Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 66/13
UCHWAŁA
Dnia 21 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Grzegorz Misiurek
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa I. sp. z o.o. w T.
przeciwko W. – D. sp. z o.o. w W.
o zapłatę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 21 listopada 2013 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w T.
postanowieniem z dnia 27 maja 2013 r.,
"Czy wytoczenie powództwa w elektronicznym postępowaniu
upominawczym zakończonym następnie umorzeniem tego
postępowania na podstawie art. 50537
§ 1 zd. 2 k.p.c. przerywa bieg
terminu przedawnienia?"
podjął uchwałę:
Wytoczenie powództwa w elektronicznym postępowaniu
upominawczym zakończonym umorzeniem postępowania na
podstawie art. 50537
§ 1 k.p.c. przerywa bieg terminu
przedawnienia.
2
Uzasadnienie
Powódka I., sp. z o.o. w dniu 16 stycznia 2012 r. wystąpiła z pozwem
w elektronicznym postępowaniu upominawczym o zapłatę skapitalizowanych
odsetek w kwocie 892,98 zł. W dniu 14 marca 2012 r. Sąd Rejonowy w L., Wydział
cywilny wydał nakaz zapłaty, którym nakazał pozwanej W.-D. sp. z o.o. zapłacić
powódce kwotę 892,98 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.
Sprzeciw od nakazu zapłaty wniosła strona pozwana i sprawa została
przekazana do rozpoznania przez Sąd Rejonowy w W., który wezwał powódkę do
uzupełnienia braków pozwu na podstawie art. 50537
k.p.c., a ze względu na
niewykonanie tego zarządzenia umorzył postępowanie w sprawie.
Wyrokiem z dnia 22 stycznia 2013 r., Sąd Rejonowy w T. oddalił
powództwo I., sp. z o.o. o zapłatę odsetek dochodzonych poprzednio
w elektronicznym postępowaniu upominawczym, uwzględniając zarzut W., sp.
z o.o. przedawnienia roszczenia. Podniósł, że art. 50537
k.p.c. nie przewiduje
skutków umorzenia postępowania, niemniej skutki nieusunięcia braków pozwu
wniesionego w postępowaniu elektronicznym są analogiczne, jak w przypadku
zwrotu pozwu (art. 130 § 2 zd. 2 k.p.c.), a więc nie wywiera on żadnych skutków
prawnych. Przyczyny umorzenia postępowania na tej podstawie wskazują,
że pozew nie wywołał skutków materialnych i z tego względu nie doszło do przerwy
biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.c., a w rezultacie
dochodzone roszczenie o odsetki przedawniło się.
W apelacji powódka podniosła, że zarzut przedawnienia nie był
uzasadniony, pomimo upływu trzyletniego terminu, gdyż jego bieg został przerwany
w styczniu 2012 r., w wyniku wytoczenia powództwa o to samo roszczenie przed
Sądem Rejonowym w L. w elektronicznym postępowaniu upominawczym.
Rozpoznając apelację powódki, Sąd Okręgowy w T. powziął poważne
wątpliwości, którym dał wyraz w zagadnieniu prawnym przedstawionym do
rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c., bieg przedawnienia przerywa się między
innymi przez każdą czynność przed sądem przedsięwziętą bezpośrednio w celu
dochodzenia roszczenia. Taką czynnością procesową jest wniesienie przez
powoda pozwu co do roszczenia nim objętego, a zatem także pozwu nakazowego
w elektronicznym postepowaniu upominawczym. Postępowanie elektroniczne jest
odmianą postępowania upominawczego; odróżnia je wprowadzenie formy
elektronicznej dokonywania czynności procesowych zarówno przez sąd, jak i przez
powoda, a w ograniczonym zakresie także pozwanego.
Według art. 50537
k.p.c. zmienionego ustawą z dnia 10 maja 2013 r.,
o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2013, poz. 654),
po przekazaniu sprawy sądowi ogólnie właściwemu w przypadkach wskazanych
w art. 50533
§ 1, art. 50534
oraz art. 50536
§ 1 k.p.c. przewodniczący wzywa powoda
do wykazania umocowania zgodnie z art. 68 zdanie pierwsze k.p.c. oraz dołączenia
pełnomocnictwa zgodnie z art. 89 § 1 zdanie i drugie k.p.c., a po przekazaniu
sprawy na podstawie art. 50533
§ 1 oraz art. 50534
§ 1 k.p.c. dodatkowo do
uiszczenia opłaty uzupełniającej od pozwu – w terminie dwutygodniowym pod
rygorem umorzenia postępowania. W razie nieusunięcia tych braków, sąd umarza
postepowanie.
Trafnie Sąd Okręgowy zauważył, że w tym wypadku, w przeciwieństwie do
uregulowania dotyczącego zwrotu nieuzupełnionego pozwu (art. 130 § 2 k.p.c.)
umorzenia postępowania zawieszonego (art. 182 § 2 k.p.c.) i cofnięcia pozwu
(art. 203 § 2 k.p.c.), brak zastrzeżenia, że pozew nie wywołuje żadnych skutków,
jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Skoro więc wniesienie pozwu
nakazowego w elektronicznym postępowaniu nakazowym wywołuje przerwę biegu
przedawnienia i brak unormowania, że w razie umorzenia tego postępowania na
podstawie art. 50537
§ 1 in fine k.p.c. pozew wniesiony nie wywołuje skutków
materialnych, to istnieje podstawa do przyjęcia a contrario wniosku, że przez
umorzenie postępowania materialne skutki jego wniesienia nie zostają
unicestwione.
Poza tym przepisy kodeksu postepowania cywilnego stanowiące, że pozew
nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa,
4
mają charakter wyjątkowy, gdyż wprowadzają odstępstwa od generalnej zasady,
w świetle której pozew wywołuje wszystkie skutki prawne, które wynikają z ustawy,
a więc także przerwanie biegu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.).
Skoro w omawianej regulacji ustawodawca nie przewidział kolejnego wyjątku,
to nie można go tworzyć w ramach zabiegów interpretacyjnych opartych
na wykładni funkcjonalnej, pozostających w opozycji do wykładni językowej
i systemowej art. 50537
§ 1 k.p.c.
Trzeba też zwrócić uwagę, że umorzenie postępowania na podstawie art.
355 § 1 k.p.c. następuje na skutek cofnięcia przez powoda powództwa, natomiast
do umorzenia postępowania w wypadku określonym w art. 50537
k.p.c. dochodzi
bez oświadczenia powoda o niepopieraniu żądania pozwu, któremu został co
najmniej nadany bieg (art. 50533
§ 1 k.p.c.), albo było już uwzględnione roszczenie
nakazem zapłaty, który został z urzędu uchylony (art. 50534
k.p.c.), lub utracił on
moc na skutek prawidłowo wniesionego przez pozwanego sprzeciwu (art. 50536
k.p.c.). Wobec odmienności tych przyczyn nie można do rozpoznawanego wypadku
stosować w drodze analogii unormowania zawartego w art. 203 § 2 k.p.c.
Przedstawiony kierunek wykładni nie jest nowy w judykaturze.
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że cofnięcie żądania powoduje poważne skutki w postaci
zniweczenia przerwy biegu przedawnienia, co wskazuje na potrzebę ścisłego
stosowania do takiego cofnięcia przepisów o cofnięciu pozwu. Zaakceptowanie
przez sąd cofnięcia dotychczasowego żądania powinno być wyrażone w orzeczeniu
o umorzeniu postępowania i nie może go zastąpić domniemanie, że sąd,
rozpoznając nowe żądanie, zaakceptował w ten sposób rezygnację powoda
z roszczenia dotychczasowego. Przy zmianie jakościowej powództwa zniweczenie
przerwy biegu przedawnienia co do pierwotnie zgłoszonego żądania nastąpi więc
dopiero wtedy, gdy zachowane zostaną wymagania przewidziane w art. 203 k.p.c.,
a sąd wyrazi akceptację dla takiej zmiany przez umorzenie postępowania
w zakresie roszczenia wcześniej zgłoszonego. W przeciwnym razie przerwa co do
wcześniej zgłoszonego roszczenia nie ulega zniweczeniu, a bieg przedawnienia
w tym zakresie rozpoczyna się na nowo po zakończeniu postępowania w sprawie
(por. np. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 1958 r. 3 CR 464/57,
5
OSPiKA 1960, nr 11 poz. 290 i uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia
1988 r., III CZP 24/88, OSNCP 1989, nr 9, poz. 138).
Wbrew stanowisku wyrażonemu przez Sąd Okręgowy, przyczyny umorzenia
postępowania na podstawie art. 50537
k.p.c. nie są identyczne, jak w przypadku
zwrotu pozwu na podstawie art. 130 § 2 k.p.c. Wezwanie na podstawie art. 50537
§ 1 k.p.c. - jak podniesiono w literaturze - jest także związane z wymaganiem
(ciężarem procesowym) przedstawienia przez powoda wszystkich twierdzeń
i dowodów pod rygorem utraty prawa ich powoływania w toku dalszego
postępowania. Poza tym w piśmiennictwie dominuje pogląd, że postepowanie
przed sądem właściwości ogólnej jest kontynuacją postepowania w sprawie; skoro
więc elektroniczny pozew otrzymał bieg, to można przyjąć, że czynność ta jako
zmierzająca bezpośrednio do dochodzenia roszczenia zachowała swą
skuteczność. Przekonuje także wyrażony w literaturze pogląd, że umorzenie
postępowania z względu na niewykonanie przez powoda wezwania do uzupełnienia
pozwu wniesionego w elektronicznym postepowaniu upominawczym dokonane po
przekazaniu sprawy sądowi właściwości ogólnej nie powoduje ustania
materialnoprawnych skutków związanych z jego wniesieniem.
Z tych względów należało przyjąć, że wytoczenie powództwa
w elektronicznym postępowaniu upominawczym zakończonym umorzeniem
postępowania na podstawie art. 50537
§ 1 k.p.c. przerywa bieg terminu
przedawnienia.
Sąd Najwyższy podjął uchwałę na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.