd Rejonowy w O., orzekając na
podstawie art. 387 § 2 k.p.k., uwzględnił wniosek obrońcy oskarżonego K. B. S. i
skazał go, bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, na karę roku
pozbawienia wolności za popełnienie przestępstwa z art. 207 § 1 k.k. w zw. z art.
2
64 § 1 k.k., a na mocy art. 96 § 1 i 2 k.k. orzekł o jego umieszczeniu w zamkniętym
zakładzie leczenia odwykowego. Sąd ponadto zaliczył na poczet kary okres
zatrzymania oskarżonego oraz orzekł o kosztach sądowych.
Wyrok ten uprawomocnił się bez jego zaskarżenia.
Obecnie Prokurator Generalny zaskarżył ten wyrok kasacją wniesioną na
korzyść skazanego. Zarzucił mu „rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku
naruszenie przepisów prawa karnego procesowego - art. 387 § 2 k.p.k. polegające
na uwzględnieniu sprzecznego z wymogami prawa wniosku oskarżonego o
skazanie go bez przeprowadzenia postępowania dowodowego i wydanie wyroku
skazującego zgodnego z tym wnioskiem, co w konsekwencji doprowadziło do
rażącego naruszenia prawa karnego materialnego i procesowego, tj. art. 93 k.k. w
zw. z art. 96 § 1 k.k. w zw. z art. 202 § 1 i 5 k.p.k., polegającego na przyjęciu, iż
zachodzą warunki do zastosowania środka zabezpieczającego w postaci
umieszczenia K. B. S. w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego
przeciwalkoholowego, a więc uznaniu, że jest on uzależniony od alkoholu i
zastosowanie tego środka jest niezbędne, aby zapobiec ponownemu popełnieniu
przez niego czynu zabronionego związanego z tym uzależnieniem pomimo tego, że
nie zasięgnięto opinii biegłego psychologa oraz nie wysłuchano ww. biegłych przed
zastosowaniem tego środka. Podnosząc taki zarzut Prokurator Generalny wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Rejonowemu w O.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna w stopniu oczywistym, co przy uwzględnieniu jej
kierunku pozwala na jej uwzględnienie w trybie określonym w art. 535 § 5 k.p.k.
Trafnie podnosi Prokurator Generalny, przywołując stosowne judykaty Sądu
Najwyższego, że nie ma wątpliwości co do tego, iż zastosowanie środka
zabezpieczającego, o którym mowa w art. 96 § 1 k.k. musi być poprzedzone
wypełnieniem przewidzianego w art. 93 in fine k.k. proceduralnego obowiązku
polegającego na wysłuchaniu lekarzy psychiatrów oraz psychologa. Wymienione
unormowanie ma charakter gwarancyjny, i to w odniesieniu do wszystkich środków
zabezpieczających, przeto zupełnie bez znaczenia pozostaje okoliczność, czy do
stosowania wymienionego na wstępie środka dochodzi z inicjatywy sądu, prokuratora,
3
czy też na własny wniosek oskarżonego (jego obrońcy), złożony w trybie art. 387 § 1
k.p.k. (wyroki SN: z dnia 18 grudnia 2007 r., V KK 383/07, lex nr 353347 i z dnia 7
grudnia 2011 r., VKK 349/11, lex 1095976). Rzecz bowiem w tym, że prawidłowe
orzeczenie o umieszczeniu w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego
uwarunkowane jest dokonaniem aktualnej oceny zarówno kwestii stanu uzależnienia
sprawcy, jak i stopnia prawdopodobieństwa ponownego popełnienia przez niego
przestępstwa związanego z tym uzależnieniem (art. 96 § 1 k.k.). Taką zaś ocenę
zapewnia właśnie realizacja wymogu określonego przepisem art. 93 k.k.
Wymóg ten pozostał poza polem uwagi orzekającego w sprawie Sądu.
Wywołana w toku postępowania przygotowawczego opinia biegłych lekarzy
psychiatrów, stwierdzała wprawdzie u K. S. zespół uzależnienia spowodowany
alkoholem, jednak udzielała odpowiedzi tylko na zadane przez prokuratora pytania,
które dotyczyły stanu poczytalności oskarżonego w dacie zarzucanego czynu oraz
jego zdolności do udziału w postępowaniu. Biegli ci nie wyrazili natomiast żadnej
opinii co do okoliczności wymienionych w art. 93 k.k. (art. 202 § 5 k.p.k.). W
postępowaniu w ogóle nie został także przeprowadzony dowód z opinii biegłego
psychologa.
W powyższej zatem sytuacji, uwzględnienie przez Sąd – za zgodą
prokuratora – wniosku złożonego w trybie art. 387 § 1 k.p.k. i zaniechanie
dopuszczenia dowodów z wymienionych wyżej opinii oraz wysłuchania biegłych co
do przesłanek stosowania środka określonego w art. 96 § 1 k.k., stanowiło rażące
naruszenie wymienionych w zarzucie kasacji przepisów prawa. Jest przy tym
oczywiste, że uchybienie to mogło wywrzeć istotny wpływ na treść zaskarżonego
wyroku, skoro wydano go w istocie bez ustalenia podstawowych, merytorycznych
przesłanek zastosowanego nim umieszczenia w zamkniętym zakładzie leczenia
odwykowego, których znaczenie wiąże się z oceną wysokiego
prawdopodobieństwa popełnienia ponownego przestępstwa związanego z
uzależnieniem od alkoholu (art. 96 § 1 k.k.) i niezbędnością zapobieżenia
ponownemu popełnieniu przestępstwa (art. 93 k.k.). W tym kontekście bez
znaczenia pozostaje fakt wydania, w dniu 22 maja 2013 r., przez biegłych
psychiatrów i psychologa Oddziału Odwykowego Szpitala w C. opinii na temat
postępów leczenia skazanego, umieszczonego w tym zakładzie na mocy
4
zaskarżonego wyroku, w dniu 14 grudnia 2012 r., (k. 243). Opinia ta w niczym nie
zmienia oceny, że w sytuacji niewykonania przez Sąd omawianych wyżej
obowiązków cele postępowania karnego nie zostały zrealizowane, jak wymaga art.
387 § 2 k.p.k.
Mając powyższe na uwadze, należało zaskarżony wyrok uchylić w całości i
sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu, który
związany będzie wyrażonymi powyżej zapatrywaniami prawnymi co do
merytorycznych podstaw stosowania środka zabezpieczającego oraz co do
niezbędnego sposobu procedowania sądu (art. 518 k.p.k. w zw. z art. 442 § 3
k.p.k.). Zakres orzeczenia kasatoryjnego wynika przede wszystkim z tego, że
wniosek o orzeczenie środka zabezpieczającego z art. 96 § 1 k.k. był jednym z
elementów wniosku oskarżonego, a wobec tego rozstrzygnięcie sądu powinno, w
omawianej sytuacji, obejmować wniosek w jego całokształcie, a nie co do
poszczególnych elementów, przy prawomocności wyroku w pozostałym zakresie.
Sąd Rejonowy, uwzględniając kierunek wniesionej na korzyść kasacji, powinien
baczyć także na treść art. 443 k.p.k., a zwłaszcza na brak możliwości
podwyższenia orzeczonej dotąd kary pozbawienia wolności, również przy
ewentualnym braku możliwości orzeczenia środka zabezpieczającego.