Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 348/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca)
SSN Michał Laskowski
Protokolant Dorota Szczerbiak
w sprawie J. N.
skazanego z art. 286 § 1 k.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 29 października 2013 r., w trybie art. 535 § 5 k.p.k.,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego - na korzyść skazanego,
od wyroku Sądu Okręgowego w T.,
z dnia 23 maja 2013 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w T.,
z dnia 27 lutego 2013 r.
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu w T. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem zaocznym z dnia 27 lutego 2013 roku, Sąd Rejonowy w T. uznał J.
N. za winnego popełnienia czynu z art. 286 § 1 k.k. i za to na podstawie tego
przepisu wymierzył mu karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia,
której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 2 k.k. warunkowo
zawiesił na okres próby wynoszący 5 (pięć) lat; na podstawie art. 73 § 2 k.k. w
okresie próby oddał oskarżonego pod dozór kuratora sądowego; na mocy art. 72 §
2 k.k. zobowiązał oskarżonego do naprawienia w całości wyrządzonej
przestępstwem szkody poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego kwoty 300
(trzystu) złotych w terminie 1 (jednego) miesiąca od uprawomocnienia się wyroku;
na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego w całości od ponoszenia
kosztów sądowych.
Apelację od powyższego wyroku wniósł Prokurator Rejonowy, który
zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:
1. rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego J. N. kary poprzez
jej nieprawidłowe ukształtowanie polegające na warunkowym zawieszeniu
na okres próby 5 lat wymierzonej oskarżonemu kary 1 roku i 6 miesięcy
pozbawienia wolności, podczas gdy w stosunku do stopnia winy, jak również
właściwości i warunków osobistych oskarżonego, w szczególności zaś jego
uprzedniej karalności, orzeczona kara została wymierzona z naruszeniem
dyrektyw sądowego wymiaru kary określonych w art. 53 k.k., gdyż nie
zrealizuje ona celów zapobiegawczych i wychowawczych, które powinna
osiągnąć wobec oskarżonego oraz potrzeb w zakresie kształtowania
świadomości prawnej społeczeństwa,
2. obrazę przepisów postępowania tj. art. 424 § 2 k.p.k., mającą wpływ na treść
orzeczenia, poprzez nieprzytoczenie przez Sąd w uzasadnieniu wyroku
okoliczności uzasadniających zastosowanie wobec oskarżonego instytucji
warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Po rozpoznaniu apelacji prokuratora Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 23 maja
2013 roku, zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w ten sposób, że:
3
orzeczoną karę pozbawienia wolności obniżył do 7 (siedmiu) miesięcy; uchylił
rozstrzygnięcia o warunkowym zawieszeniu orzeczonej wobec oskarżonego kary
pozbawienia wolności, oddaniu oskarżonego pod dozór kuratora sądowego i
zobowiązaniu oskarżonego do naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody; na
mocy art. 46 § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego J. N. do naprawienia szkody
wyrządzonej pokrzywdzonemu poprzez zapłatę na jego rzecz kwoty 300 (trzysta)
złotych; w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy i zwolnił
oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.
Kasację od powyższego wyroku, na korzyść J. N., wniósł Prokurator
Generalny. Podniósł w niej zarzuty rażącego i mogącego mieć istotny wpływ na
treść wyroku naruszenia przepisów prawa karnego procesowego tj. art. 450 §
3 k.p.k. w zw. z art. 117 § 1 k.p.k. w zw. z art. 139 § 1 k.p.k. oraz art. 6 k.p.k.
poprzez błędne ustalenie, że nastąpiło prawidłowe doręczenie oskarżonemu
zawiadomienia o terminie rozprawy apelacyjnej, a tym samym, że istniały
warunki do prowadzenia rozprawy odwoławczej pod nieobecność
oskarżonego, który w tym czasie przebywał w areszcie śledczym, co w
konsekwencji doprowadziło do uniemożliwienia oskarżonemu realizacji
przysługującego mu prawa do obrony.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna w rozumieniu art.
535 § 5 k.p.k. i podlega uwzględnieniu.
Na etapie postępowania przygotowawczego podejrzany J. N. podczas
przesłuchania w dniu 19 grudnia 2012 roku jako miejsce swojego zamieszkania i
zameldowania podał P., ul. C. (k. 97–99). Na ten właśnie adres skierowano
najpierw w dniu 31 grudnia 2012 roku zawiadomienie o wniesieniu aktu oskarżenia
do sądu, a następnie w dniu 15 stycznia 2013 roku wezwanie na rozprawę dla
4
oskarżonego, które zostało doręczone dorosłemu domownikowi – ojcu oskarżonego
(k. 138).
Na rozprawie w dniu 27 lutego 2013 roku Sąd Rejonowy stwierdził, że
oskarżony J. N. został prawidłowo wezwany i nie stawił się bez usprawiedliwienia,
w związku z czym na podstawie art. 479 § 1 k.p.k. postanowił prowadzić
postępowanie bez udziału oskarżonego (k. 140).
Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd Rejonowy w dniu 27
lutego 2013 roku wydał wyrok zaoczny, którego odpis został wysłany na podany
przez oskarżonego w postępowaniu przygotowawczym adres zamieszkania.
Przesyłka ta – dwukrotnie awizowana – nie została podjęta w terminie i zwrócono ją
do Sądu Rejonowego w T. (k. 161).
Następnie odpis wniesionej przez prokuratora apelacji i zawiadomienie o jej
przyjęciu wysłano J. N. w dniu 23 marca 2013 roku. Korespondencja ta została
odebrana przez ojca oskarżonego – M. N. (k. 163). Z kolei zawiadomienie o
terminie rozprawy apelacyjnej odebrała matka oskarżonego – J. B. N.
Zawiadomienie to Sąd Okręgowy na rozprawie apelacyjnej w dniu 23 maja 2013
roku uznał za prawidłowo doręczone. Stało się to podstawą do przeprowadzenia
rozprawy odwoławczej pod nieobecność oskarżonego J. N. i wydania tego samego
dnia wyroku.
Tymczasem w sprawie bezsporne jest to, co ustalono w toku dalszych
czynności, że J. N. od dnia 8 marca 2013 r. przebywał w Areszcie Śledczym w P.,
gdzie odbywał karę 6 miesięcy pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu
Rejonowego w P. z dnia 28 czerwca 2012 roku (k. 175–176). Tym samym w dacie
wysłania zawiadomienia o terminie rozprawy apelacyjnej (w dniu 16 kwietnia 2013
roku, k. 167) J. N. nie przebywał pod podanym adresem miejsca swego
zamieszkania, skoro w dniu 8 marca 2013 r. został on osadzony w Areszcie
Śledczym do odbycia kary pozbawienia wolności w innej sprawie. Sąd Okręgowy w
T. wprawdzie nie dysponował informacją, iż oskarżony został pozbawiony wolności
w innej sprawie, niemniej jednak w jego postępowaniu doszło do rażącej obrazy
przepisu art. 139 § 1 k.p.k., albowiem sąd uznał oskarżonego za prawidłowo
zawiadomionego o terminie rozprawy odwoławczej.
5
W realiach niniejszej sprawy, jak trafnie wskazuje Prokurator w skardze
kasacyjnej, nie sposób uznać faktu osadzenia oskarżonego w areszcie śledczym za
jego własną decyzję o zmianie miejsca zamieszkania czy zaniechania tam pobytu,
o której obowiązany jest zawiadomić organ prowadzący postępowanie.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego konsekwentnie stoi bowiem na stanowisku, że
doręczenie przewidziane w trybie określonym w art. 139 § 1 k.p.k. nie ma
zastosowania do sytuacji, w której oskarżony został pozbawiony wolności i nie
powiadomił o tym sądu, gdyż przebywanie w zakładzie karnym nie może być
traktowane na równi ze zmianą miejsca zamieszkania, które jest następstwem
swobodnie podjętej decyzji strony (zob. np.: uchwała SN z dnia 23 maja 1974 r. VI
KZP 5/74, OSNKW 1974, z. 7-8; wyroki SN: z dnia 20 stycznia 2004 r., IV KK
434/03, R-OSNKW 2004, poz. 130; z dnia 30 sierpnia 2007 r., IV KK 291/07, R-
OSNKW 2007, poz. 1907; z dnia 11 października 2005 r., III KK 111/05, R-OSNKW
2005, poz. 1820).
W tych warunkach należało uznać, że przeprowadzenie przez Sąd
Okręgowy rozprawy apelacyjnej pod nieobecność oskarżonego J. N. w dniu 23
maja 2013 roku i wydanie wyroku naruszyło w sposób rażący przepisy art. 139 § 1
k.p.k., ale również art. 117 § 1 k.p.k. i art. 450 § 3 k.p.k., a konsekwencją tego
uchybienia było ograniczenie przysługującego oskarżonemu z mocy art. 6 k.p.k.
prawa do obrony, skoro jakichkolwiek możliwości w tym zakresie w dacie
rozpoznania apelacji prokuratora oskarżony J. N. został pozbawiony.
Na marginesie wskazać należy, co również trafnie eksponuje Prokurator w
części motywacyjnej skargi kasacyjnej, że w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy uznał
dwukrotnie awizowany i niepodjęty wyrok zaoczny za prawidłowo doręczony
oskarżonemu, chociaż faktycznie w tym czasie J. N. był już pozbawiony wolności,
co w konsekwencji pozbawiło go prawa do wniesienia sprzeciwu od wyroku
zaocznego.
Z powyższych względów, Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspozytywnej
wyroku.