Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 349/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Michał Laskowski (sprawozdawca)
Protokolant Dorota szczerbiak
w sprawie G. S.
wobec którego warunkowo umorzono postępowanie o czyn z art. 7 ust. 2 ustawy z
dnia 5 lipca 2002 r. o ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną
opartych lub polegających na dostępie warunkowym
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 29 października 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
na korzyść oskarżonego
od wyroku Sądu Okręgowego w T.
z dnia 28 maja 2013 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w M.
z dnia 11 marca 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i zmieniony nim wyrok Sądu
Rejonowego w M. i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w M.
do ponownego rozpoznania.
2
UZASADNIENIE
G. S. oskarżony został o to, że:
1. w okresie od grudnia 2008 r. do 6 października 2010 r. w M. w miejscu
zamieszkania posiadał i używał wyłącznie na własne potrzeby niedozwolone
urządzenia w postaci tunerów telewizji satelitarnej Dreambox model DM 800
HD PRV, umożliwiające bezumowny odbiór programów telewizyjnych płatnej
kodowanej platformy cyfrowej Cyfra+, czym spowodował straty w kwocie
łącznej 3.335 złotych na szkodę Canal+ Cyfrowy Sp. z o.o. z siedzibą w W.,
to jest o czyn z art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o ochronie
niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub
polegających na dostępie warunkowym;
2. w okresie od grudnia 2008 r. do 6 października 2010 r. w M. w miejscu
zamieszkania posiadał i używał wyłącznie na własne potrzeby niedozwolone
urządzenia w postaci tunerów telewizji satelitarnej Dreambox model DM 800
HD PRV, umożliwiające bezumowny odbiór programów telewizyjnych płatnej
kodowanej platformy cyfrowej Cyfrowego Polsatu SA, czym spowodował
straty w kwocie łącznej 1.955 złotych na szkodę Cyfrowego Polsatu SA z
siedzibą w W., to jest o czyn z art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o
ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub
polegających na dostępie warunkowym.
Sąd Rejonowy w M., wyrokiem z dnia 11 marca 2013 r., na podstawie art. 66 1
k.k. i art. 67 § 1 k.k. warunkowo umorzył postępowanie przeciwko G. S. o
przestępstwa z art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o ochronie niektórych
usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na dostępie
warunkowym na okres próby w wymiarze roku, a nadto orzekł od oskarżonego
świadczenie pieniężne w kwocie 300 złotych na rzecz Funduszu Pomocy
Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej oraz zobowiązał oskarżonego do
naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego Canal+ Sp. z o.o. z
siedzibą w W., reprezentowanego przez Stowarzyszenie Dystrybutorów Programów
Telewizyjnych SYGNAŁ kwoty 3.335 złotych i na rzecz pokrzywdzonego Cyfrowego
Polsatu SA z siedzibą w W., reprezentowanego przez Stowarzyszenie
Dystrybutorów Programów Telewizyjnych SYGNAŁ kwoty 1.955 złotych. Sąd orzekł
3
ponadto przepadek na rzecz Skarbu Państwa przedmiotów służących do
popełnienia przestępstwa w postaci dekoderów.
Wyrok powyższy zaskarżony został przez prokuratora i oskarżonego, przy
czym oskarżony w apelacji własnej zarzucił wyrokowi między innymi błąd w
ustaleniach faktycznych, polegający na uznaniu, że w okresie od grudnia 2008 r. do
6 października 2010 r. w M. w miejscu zamieszkania posiadał i używał wyłącznie na
własne potrzeby niedozwolone urządzenia w postaci tunerów telewizji satelitarnej
Dreambox model DM 800 HD PRV, umożliwiające bezumowny odbiór programów
telewizyjnych płatnych kodowanych platform, podczas gdy zgromadzony materiał
dowodowy nie dawał podstaw do takiego ustalenia. W uzasadnieniu apelacji
oskarżony podniósł, że błędnie ustalony został okres popełnienia przypisanych mu
czynów, zwracając uwagę, że data początkowa tego okresu przyjęta przez sąd
wynikała wyłącznie z jego zeznań złożonych w sprawie w charakterze świadka.
Skarżący zakwestionował także wysokość szkody wyliczonej w oparciu o przyjęty
czas popełnienia przestępstwa.
Po rozpoznaniu obu apelacji Sąd Okręgowy, wyrokiem z dnia 28 maja 2013
r., zmienił zaskarżony wyrok w ten tylko sposób, że zobowiązał oskarżonego do
naprawienia szkody w okresie próby. W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok
utrzymany został w mocy, przy czym apelacja oskarżonego uznana została za
oczywiście bezzasadną.
Kasację od tego wyroku wniósł Prokurator Generalny. Zaskarżył wyrok w całości
na korzyść oskarżonego i zarzucił rażące i mające istotny wpływ na jego treść
naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 k.p.k.
i art. 457 § 3 k.p.k., polegające na zaniechaniu dokonania przez Sąd Okręgowy w T.
prawidłowej oraz wszechstronnej kontroli odwoławczej, nienależytym rozważeniu i
ustosunkowaniu się w uzasadnieniu orzeczenia do wszystkich zarzutów
podniesionych w apelacji oskarżonego i wspierającej je argumentacji, w
następstwie czego doszło do utrzymania w mocy niezasadnego wyroku Sądu
Rejonowego w M., wydanego z naruszeniem art. 66 § 1 k.k., art. 7 k.p.k. w zw. z art.
410 k.p.k. i art. 366 § 1 k.p.k. oraz z naruszeniem normy gwarancyjnej wynikającej
z art. 74 § 1 k.p.k.
4
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
zmienionego na jego mocy wyroku Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy temu
sądowi do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego okazała się zasadna w stopniu, który
umożliwił jej rozpoznanie i uwzględnienie zawartego w niej wniosku na posiedzeniu
wyznaczonym na podstawie art. 535 § 5 k.p.k. stwierdzić należy, że zarówno wyrok
wydany przez sąd odwoławczy, jak i wyrok, który zapadł przed sądem pierwszej
instancji dotknięte są wadami, które powodują konieczność ich wyeliminowania z
obrotu prawnego, to jest uchylenia i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji
do ponownego rozpoznania. Sąd odwoławczy, bez mała w całości utrzymując w
mocy zaskarżony wyrok i uznając apelację oskarżonego za oczywiście bezzasadną,
ograniczył się w uzasadnieniu swego orzeczenia do ogólnikowej akceptacji ustaleń
faktycznych dokonanych w sprawie przez sąd pierwszej instancji, ignorując przy
tym zarzut zawarty w apelacji oskarżonego, co do wadliwego określenia czasu
przypisanych mu przestępstw. Oskarżony przedstawił przy tym w apelacji
argumenty uzasadniające w jego przekonaniu postawiony zarzut. Sąd odwoławczy
w ogóle nie odniósł się do nich; tymczasem rozważenia wymagało ustalenie daty,
od której oskarżony rozpoczął nielegalny odbiór programów telewizyjnych. Biorąc
pod uwagę fakt, że w toku postępowania, po przedstawieniu zarzutów, oskarżony
odmówił składania wyjaśnień, wątpliwe jest ustalenie przez sąd pierwszej instancji
daty początkowej nielegalnych działań oskarżonego na grudzień 2008 r. Nie
przesądzając o prawidłowości lub nieprawidłowości tego ustalenia, stwierdzić
trzeba, że oparcie go na zeznaniach złożonych przez G. S. w charakterze świadka
(k. 80-81 akt) nie może być uznane za prawidłowe. W każdym razie kwestia ta
powinna być wnikliwie rozważona przez sąd odwoławczy, do czego nie doszło.
Konsekwencją ustalenia czasu popełnienia przypisanego oskarżonemu
przestępstwa jest wysokość zasądzonego odszkodowania. W toku postępowania
odwoławczego doszło zatem do naruszenia przepisów prawa wskazanych w
zarzucie kasacji. Naruszenie to ma charakter rażący i miało niewątpliwy wpływ na
treść wyroku.
5
Wyrok Sądu Rejonowego także zapadł z rażącym naruszeniem
wymienionych w kasacji przepisów. Z uzasadnienia wyroku tego sądu nie wynika,
na jakiej podstawie ustalił on czas popełnienia przypisanych oskarżonemu
przestępstw, w szczególności zaś na jakiej podstawie doszło do ustalenia daty
początkowej przestępczego działania. Trafnie przy tym zwrócono w kasacji uwagę
na przeprowadzone w toku przewodu sądowego dowody w postaci opinii i zeznań
biegłego oraz analizy połączeń telefonicznych dokonanych z telefonu R. A. Sąd
pierwszej instancji nie skorzystał z możliwości wynikających z tych dowodów, a
ustalił czas popełnienia przestępstwa, w ślad za zarzutami oskarżyciela, opierając
się, jak można przypuszczać, na dowodzie w postaci zeznań G. S. złożonych w
toku przesłuchania go jako świadka. Tego rodzaju praktyka godzi w podstawowe
reguły postępowania karnego. Zobowiązany do mówienia prawdy świadek G. S.
udzielił bowiem informacji, które pozwoliły na postawienie zarzutu podejrzanemu, a
następnie oskarżonemu G. S. Zgodnie ze wskazanym w zarzucie kasacji
przepisem art. 74 § 1 k.k. oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej
niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść. Skoro
oskarżony skorzystał z prawa do odmowy składania wyjaśnień w sprawie, nie
można było wykorzystać w żadnym zakresie tego co powiedział przesłuchiwany w
charakterze świadka. Stanowiło to rażące obejście zasady wynikającej z art. 74 § 1
k.p.k. i miało oczywisty wpływ na treść wyroku. Co więcej, w ujawnionym materiale
dowodowym nie zostały w zupełności wyjaśnione okoliczności popełnienia
przestępstwa, którego popełnienie zarzucono G. S. Nie została tym samym
spełniona wymieniona w art. 66 § 1 k.k. przesłanka warunkowego umorzenia
postępowania w postaci braku wątpliwości co do okoliczności popełnienia
przestępstwa. Uchybienie w postaci oparcia ustaleń co do czasu popełnienia
przestępstwa na podstawie zeznań złożonych przez G. S. w charakterze świadka,
braku innych działań sądu zmierzających do ustalenia tych okoliczności i
warunkowego umorzenia postępowania mimo niewyjaśnienia wątpliwości w tym
zakresie miało w sprawie charakter pierwotny. Uchybienie to wobec nieprawidłowej
kontroli odwoławczej nie zostało wyeliminowane przez sąd drugiej instancji. W tym
stanie rzeczy konieczne stało się uchylenie zarówno wyroku Sądu Okręgowego, jak
6
i wyroku Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji, a więc
Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
W toku tego rozpoznania Sąd ten dokonać powinien próby ustalenia czasu
popełnienia przestępstw zarzucanych oskarżonemu na podstawie innych dowodów
aniżeli zeznania świadka G. S. W uzasadnieniu kasacji wskazano takie możliwości,
wynikające między innymi z zeznań biegłego. Dopiero po precyzyjnym ustaleniu
czasu popełnienia przestępstwa z uwzględnieniem zasad postępowania karnego, w
tym zasady in dubio pro reo i zważywszy kierunek wniesionej kasacji, zakazu
reformationis in peius możliwe będzie podjęcie decyzji co do sposobu zakończenia
postępowania i wydanie poszczególnych rozstrzygnięć z tym związanych, w tym
orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody. W czasie rozpoznania Sąd zwrócić
powinien także uwagę na to, czy zasadnym jest zarzucanie, a następnie
przypisanie oskarżonemu popełnienia dwóch odrębnych przestępstw, czy też
działanie oskarżonego stanowiło w istocie jedno przestępstwo, które dokonane
zostało na szkodę dwóch pokrzywdzonych podmiotów.