Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 333/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący)
SSN Józef Dołhy
SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)
Protokolant Jolanta Włostowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Bogumiły Drozdowskiej
w sprawie D. J.
skazanego z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 15 listopada 2013 r.,
kasacji, wniesionej na niekorzyść skazanego przez Prokuratora Generalnego
od wyroku Sądu Rejonowego w O.
z dnia 16 maja 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazuje do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w O.
UZASADNIENIE
Prokurator Prokuratury Rejonowej oskarżył D. A. J. o przestępstwo z art. 278
§ 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. polegające na tym, że w lipcu 2012 r. w K., działając w
krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, wspólnie i w
2
porozumieniu z P. J. i P. P., z terenu leśnego Leśnictwa W. oraz terenu należącego
do Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa w O., dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia uprzednio wyrąbanego drzewa gatunku dąb, brzoza i klon, o
łącznej wartości 11.168 zł. na szkodę Nadleśnictwa O. oraz Agencji Nieruchomości
Rolnych Skarbu Państwa w O.
Na rozprawie w dniu 16 maja 2013 r., oskarżony złożył w trybie art. 387 § 1
k.p.k. wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania postępowania
dowodowego i wymierzenie mu kary 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat, orzeczenie nawiązki na podstawie art.
290 § 2 k.k. solidarnie z P. J. i P. P. na rzecz pokrzywdzonego Nadleśnictwa O. w
kwocie 7 254zł., orzeczenie obowiązku naprawienia szkody na podstawie art. 46 §
1 k.k. solidarnie: z P. J. i P. P. - w kwocie 3 627 zł na rzecz pokrzywdzonego
Nadleśnictwa O. oraz w kwocie 7 541 zł na rzecz pokrzywdzonej Agencji
Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa w O., a nadto zwolnienie od kosztów
sądowych.
Obecny na rozprawie prokurator nie sprzeciwił się wnioskowi oskarżonego o
dobrowolne poddanie się karze.
Sąd Rejonowy uwzględnił ten wniosek i wyrokiem z dnia 16 maja 2013 r.,
uznał oskarżonego D. A. J. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu
stanowiącego występek z art. 278 § 1 k.k. w z art. 12 k.k. i za to skazał go na karę
1 roku pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz
art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 5 lat. Nadto na
podstawie art. 290 § 2 k.k. orzekł w stosunku do oskarżonego solidarnie z P. P. i P.
J. środek karny w postaci nawiązki w kwocie 7.254 zł na rzecz pokrzywdzonego
Nadleśnictwa O., a na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł w stosunku do oskarżonego
D. A. J. środek karny w postaci obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej
przestępstwem poprzez zapłatę solidarnie z P. P. i P. J. kwoty 7.541 zł na rzecz
pokrzywdzonej Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa w O. oraz kwoty
3.627 zł na rzecz pokrzywdzonego Nadleśnictwa O. Sąd zwolnił także oskarżonego
w całości od kosztów sądowych.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony postępowania i uprawomocnił się w
dniu 24 maja 2013 r. (k. 285, t. II).
3
Postępowanie karne wobec P. P. i P. J. działających wspólnie i w
porozumieniu z D. J., było prowadzone odrębnie i zakończyło się prawomocnym
skazaniem ich przez Sąd Rejonowy w O. wyrokiem z dnia 13 lutego 2013 r. Osoby
te zostały skazane na kary po 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem ich wykonania na okresy 2 lat tytułem próby. Nadto Sąd na
podstawie art. 290 § 2 k.k. orzekł wobec nich nawiązki w wysokości po 7.254 zł na
rzecz Nadleśnictwa O., a na podstawie art 46 § 1 k.k. nałożył na obydwu
oskarżonych solidarny obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem
poprzez zapłatę na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa kwoty
7.541 zł, zaś na rzecz Nadleśnictwa O. kwoty 3.627 zł oraz zwolnił oskarżonych od
kosztów sądowych.
Kasację od wyroku Sądu Rejonowego w O. z dnia 16 maja 2013 r., w
sprawie VII K .../13, wydanego wobec skazanego D. J., wniósł na podstawie art.
521 § 1 k.p.k. Prokurator Generalny, zaskarżając wyrok w całości na jego
niekorzyść.
Prokurator Generalny zarzucił na podstawie art. 523 § 1 i 4 k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k.
oraz art. 537 § 1 i 2 k.p.k. rażące i mające wpływ na treść wyroku naruszenie
przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 387 § 2 i 3 k.p.k. polegające na
uwzględnieniu przez Sąd wadliwie sformułowanego wniosku oskarżonego D. J. o
wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego,
któremu nie sprzeciwił się prokurator, a wada ta polegała na braku uzależnienia
uwzględnienia wniosku od dokonania w nim niezbędnej zmiany.
W rezultacie doszło do rażącego i mającego istotny wpływ na wyrok naruszenia
przepisu prawa karnego materialnego, a mianowicie art. 290 § 2 k.k. poprzez
orzeczenie wobec oskarżonego D. J. obligatoryjnego środka karnego w postaci
nawiązki w wysokości 1/3 podwójnej wartości drzewa solidarnie z dwoma
współsprawcami skazanymi odrębnym wyrokiem, gdy prawidłowym było orzeczenie
tego środka w pełnej wysokości podwójnej wartości .
W konkluzji Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
4
Kasacja Prokuratora Generalnego była zasadna i należało uwzględnić ją w
całości. Trafnie podniesiono w kasacji, iż zaskarżony wyrok jest wadliwy, gdyż
został wydany z rażącym naruszeniem przepisów prawa wskazanych w tej
nadzwyczajnej skardze.
D. J. został oskarżony o dokonanie wspólnie i w porozumieniu z P. J. i P. P.
kradzieży uprzednio wyrąbanego drzewa wartości 11.168 zł. W postępowaniu
przygotowawczym sprawę D. J. wyłączono do odrębnego prowadzenia, natomiast
pozostali współsprawcy zostali prawomocnie skazani za to przestępstwo, przy
czym na podstawie art. 290 § 2 k.k. Sąd orzekł wobec nich nawiązki w kwotach po
7.254 zł na rzecz pokrzywdzonego Nadleśnictwa O.
Oskarżony D. J. składając wniosek o dobrowolnym poddaniu się karze w trybie art.
387 § 1 k.p.k., zaproponował m.in. orzeczenie nawiązki na podstawie art. 290 § 2
k.k., solidarnie z pozostałymi współsprawcami – P. P. i P. J. - na rzecz
pokrzywdzonego Nadleśnictwa w kwocie 7.254 zł., a więc w wysokości 1/3
podwójnej wartości drzewa będącego przedmiotem postępowania. Sąd Rejonowy
w O. nie dostrzegł, iż zaproponowany przez oskarżonego wniosek był
nieprawidłowy, bowiem obligatoryjny środek karny w postaci orzekanej na
podstawie art. 290 § 2 k.k. nawiązki, pozostawał w rażącej sprzeczności z treścią
tego przepisu.
Trafnie wskazał Prokurator Generalny, że fakt złożenia przez oskarżonego
wniosku w trybie art. 387 § 1 k.p.k., nawet mimo braku sprzeciwu ze strony
prokuratora, nie zwalniał sądu od obowiązku rozważenia, czy istnieją warunki do
jego uwzględnienia.
Należy podkreślić, iż złożony w tym trybie wniosek, mimo braku sprzeciwu ze
strony prokuratora i pokrzywdzonego (należycie powiadomionego o terminie
rozprawy i pouczonego o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego takiego
wniosku), nie wiąże sądu, gdyż ten może stwierdzić, że w sprawie nie zachodzą
jednak przesłanki do skazania oskarżonego bez przeprowadzenia rozprawy. Może
sąd uznać również, że wniosek powinien ulec odpowiedniej korekcie i na podstawie
art. 387 § 3 k.p.k. uzależnić jego uwzględnienie od dokonania wskazanej przez
siebie zmiany. W przypadku braku zgody oskarżonego na proponowane przez sąd
zmiany we wniosku, sprawa podlega rozpoznaniu w dalszym ciągu na zasadach
5
ogólnych. Nie ulega wątpliwości, że obowiązkiem Sądu Rejonowego było zbadanie,
czy wniosek oskarżonego J. czynił zadość przepisom prawa karnego materialnego,
w tym również przesłankom i zasadom ich orzekania sformułowanym zarówno w
części ogólnej kodeksu karnego, jak również w części szczególnej – jak miało to
miejsce w przedmiotowej sprawie. Przepis art. 387 k.p.k. jest instrumentem o
charakterze proceduralnym, a zatem granice porozumienia wyznaczają
odpowiednie reguły określone w kodeksie karnym, zaś oskarżony nie ma
możliwości wynegocjowania takich warunków wymiaru kary, bądź środków karnych,
jakie nie są dopuszczalne in concreto w przepisach tego kodeksu (por.: Kodeks
Postępowania Karnego. Komentarz. Tom II, pod red. P. Hofmańskiego, Wyd. C. H.
Beck, Warszawa 2007, str. 442 – 445).
Jak stanowi przepis art. 290 § 2 k.k., w razie skazania za wyrąb drzewa albo
kradzież drzewa wyrąbanego lub powalonego, sąd orzeka na rzecz
pokrzywdzonego nawiązkę w wysokości podwójnej wartości drzewa.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że określenie
to oznacza, iż w przypadku kilku współsprawców tego rodzaju przestępstwa,
nawiązkę w wysokości odpowiadającej podwójnej, ustalonej przez sąd wartości
drzewa, które było przedmiotem zaboru przez poszczególnych sprawców, orzeka
się wobec każdego ze współsprawców, przy czym każdy ze skazanych płaci ją tak
jak grzywnę samodzielnie i w całości, a zapłacenie nawiązki przez jednego z
oskarżonych nie zwalnia pozostałych od jej zapłacenia. Nie można zatem mówić o
solidarnym obowiązku zwrotu podwójnej równowartości obciążającym
współsprawców przestępstwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23
października 2007 r., IV KK 319/07, R - OSNKW 2007, z. 1, poz. 2297; uchwały
Sądu Najwyższego: z dnia 20 listopada 1996 roku, I KZP 28/96, OSNKW 1997, z.
1-2, poz. 3; z dnia 20 listopada 1996 r., I KZP 30/96, OSNKW 1997, z. 1-2, poz. 4).
Ma rację skarżący Prokurator, że uwzględnienie przez Sąd Rejonowy w O.
wadliwego wniosku oskarżonego, bez wykorzystania przysługującego temu sądowi
uprawnienia do zainicjowania jego zmiany, stanowi rażące naruszenie przepisu
prawa procesowego - art. 387 § 2 i 3 k.p.k. W konsekwencji doprowadziło ono do
wydania wyroku z rażącym naruszeniem prawa materialnego, art. 290 § 2 k.k.,
poprzez bezzasadne orzeczenie nawiązki w wysokości 1/3 podwójnej wartości
6
drzewa, solidarnie z dwoma pozostałymi współsprawcami, osądzonymi w
odrębnym postępowaniu i zobowiązanymi do samodzielnego zapłacenia
orzeczonych wobec nich nawiązek.
W tej sytuacji, z uwagi na stwierdzone rażące naruszenie prawa, Sąd
Najwyższy uchylił w całości zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi
Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania.
Obowiązkiem sądu rozpoznającego ponownie sprawę będzie podjęcie z
oskarżonym negocjacji, jeśli oskarżony podtrzyma dotychczasowy wniosek złożony
w trybie art. 387 § 1 k.p.k. lub złoży nowy, tak, aby ewentualny wniosek w pełni
odpowiadał przepisom prawa karnego materialnego, w tym również w zakresie
właściwego zastosowania dyspozycji art. 290 § 2 k.k. (o ile prokurator i
pokrzywdzony nie sprzeciwią się wnioskowi). Jeśli jednak nie dojdzie do takich
uzgodnień, względnie sąd poweźmie wątpliwości co do możliwości uwzględnienia
wniosku, rozpozna sprawę na zasadach ogólnych.