Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 73/13
POSTANOWIENIE
Dnia 30 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Anna Kozłowska
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
ze skargi M. K.
przy uczestnictwie K. F., A. F.
oraz K. F.
o wznowienie postępowania
w sprawie zakończonej prawomocnym postanowieniem
Sądu Rejonowego w P.
z dnia 26 czerwca 1991 r.,
o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 30 października 2013 r.,
skargi kasacyjnej skarżącego M. K.
od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 13 lutego 2012 r.
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w P. postanowieniem z dnia 22 marca 2011 r. oddalił skargę
M. K. o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem
Sądu Rejonowego w P. z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie … 902/90. W skardze
skarżący podniósł, że został w tej sprawie pozbawiony możności działania.
Sąd Rejonowy ustalił, że przed Sądem Rejonowym w P. toczyła się sprawa z
wniosku K. F. i W. F. o zasiedzenie nieruchomości. Właścicielem tej nieruchomości,
zgodnie z wypisem w rejestrze gruntów byli spadkobiercy W. Ł.. K. F. i W. F. objęli
nieruchomość w posiadanie samoistne w 1967 r. W jednostce rejestrowej nr 46 wsi
Z., odnośnie nieruchomości, której dotyczył wniosek o zasiedzenie, w rubryce
osoba władająca gruntem widniał zapis „Spadkobiercy Ł. W." Kolejny zapis,
dokonany ołówkiem brzmiał „K. M. s. A.", natomiast zapis na stronie 93 „F. W. -
dzierżawca z PFZ". Zbiór dokumentów 71/92 zawiera jedynie decyzję o
wprowadzeniu zmiany w rejestrze ewidencji gruntów na podstawie postanowienia w
sprawach … 902/90 i … 915/90. Postanowieniem z dnia 10 stycznia 1991 r. sąd
dokonał ogłoszenia o toczącym się postępowaniu w Kurierze […], w Urzędzie
Gminy w T. i w budynku Sądu. Na rozprawie w dniu 24 czerwca 1991 r. został
dopuszczony dowód z zeznań świadków oraz stron. Postanowieniem z dnia 26
czerwca 1991 r. Sąd Rejonowy w P. stwierdził, że K. i W. małżonkowie F. nabyli
własność nieruchomości w drodze zasiedzenia do ustawowej wspólności
małżeńskiej, z dniem 1 stycznia 1987 r. M. K. jeździł do Z. tylko latem, do 1966 r.
Później przebywał poza granicami kraju. Wyjeżdżał za granicę, bowiem pływał na
statkach i nie interesował się nieruchomością objętą wnioskiem o zasiedzenie. Nie
płacił podatków i nie użytkował tej nieruchomości. M. Ł. cały czas mieszkała w Ł.
Sąd Rejonowy oddalił wniosek dowodowy skarżącego o dopuszczenie
dowodu z zeznań świadków W. Z., J. S. i W.M. na okoliczność „faktycznego
władania nieruchomością i przysługujących uprawnieniach do niej", bowiem
zeznania tych świadków na wskazane wyżej okoliczności nie mają znaczenia dla
ustalenia czy są podstawy do wznowienia postępowania. W ocenie Sądu
3
Rejonowego skarga była niezasadna i podlegała oddaleniu, wobec braku podstaw
do wznowienia postępowania.
Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z dnia 13 lutego 2012 r., oddalił
apelację skarżącego od postanowienia Sądu Rejonowego w P. Uznał jednak za
uzasadniony zarzut, że ogłoszenie dokonane w sprawie … 902/90 nie było
prawidłowe, z uwagi na szereg braków i uchybień formalnych w jego treści
uniemożliwiających potencjalnym uczestnikom, w tym skarżącemu,
zidentyfikowanie przedmiotowej nieruchomości i zgłoszenie się do wzięcia udziału
w toczącym się postępowaniu. W sytuacji w której wnioskodawcy oraz sąd
dysponowali wypisem z ewidencji gruntów Urzędu Miasta w T. oraz mapę
sporządzoną przez geodetę, ogłoszenie informujące o toczącym się postępowaniu
powinno zawierać wszelkie wymagane dane do prawidłowego opisu nieruchomości,
natomiast o w ogłoszeniu tylko bardzo ogólnikowo była mowa o nieruchomości jako
działce o powierzchni 4 ha położonej we wsi z Z. gminy T. Sporządzenie ogłoszenia
nastąpiło zatem wbrew dyspozycji art. 609 § 3 k.p.c. Sąd Okręgowy uznał także, że
skarżącemu w postępowaniu o zasiedzenie przysługiwał status uczestnika, jednak
brak jego udziału w tym postępowaniu nie spowodował nieważności postępowania.
Podniósł, że skarżący w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie
przedstawił żadnego dowodu wskazującego, że osoby na rzecz których
stwierdzono zasiedzenie nie były posiadaczami samoistnymi nieruchomości.
Zgłoszone przez niego dowody z przesłuchania świadków W. Z., J. S. i W. M.
dotyczyły jedynie faktów, które miały miejsce przed objęciem przez rodzinę F.
przedmiotowej nieruchomości. Dotyczyły zatem okresu poprzedzającego
rozpoczęcie biegu zasiedzenia, stąd też dowody te były nieprzydatne dla oceny
rodzaju władztwa K. i W. F. Sąd Okręgowy stwierdził ponadto, że istniejący w
ewidencji gruntów zapis „F. W. - dzierżawca z PFZ" nie jest wystarczającym
dowodem na to, że wnioskodawcy byli jedynie posiadaczami zależnymi.
Moc dowodowa i wiarygodność takich zapisów jest nadto wątpliwa, skoro jak ustalił
sąd pierwszej instancji, wpisy dokonane były bez podstawy prawnej, a w dodatku
tylko ołówkiem. Uznał, że skoro samoistne władztwo małż. F. nad nieruchomością
w okresie biegu zasiedzenia nie zostało przez skarżącego skutecznie
zakwestionowane i nie wykazał on, że małżonkowie F. byli jedynie posiadaczami
4
zależnymi, to brak jest podstaw do jakiejkolwiek zmiany orzeczenia o zasiedzeniu w
trybie wznowienia postępowania.
Od postanowienia Sądu Okręgowego w P. M. K. wniósł skargę kasacyjną,
zarzucając naruszenie przepisów postępowania art. 524 § 2 k.p.c. w zw. z art. 401
k.p.c., art. 412 § 1 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. Wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia oraz uchylenie poprzedzającego go orzeczenia Sądu pierwszej
instancji i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Okręgowy rozpoznając apelację M. K. uznał, że w sprawie o
zasiedzenie przysługiwał mu status uczestnika postępowania i przyjął - odmiennie
niż Sąd pierwszej instancji - że ogłoszenie o toczącym się postępowaniu o
zasiedzenie nieruchomości nie było prawidłowe. Zakwestionowana przez Sąd
Okręgowy ocena Sądu pierwszej instancji w tym zakresie stanowiła zaś podstawę
stwierdzenia przez Sąd Rejonowy, że brak było podstaw do wznowienia
postępowania i z tej przyczyny Sad ten skargę o wznowienie postępowania oddalił.
W uzasadnieniu zaskarżonego apelacją uzasadnienia Sąd Rejonowy stwierdził
wyraźnie, że z uwagi na tę przyczynę oddalenia skargi o wznowienie postępowania
oddalił także wnioski dowodowe zgłoszone przez skarżącego, uznając je za
przedwczesne, gdyż nie miały one znaczenia dla oceny, czy istnieją podstawy do
wznowienia postępowania. Skarżący podniósł zatem zasadnie, że Sąd Rejonowy
ograniczył rozpoznanie skargi o wznowienie postępowania wyłącznie do fazy
orzekania o dopuszczalności wznowienia i nie oceniał skargi merytorycznie.
Uzasadnienie postanowienia Sądu Okręgowego wskazuje natomiast,
że rozpoznał on skargę merytorycznie, skoro uwzględniając w części zarzuty
zawarte w apelacji stwierdził, że skarżący nie wykazał, iż małżonkowie F. byli
jedynie posiadaczami zależnymi nieruchomości. W przypadku, w którym Sąd
Okręgowy przystąpił do merytorycznej oceny skargi o wznowienie postępowania
nieaktualne stały się przyczyny, dla których Sąd pierwszej instancji oddalił wnioski
dowodowe skarżącego dotyczące przesłuchania zawnioskowanych przez niego
świadków. Sąd Okręgowy przy rozpoznawaniu apelacji nie wydał zaś
5
postanowienia o ich oddaleniu z innych przyczyn. Dla oceny wiarygodności i mocy
dowodów nie mógł mieć istotnego znaczenia także sam fakt dokonania wpisu
w rejestrze gruntów ołówkiem. Nie można zatem podzielić oceny Sądu
Okręgowego, że skarżący w żaden sposób nie wykazał podstaw do zmiany
orzeczenia wydanego w sprawie objętej skargą o wznowienie postępowania.
W świetle uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego nie jest też jasne, czy
Sąd Okręgowy opowiedział się jednoznacznie za dopuszczalnością wznowienia.
Z jednej strony stwierdził bowiem, że ogłoszenie dokonane w sprawie … 902/90 nie
było prawidłowe a jego celem jest zapewnienie zainteresowanym możliwości
obrony swoich praw, z drugiej zaś podniósł, że nieuczestniczenie skarżącego
w sprawie o zasiedzenie nie spowodowało nieważności tego postępowania. Sąd
Okręgowy nie wyjaśnił co było powodem odwołania się do tego stwierdzenia.
Gdyby miało ono wskazywać, że nieważność postępowania była decydująca dla
oceny dopuszczalności wznowienia to ten pogląd byłby nieuzasadniony. Jeżeli zaś
Sąd Okręgowy z innych powodów stwierdził, że nieważność postępowania
w sprawie o zasiedzenie nie miała miejsca, to stwierdzenie to nie miało to żadnego
znaczenia dla sposobu rozpoznania apelacji.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna była uzasadniona
i zaskarżone nią postanowienie podlegało uchyleniu na podstawie art. 39815
§ 2
k.p.c.