Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 76/13
UCHWAŁA
Dnia 22 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
Protokolant Katarzyna Bartczak
w sprawie z powództwa M. J.
przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń i Reasekuracji "W." S.A. w W.
o zapłatę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 22 listopada 2013 r.
zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w K.
postanowieniem z dnia 25 lipca 2013 r.,
"Czy w świetle art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r.
o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu
Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
(Dz. U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) oraz art. 361 k.c. podlega
kompensacji w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej z tytułu
umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
posiadaczy pojazdów mechanicznych poniesiony przez
poszkodowanego koszt wynajmu pojazdu zastępczego za okres
przypadający od dnia następnego po dniu wypłaty odszkodowania
przez ubezpieczyciela i do dnia nabycia innego pojazdu
mechanicznego w miejsce uszkodzonego, gdy wymienione
odszkodowanie ustalone zostało w wysokości odpowiadającej
różnicy pomiędzy wartością pojazdu mechanicznego sprzed
zdarzenia powodującego szkodę, a wartością pojazdu w stanie
uszkodzonym, gdyż naprawa pojazdu okazała się niemożliwa lub
nieopłacalna (tzw. szkoda całkowita)?"
2
podjął uchwałę:
Odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy
obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje celowe
i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu
zastępczego poniesione przez poszkodowanego w okresie
niezbędnym do nabycia innego pojazdu mechanicznego, jeżeli
odszkodowanie ustalone zostało w wysokości odpowiadającej
różnicy pomiędzy wartością pojazdu mechanicznego sprzed
zdarzenia powodującego szkodę, a wartością pojazdu w stanie
uszkodzonym, którego naprawa okazała się niemożliwa lub
nieopłacalna (tzw. szkoda całkowita).
3
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 29 marca 2013 r. Sąd Rejonowy w S. zasądził na rzecz
powoda M. J. od pozwanego Towarzystwa Ubezpieczeń i Reasekuracji W. S.A. w
W. kwotę 1.280 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 27 marca 2012 r. tytułem
odszkodowania za szkodę powstałą w wyniku wypadku drogowego z dnia 15
lutego 2012 r. spowodowaną przez osobę ubezpieczoną w zakresie
odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych u pozwanego.
Zasądzone odszkodowanie odpowiadało kwocie wydatków poniesionych
przez poszkodowanych na najem u powoda pojazdu zastępczego w okresie od
1 do 7 marca 2012 r. Uprzednio pozwana wypłaciła powodowi odszkodowanie
odpowiadające kosztom najmu pojazdu zastępczego w okresie od 16 do 29 lutego
2012 r., tj. do daty wypłaty odszkodowania powodowi. Powód jest nabywcą
wierzytelności dochodzonej pozwem od poszkodowanych. Sąd Rejonowy ustalił
ponadto, że w dniu 15 lutego 2012 r. uszkodzony pojazd oddano do serwisu.
W dniu 28 lutego 2012 r. pozwana zawiadomiła poszkodowanych o przyznaniu
odszkodowania za uszkodzony pojazd w kwocie 3.821 zł. Prognozowany koszt
naprawy przekraczał wartość pojazdu, stąd szkoda została oceniona jako
całkowita. Poszkodowany po otrzymaniu odszkodowania w dniu 14 marca 2012 r.
kupił samochód.
Sąd pierwszej instancji przyjął, że czas najmu samochodu zastępczego po
dniu wypłaty odszkodowania pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym
z wypadkiem. Konsekwencją uznania szkody jako całkowitej jest wypłacenie
odszkodowania pomniejszonego o wartość pozostałości pojazdu. W takim
przypadku, na poszkodowanym spoczywa ciężar zagospodarowania pozostałości
tak, aby uzyskać odszkodowanie w pełnej wysokości. Musi on w związku z tym
podjąć czynności umożliwiające zbycie pozostałości pojazdu. Nadto dopiero
z chwilą otrzymania odszkodowania poszkodowany uzyskuje realną możliwość
nabycia innego pojazdu lub zlecenia naprawy starego. Z tych przyczyn okres kliku
dni „organizacyjnych” obejmujących czas najmu samochodu zastępczego po
wypłacie odszkodowania przez ubezpieczyciela, pozostaje w adekwatnym związku
4
przyczynowym, o ile poszkodowany niezwłocznie podjął czynności w celu zakupu
nowego pojazdu lub naprawy bądź zbycia starego uszkodzonego pojazdu lub jego
pozostałości.
Wyrok Sądu pierwszej instancji został zaskarżony apelacją przez
pozwanego. W toku jej rozpoznawania Sąd Okręgowy w K. powziął poważne
wątpliwości prawne, którym dał wyraz w przedstawionym na wstępie
postanowieniu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach
obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze
Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (jedn. tekst: Dz. U. z 2013 r., poz. 392 ze zm.,
dalej: „u.o.u.o.”) w zw. z art. 1 pkt 1 tej ustawy, odszkodowanie należne od zakładu
ubezpieczeń odpowiadającego w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności
cywilnej za szkodę powstałą w związku z ruchem pojazdów ustala się i wypłaca
w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem
mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie sumy gwarancyjnej. Zakres
akcesoryjnej odpowiedzialności ubezpieczyciela pokrywa się zasadniczo
z zakresem odpowiedzialności cywilnoprawnej posiadacza lub kierującego
pojazdem mechanicznym wynikającym z przepisów kodeksu cywilnego
określających zakres odpowiedzialności odszkodowawczej. W myśl art. 361 § 1 k.c.
zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne
następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Artykuł art. 361
§ 2 k.c. przewiduje także odpowiedzialność za straty, które poszkodowany poniósł,
oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 13 marca 2012 r., III CZP 75/11, OSNC 2012, nr 7-8, poz. 81)
wyjaśniono, że wynikające z art. 36 ust. 1 u.o.u.o. reguły dotyczące
odpowiedzialności ubezpieczyciela odpowiadającego wobec poszkodowanego
w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkodę powstałą
w związku z ruchem pojazdów przewidują zasadę pełnego odszkodowania
ubezpieczyciela w granicach adekwatnego związku przyczynowego –
5
z ograniczeniem jedynie kwotowym do przewidzianej sumy gwarancyjnej - nie zaś
tylko do określonych roszczeń mających naprawić jedynie bezpośrednie skutki
zdarzenia szkodzącego.
W piśmiennictwie prawniczym spornym zagadnieniem jest, czy szkodą
majątkową, o której mowa w art. 361 k.c., jest niemożność korzystania przez
posiadacza pojazdu mechanicznego z tego pojazdu spowodowana jego
uszkodzeniem bądź zniszczeniem. W szczególności wyrażono pogląd, że utrata
możliwości korzystania z pojazdu jest szkodą niemajątkową, polegającą na
dyskomforcie bądź niewygodzie posiadacza pojazdu, niepodlegającą naprawieniu,
szkoda ta bowiem może być kompensowana zadośćuczynieniem pieniężnym tylko
w wypadkach przewidzianych w ustawie. Wyrażono także stanowiska przyjmujące
w takim przypadku odpowiedzialność odszkodowawczą w związku z utratą
możliwości korzystania z rzeczy. Według jednego z nich, szkodą majątkową są
wydatki związane z utratą możliwości dysponowania rzeczą, zapewniające
właścicieli korzystanie z dobra zastępczego. Wydatki te stanowią wówczas szkodę
majątkową podlegającą naprawieniu na zasadach ogólnych, po odjęciu powstałych
oszczędności. Kompensacji podlegają wydatki faktycznie poniesione. Inne
stanowisko zakłada, że sama utrata możliwości korzystania z rzeczy stanowi
samoistną szkodę majątkową. W takim ujęciu kompensacja omawianego
uszczerbku majątkowego polega na zapłacie sumy pieniężnej równej wydatkom
koniecznym dla wynajęcia pojazdu, pomniejszonym o normalne, nieponiesione
koszty eksploatacji własnego pojazdu. Wreszcie przedstawiane są argumenty
odwołujące się do teorii komercjalizacji. Pozbawienie możliwości korzystania
z przedmiotów majątkowych stanowi szczególny rodzaj szkody majątkowej,
zwłaszcza wówczas, gdy zaspokajane są potrzeby, które mogą być
zrekompensowane zastępczo w drodze odpłatnego skorzystania z cudzej usługi lub
najmu przedmiotu zastępczego. Szkoda taka występuje niezależne od tego, czy
poszkodowany rzeczywiście korzystał odpłatnie z przedmiotu zastępczego, chodzi
bowiem wyłącznie o utraconą wartość użytkową, której istnienie można
wyprowadzić z art. 224 § 2 i art. 225 k.c. Odnosząc się do wyżej przedstawionych,
najbardziej reprezentatywnych stanowisk wyrażonych w piśmiennictwie
prawniczym, Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu
6
Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11 (OSNC 2012, nr 3, poz. 28)
przyjął, że zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu umowy
obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów
mechanicznych za uszkodzenie lub zniszczenie pojazdu mechanicznego obejmuje
celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego.
Wykluczył więc, aby szkodę majątkową stanowiła sama utrata możliwości
korzystania z pojazdu. Odmienna jednak sytuacja zachodzi wówczas, jeżeli doszło
już do poniesienia przez poszkodowanego wydatków na uzyskanie pojazdu
zastępczego w okresie jego naprawy albo, przy tzw. szkodzie całkowitej, w okresie
niezbędnym do nabycia nowego pojazdu. Są to wydatki poniesione w następstwie
zdarzenia szkodzącego, które by nie powstały bez tego zdarzenia, prowadzące do
powypadkowego zmniejszenia majątku poszkodowanego, czyli straty (art. 361 § 2
k.c.). Szkodę stanowią bowiem również konieczne wydatki związane ze zdarzeniem
szkodzącym. Stratą, w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., są więc objęte także te wydatki,
które służą ograniczeniu lub zapobieżeniu negatywnych następstw majątkowych
doznanych przez poszkodowanego w wyniku uszkodzenia (zniszczenia) pojazdu.
Negatywnym następstwem majątkowym jest tu utrata możliwości korzystania
z rzeczy, a więc utrata uprawnienia stanowiącego atrybut prawa własności.
Zajmując wyżej przedstawione stanowisko, Sąd Najwyższy zauważył, iż jest ono
przyjmowane również w innych w systemach prawnych opartych na podobnych
zasadach odpowiedzialności odszkodowawczej. W szczególności podobieństwo
niemieckiego systemu prawnego w omawianym zakresie do systemu polskiego
skłania do wskazania przyjętych w nim rozwiązań, według których właściciel
uszkodzonego lub zniszczonego pojazdu może żądać na podstawie § 249 ust. 2
zdanie pierwsze k.c.n. naprawienia szkody odpowiadającej poniesionym kosztom
najmu pojazdu zastępczego na czas naprawy uszkodzonego pojazdu albo na czas
potrzebny na nabycie innego pojazdu. Stanowisko to opiera się przy tym na
założeniu, że szkodą majątkową jest utrata specyficznej rzeczy, wykorzystywanej
do prowadzenia działalności gospodarczej, a także dla celów prywatnych, jeżeli
stanowi przedmiot elementarnej potrzeby życiowej, do której zaliczono także
samochód, który pozwala na zaoszczędzenie czasu i wysiłku, a uzyskane stąd
korzyści mają walor majątkowy.
7
Sąd Najwyższy, w składzie obecnym, podziela stanowisko przedstawione
w uchwale z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11 – które także wcześniej było
przyjmowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego - według którego poniesione
przez posiadacza uszkodzonego pojazdu mechanicznego celowe i ekonomicznie
uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego stanowią szkodę majątkową,
o której mowa w art. 361 § 2 k.c. Niemożność korzystania z pojazdu
mechanicznego jako składnika majątkowego niewątpliwie stanowi źródło szkody
o charakterze niemajątkowym, polegającej na dyskomforcie spowodowanym
niedogodnościami posiadacza pojazdu wynikającymi z niemożliwości korzystania
z tego składnika majątkowego. Ponadto niemożność korzystania z pojazdu może
być źródłem szkody o charakterze majątkowym wówczas, gdy spowoduje wydatki
posiadacza uszkodzonego lub zniszczonego pojazdu na najem pojazdu
zastępczego. Stratę w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. stanowią bowiem wydatki, które
służą ograniczeniu negatywnych następstw doznanych przez poszkodowanego
w wyniku uszkodzenia bądź zniszczenia rzeczy.
Zakresem odpowiedzialności odszkodowawczej są objęte wyłącznie te
negatywne majątkowe następstwa w majątku poszkodowanego, które pozostają
w adekwatnym związku przyczynowym, o którym mowa w art. 361 § 1 k.c., ze
zdarzeniem szkodzącym. Adekwatny związek przyczynowy, stanowiący jedną
z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, wyznacza zarazem granice
odpowiedzialności odszkodowawczej. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2012 r., III CZP 75/11
wyjaśnił, że teoria przyczynowości adekwatnej, zgodnie z art. 361 § 1 k.c., służy nie
tylko do określenia, czy dana osoba ponosi odpowiedzialność za skutki zdarzenia
szkodzącego, ale także do oznaczenia, jakie skutki pozostają w normalnym
powiązaniu z tym zdarzeniem. Nie budzi wątpliwości stanowisko, że normalny
związek może wykraczać poza konsekwencje bezpośrednie i umożliwia zaliczenie
do zwykłych następstw zdarzenia szkodzącego także uszczerbek majątkowy
wynikły z wydatków wymuszonych na poszkodowanym przez wystąpienie tego
zdarzenia. Szkoda, mająca charakter dynamiczny i zmienny w czasie, obejmuje nie
tylko bezpośrednie następstwa zdarzenia szkodzącego, ale także dalsze, powstałe
już po zdarzeniu szkodzącym, w tym w związku z poniesieniem kosztów najmu
8
pojazdu zastępczego w czasie, w którym poszkodowany nie mógł korzystać
z uszkodzonego pojazdu służącego mu do wykonywania działalności zawodowej
lub gospodarczej albo pomocnego w zaspokajaniu podstawowych potrzeb
życiowych.
Zgodnie z art. 363 § 1 k.c., naprawienie szkody powinno nastąpić według
wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź
przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu
poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego
nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do
świadczenia w pieniądzu. W przypadku odpowiedzialności gwarancyjnej zakładów
ubezpieczeń, zgodnie z art. 805 § 2 pkt 1 i art. 822 § 1 k.c., ubezpieczyciel
zobowiązany jest do naprawienia szkody jedynie w formie zapłaty odpowiedniej
sumy pieniężnej. Jeżeli dochodzi do naprawienia szkody przez naprawę
uszkodzonego pojazdu, to naprawienie szkody przez ubezpieczyciela polega na
zapłaceniu kwoty pieniężnej koniecznej do przywrócenia pojazdu do stanu
poprzedniego. W takim przypadku poszkodowanemu przysługuje roszczenie
o przywrócenie stanu poprzedniego także wobec ubezpieczyciela, ale ze względu
na charakter świadczenia ubezpieczeniowego przybiera ono postać żądania
„restytucji pieniężnej” umożliwiającej przywrócenie stanu poprzedniego (por.
uzasadnienie uchwały z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11). W razie tzw.
szkody całkowitej, tj. uszkodzenia pojazdu w stopniu wyłączającym możliwość jego
naprawy albo jeżeli koszt naprawy pojazdu jest znacznie wyższy od jego wartości
przed uszkodzeniem, świadczenie pieniężne ubezpieczyciela obejmuje kwotę
odpowiadającą różnicy wartości pojazdu sprzed i po wypadku (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 20 lutego 2002 r., V CKN 903/00, OSNC 2003, nr 1, poz. 15).
W takim przypadku należy przyjąć, że w zakres szkody pozostającej w adekwatnym
związku przyczynowym ze zdarzeniem szkodzącym wchodzą koszty najmu pojazdu
zastępczego poniesione przez poszkodowanego w okresie niezbędnym do nabycia
nowego pojazdu. Ustalenie, jakie skutki pozostają w adekwatnym związku
przyczynowym ze zderzeniem szkodzącym następuje bowiem przy uwzględnieniu
zasad doświadczenia życiowego, czy też, niekiedy, zasad nauki oraz na podstawie
indywidualnej sytuacji poszkodowanego i konkretnych okoliczności sprawy (por.
9
wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 lutego 2002 r., V CKN 1273/00 nie publ.,
z dnia 16 maja 2002 r., V CKN 1273/00 nie publ. oraz z dnia 8 września 2004 r.,
IV CK 672/03). W świetle zasad doświadczenia życiowego, nabycie nowego
pojazdu wymaga podjęcia określonych czynności organizacyjnych w pewnym
przedziale czasu przy uwzględnieniu obowiązku poszkodowanego podejmowania
czynności zmierzających do zapobieżenia zwiększaniu rozmiaru szkody. Ustalenie
czasu niezbędnego na nabycie nowego pojazdu ma charakter obiektywny i jest
niezależne od posiadania przez poszkodowanego środków pieniężnych - w tym
pochodzących z wypłaty odszkodowania poszkodowanemu obejmującego różnicę
wartości pojazdu sprzed i po zdarzeniu szkodzącym - na zakup nowego pojazdu.
Na ustalenie czasu niezbędnego na nabycie pojazdu istotne znaczenie ma data
zawiadomienia poszkodowanego o sposobie likwidacji szkody poprzez zapłatę
różnicy pomiędzy wartością pojazdu sprzed i po zdarzeniu szkodzącym. Z tych
względów nie zrywa adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem
szkodzącym a kosztami poniesionymi na najem pojazdu zastępczego przy tzw.
szkodzie całkowitej wypłata odszkodowania przez ubezpieczyciela obejmującego
różnicę w wartości uszkodzonego pojazdu sprzed i po wypadku, jeżeli nastąpiła
ona zanim nastąpił upływ czasu niezbędnego do nabycia przez poszkodowanego
nowego pojazdu. Przemawia za tym także argument, że następstwem zdarzenia
szkodzącego polegającego na uszkodzeniu lub utracie pojazdu w stopniu
faktycznie wyłączającym możliwość jego naprawy jest utrata możliwości
korzystania z rzeczy szczególnego rodzaju, która na obecnym etapie rozwoju
cywilizacyjnego jest nie tylko podstawowym narzędziem służącym do wykonywania
działalności zawodowej albo gospodarczej, ale także służy w życiu codziennym do
zaspokajania elementarnych potrzeb życiowych i społecznych. W konsekwencji,
refundacji przez odpowiedzialnego w ramach odpowiedzialności odszkodowawczej,
w granicach określonych art. 361 § 1 k.c., a zatem także ubezpieczyciela na
podstawie art. 36 ust. 1 u.o.u.o., powinny podlegać także wydatki poniesione przez
poszkodowanego posiadacza pojazdu w okresie, w którym faktycznie nie mógł on
korzystać z własnego pojazdu, gdyż są to wydatki celowe i ekonomicznie
uzasadnione, o jakich mowa w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada
2011 r., III CZP 5/11.
10
W odniesieniu do naprawienia szkody poprzez restytucję naturalną przyjmuje
się, że jej cechą charakterystyczną, odróżniającą ją od drugiej formy naprawienia
szkody przewidzianej w art. 363 § 1 k.c. - poprzez zapłatę odpowiedniej sumy
pieniężnej - jest to, że zmierza ona do naprawienia poszczególnego naruszonego
dobra lub interesu, podczas gdy rekompensata pieniężna zmierza jedynie do
wyrównania szkody rachunkowej w całym majątku. Ze względu jednak na
specyficzny rodzaj rzeczy (pojazdu) należącej do poszkodowanego – który
w założeniu jest niezbędny do wykonywania działalności zawodowej, gospodarczej
lub w życiu codziennym poszkodowanego – naprawienie szkody w formie
pieniężnej powinno realizować podobny cel, jak naprawienie szkody w formie
restytucji naturalnej, tj. uwzględniać wszystkie negatywne skutki majątkowe braku
w majątku poszkodowanego określonego rodzaju rzeczy. Ubocznie dodać należy,
iż w wielu systemach prawnych, w tym w systemie niemieckim, do którego nawiązał
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11,
przyjmuje się, że obowiązek zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego dotyczy
wydatków poniesionych w okresie niezbędnym do zakupu nowego pojazdu, a nie
tylko do chwili wypłaty odszkodowania obejmującego różnicę wartości
uszkodzonego pojazdu sprzed i po wypadku, w wyniku którego doszło do jego
uszkodzenia. Niezależnie od sposobu naprawienia szkody przewidzianego w art.
363 § 1 k.c., powinno ono prowadzić do tego, aby poszkodowany był w takiej samej
sytuacji majątkowej, w jakiej znajdowałby się, gdyby nie doszło do zdarzenia
szkodzącego. Ustalenie zakresu obowiązku odszkodowawczego w formach
przewidzianych w art. 363 § 1 k.c. dokonuje się za pomocą metody dyferencyjnej
(por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 1 września 1970 r., III CR 371/00,
OSNCP 1971, nr 5, poz. 93, z dnia 3 lutego 1971 r., III CRN 450/70, OSNCP 1971,
nr 11, poz. 205, z dnia 20 lutego 2002 r., V CKN 903/00, OSNC 2003, nr 1, poz. 15
i z dnia 15 października 2010 r., V CSK 78/10, nie publ.). Należy mieć na uwadze,
że metoda dyferencyjna służy jedynie określeniu rozmiaru szkody przy
wcześniejszym określeniu jej granic za pomocą zasady adekwatnego związku
przyczynowego. Uwzględniając powyższe, rozmiar tak ustalanego obowiązku
odszkodowawczego obejmuje szkodę polegającą na różnicy w wartości pojazdu
sprzed i po zdarzeniu szkodzącym tj. z uwzględnieniem wartości pozostałości
11
pojazdu po tym zdarzeniu, jak również inne koszty poniesione przez
poszkodowanego pozostające w adekwatnym związku przyczynowym ze
zdarzeniem szkodzącym, w tym koszty najmu pojazdu zastępczego w okresie
niezbędnym do nabycia nowego pojazdu. W tym więc zakresie Sąd Najwyższy
w obecnym składzie nie podziela stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego
w wyroku z dnia 8 września 2004 r., IV CK 672/03 (nie publ.), w którym przyjęto,
że odszkodowanie może obejmować koszty najmu pojazdu zastępczego, jedynie
do chwili zapłaty odszkodowania. Dodać należy, iż przyjęcie wykładni, jak w wyżej
powołanym wyroku, prowadziłoby do istotnego pogorszenia sytuacji prawnej
poszkodowanego posiadacza pojazdu, który poniósł tzw. szkodę całkowitą
w stosunku do posiadacza pojazdu, którego szkoda podlegałaby naprawieniu
poprzez zwrot przez ubezpieczyciela kwoty niezbędnej do dokonania naprawy.
W pierwszym przypadku poszkodowany mógłby jedynie żądać zwrotu kosztów
najmu pojazdu zastępczego tylko do czasu wypłaty odszkodowania, podczas, gdy
w drugim przypadku poszkodowany – jak się przyjmuje jednolicie w judykaturze –
mógłby domagać się zwrotu poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego za
cały okres niezbędny do dokonania naprawy uszkodzonego pojazdu, w którym nie
mógł on korzystać z uszkodzonego pojazdu.
Z tych względów na podstawie art. 390 k.p.c. podjęto uchwałę, jak na
wstępie.