Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie Wydział I Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2013 r. na rozprawie

sprawy z powództwa K. N., P. N. i E. N.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu

z dnia 28 maja 2012 r., sygn. akt I C 93/12

I.  o d d a l a apelację,

II.  z a s ą d z a od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powodów K. N., P. N. i E. N. kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Powodowie K. N., P. N. i E. N. domagali się zasądzenia od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz każdego z powodów kwoty po 100 000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby bliskiej wraz odsetkami ustawowymi od dnia 4 sierpnia 2011r.

Ponadto Powód P. N. domagał się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kwoty 97 500 zł tytułem odszkodowania z odsetkami ustawowymi od dnia 4 sierpnia 2011r.

Powód P. N. domagał się zasądzenia od pozwanego na swoja rzecz tytułem odszkodowania kwoty 2380 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 4 sierpnia 2011r.

Powódka E. N. domagała się zasądzenia od pozwanego na swoja rzecz tytułem odszkodowania kwoty 4500 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 4 sierpnia 2011r.

Powodowie domagali się również zasądzenia od pozwanego na ich rzecz zwrotu poniesionych przez powodów kosztów procesu.

Z uzasadnienia żądań zgłoszonych przez powodów wynikało, że w dniu 3 sierpnia 2010r. zmarła M. N. na skutek obrażeń odniesionych w wypadku którego sprawcą był K. W. (1) kierujący samochodem marki I., posiadacz którego był ubezpieczony w pozwanym Towarzystwie (...) od odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane przez posiadaczy pojazdów mechanicznych w związku z ruchem tych pojazdów.

Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu rozstrzygnął sprawę nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym, od którego sprzeciw wniósł pozwany domagając się oddalenia powództwa.

Po rozpoznaniu sprawy na skutek wniesionego sprzeciwu Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu wyrokiem z dnia 28 maja 2012r. :

- zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. N. kwotę 53 750 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 4 sierpnia 2011r., a dalej idące żądania powoda oddalił;

- zasądził od pozwanego na rzecz powoda P. N. kwotę 50000 zł z odsetkami od dnia 4 sierpnia 2011r. a dalej idące żądania pozwu oddalił;

- zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 50 000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 4 sierpnia 2011r. a dalej idące żądania powódki oddalił.

Ponadto zasądził tytułem kosztów procesu od pozwanego na rzecz P. N. kwotę 431 zł i na rzecz E. N. kwotę 349 zł i zniósł koszty procesu pomiędzy pozwanym a powodem K. N..

Nakazał ściągnięcie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwoty 5 688 zł tytułem opłat sądowych od uiszczenia których powodowie byli zwolnieni.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że oparł rozstrzygnięcie o następujące ustalenia faktyczne: W dniu 3 sierpnia 2010r. w miejscowości N. kierujący samochodem dostawczym marki I. K. W. (2) w czasie manewru cofania doprowadził do najechania na pieszą M. N., która na skutek odniesionych w wypadku obrażeń zmarła. W chwili zdarzenia piesza wbrew obowiązującym przepisom poruszała się środkiem pasa jezdni.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2011r. Sąd Rejonowy w Nisku uznał kierującego pojazdem marki I. K. W. (2) za winnego tego, ze na skutek nie zachowania należytych środków ostrożności podczas manewru cofania doprowadził do najechania pieszej, w wyniku czego i na skutek odniesionych obrażeń piesza M. N. poniosła śmieć.

M. N. od 1989r. była żoną powoda K. N.. Była matką powodów P. i E. N.. Od 1998r. była rencistą i otrzymywała świadczenie w wysokości 500 zł miesięcznie netto.

K. N. w dacie wypadku żony przebywał w Irlandii, gdzie podjął pracę od 2007r. Sąd Okręgowy ustalił, że K. i M. N. stanowili zgodne małżeństwo. Po śmierci żony K. N. poniósł koszty związane z jej pochówkiem w wysokości 7500 zł. Powód nie korzystał z pomocy terapeutycznej pomimo, że śmierć współmałżonka wywołała u K. N. opisane w uzasadnieniu Sądu Okręgowego skutki w postaci konieczności skorzystania ze wsparcia psychologicznego.

Sąd Okręgowy ustalił jakie relację łączyły matkę z dziećmi, powodem P. N. i E. N. wskazując na istnienie głębokiej więzi emocjonalnej. Ustalił jakie skutki dla rodziny powodów nastąpiły na skutek śmierci M. N., wskazując, że następstwem śmierci matki były nie tylko skutki w sferze psychicznej na skutek przeżywania żałoby ale także konieczność weryfikacji przez dzieci swoich planów życiowych wynikająca z braku możliwości kontynuowania przez dzieci nauki w placówkach, gdzie dotychczas się uczyły.

Pozwany do którego powodowie zwrócili się z żądaniem zapłaty odszkodowania i zadośćuczynienia w związku ze śmiercią osoby bliskiej odmówił wypłaty świadczeń.

Sąd Okręgowy ocenił za wiarygodne zeznania powoda K. N. co do tego, że poniósł on wydatki związane z pochówkiem żony w kwocie 7 500 zł.

Rozważając zasadność żądań zgłoszonych przez powodów w oparciu o przepis art. 446 § 4 k.c. Sąd Okręgowy ocenił jako odpowiednią tytułem zadośćuczynienia kwotę 100 000 zł wskazując, że ze względu na rozmiar odniesionej przez powodów krzywdy jej zakres był podobny i nie należało różnicować wysokości zadośćuczynienia. Ustalając zakres krzywdy powodów Sąd Okręgowy wziął pod uwagę długotrwałość związku małżeńskiego K. i M. N., istnienie w rodzinie silnych więzów emocjonalnych, co spowodowało, że po śmierci M. N. wszyscy powodowie przeżyli negatywne skutki związane ze śmiercią osoby bliskiej, które spowodują konieczność

Skorzystania z pomocy terapeutycznej. Oceniając, że M. N. przyczyniła się w połowie do wypadku Sąd Okręgowy obniżył tak ustalone kwoty zadośćuczynienia na rzecz powodów i odszkodowania na rzecz K. N. o połowę.

Oceniając jako datę wymagalności świadczenia zasadzonego od pozwanego dzień 4 sierpnia 2011 r. Sąd Okręgowy powołał się na przepis art. 817 k.c.

Orzekając o kosztach procesu na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd Okręgowy rozdzielił stosunkowo koszty procesu uwzględniając wysokość poniesionych przez strony kosztów oraz, że powództwo K. N. zostało uwzględnione w 27,2% P. N. w 48,8 %, a E. N. w 47,8% .

Wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony apelacją przez pozwanego w punkcie I, III co do kwot 25 000zł z odsetkami ustawowymi od 4 sierpnia 2011r. w punkcie V co do kwoty 25 000zł z odsetkami ustawowymi od dnia 4 sierpnia 2011r. oraz w całości co do punktów VIII, IX.

Apelujący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego art. 446 § 4 k.c. poprzez zasądzenie na rzecz powodów zadośćuczynienia o wysokości rażąco wygórowanej w stosunku do poniesionej krzywdy.

Nadto naruszenie art. 481 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 316 § 1 k.p.c poprzez zasądzenie ustawowych odsetek od kwoty zadośćuczynienia od 4 sierpnia 2011r. a nie od daty wyrokowania.

Zarzucił również naruszenie prawa procesowego art. 328 § 2 k.p.c. przez nie zamieszczenie w uzasadnieniu motywów dla których Sąd I instancji przyjął do dokonanych wyliczeń, że kwoty zasądzone tytułem zadośćuczynienia są adekwatne do krzywdy jakiej doznali powodowie.

Wskazując na powyższe uchybienia apelujący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w punkcie I ponad kwotę 28 500 zł, w punkcie III i V ponad kwotę 25 000 zł, w punkcie VIII i IX przez zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanego kosztów procesu w stosunku w jakim powodowie ulegli w swoich żądaniach.

Ponadto domagał się zasądzenia od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Pozwany ewentualnie wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

W uzasadnieniu apelacji pozwany powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego argumentował, że kwota zadośćuczynienia powinna być utrzymana w rozsądnych granicach i dostosowana do aktualnych warunków majątkowych w społeczeństwie. W ocenie apelującego zasądzone na rzecz powodów kwoty zadośćuczynienia nie odpowiadają aktualnym warunkom życiowym i stopie życiowej społeczeństwa, a w szczególności województwa (...). W ocenie apelującego Sąd I In stancji nie wyjaśnił w uzasadnieniu wyroku dlaczego w tym wypadku uznał za adekwatne do krzywdy tak wysokie sumy zadośćuczynienia. Według pozwanego okoliczności sprawy nie dawały podstawy do oceny, że skutki jakie dotknęły powodów w związku ze śmiercią M. N. uzasadniały przyznanie tak wysokich kwot zadośćuczynienia.

Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego w sprawach
IV CK 130/02 i II CKN 606/00 apelujący argumentował, że odsetki od zasądzonych kwot zadośćuczynienia, biorąc pod uwagę ich waloryzacyjny charakter należało zasądzić od daty w jakiej nastąpiło ustalenie wysokości zadośćuczynienia t.j. od daty wyrokowania.

W odpowiedzi na apelacje powodowie domagali się jej oddalenia i zasadzenia na rzecz każdego z powodów kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie rozpoznając apelację pozwanego zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia prawa materialnego Sąd Apelacyjny zauważa, że zgodnie z art. 446 § 4 podobnie jak w przypadku art. 445 § 1 k.c. zakres krzywdy poszkodowanego pozostawiony jest do oceny t.z.w. prawu sędziowskiemu. Dlatego zgodnie z powszechnie akceptowanym w judykaturze poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 listopada 2004r.sygn. akt I CK 219/04 „korygowanie przez Sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie”. Sąd I instancji dokonał rozważenia wszystkich okoliczności, które miały wpływ na zakres krzywdy powoda w zakresie w jakim wynikało to z okoliczności faktycznych sprawy.

Okoliczności sprawy wskazują, że zerwanie więzi rodzinnej ze zmarłą M. N. spowodowało u powodów szczególnie duże następstwa w zakresie ujemnych przeżyć, poczucia krzywdy i ból po stracie najbliższej osoby. Mając na uwadze kompensacyjny charakter zadośćuczynienia należało ocenić, że skutki w postaci braku matki, dzieci zmarłej ponosić będą przez całe swoje życie. W sferze emocjonalnej śmierć M. N. spowodowała poważne następstwa dla wszystkich powodów ( vide opinie biegłego psychologa H. M. k. 96 - 106). Ponieważ ojciec powodów zmuszony sytuacją życiową do zarabiania na utrzymanie rodziny pracuje za granicą, to nie jest w stanie wypełnić dzieciom pustki po stracie drugiego rodzica. Dlatego należy liczyć się z poważnymi konsekwencjami jakie powodowie już ponieśli w sferze emocjonalnej. Wpływa to na zakres krzywdy jaki winien być naprawiony. W konsekwencji tych rozważań Sąd Apelacyjny ocenił, że zasadzona przez Sąd I instancji kwota zadośćuczynienia, z uwzględnieniem jej obniżenia – jest adekwatna do zakresu krzywdy jakiej doznali powodowie w związku ze śmiercią M. N..

Nietrafnie, zarzuca apelujący, że wysokość zadośćuczynienia powinna odnosić się do wysokości stopy życiowej. Cytowane przez apelującego orzecznictwo nie jest dominujące. Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym apelację, nie podziela zapatrywania prezentowanego przez apelującego co do tego, że wysokość stopy życiowej pokrzywdzonego powinna determinować jego poczucie krzywdy i wysokość należnego zadośćuczynienia.

Nietrafnie zarzucił apelujący zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisu art. 328 § 2 k.p.c. Dokonując rozważań na temat zakresu doznanej przez powodów krzywdy Sąd I instancji należycie umotywował swoje stanowisko, wskazując przede wszystkim jakie okoliczności uwzględnił przy ocenie krzywdy powodów. Rozważania te poprzedził szczegółowymi ustaleniami ujemnych skutków jakie poczyniła dla powodów śmierć M. N. ( k. 131 132 akt sprawy). Ustalenia te Sąd Apelacyjny ocenia jako prawidłowe i uznaje za własne.

Sąd Apelacyjny rozpoznając apelację zauważa, że w judykaturze istniały rozbieżności stanowisk co do określenia daty wymagalności roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia. Zostały one omówione w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2011r. w sprawie sygn. akt I CSK 243/10, w którym jednocześnie wyrażono pogląd, że: „ Terminem od którego należą się odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia za krzywdę może być w zależności od okoliczności sprawy, zarówno dzień poprzedzający wyrokowanie o zadośćuczynieniu jak i dzień tego wyrokowania”. W uzasadnieniu cytowanego orzeczenia zwrócono uwagę na ugruntowane przez judykaturę stanowisko, że odsetki według stopy ustawowej należą się za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia i stanowią rodzaj rekompensaty typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela wynikającego z pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego. Odsetki na podstawie art. 481 k.c. należą się jeżeli zobowiązany nie płaci należnego zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub 455 k.c. Nie sprzeciwia się temu okoliczność, że zasądzenie zadośćuczynienia jest fakultatywne , a jego wysokość zależy od oceny sądu oraz, że do zadośćuczynienia stosuje się art. 363 § 2 k.c.

Dlatego również w ocenie Sądu Najwyższego zawartej w uzasadnieniu cytowanego wyroku jeżeli powód żąda od pozwanego zapłaty określonej kwoty tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od danego dnia, poprzedzającego dzień wyrokowania, odsetki należą się zgodnie z żądaniem o ile zostanie wykazane, że dochodzona suma rzeczywiście należała się powodowi tytułem zadośćuczynienia od wskazanego przez niego dnia. Kierując się powyższymi wskazaniami i biorąc pod uwagę okoliczności faktyczne sprawy należało ocenić, że terminem od którego powodom należą się odsetki ustawowe od kwoty zadośćuczynienia jest wskazana przez nich data w jakiej pozwany winien spełnić świadczenie zgodnie z wezwaniem do zapłaty. Ponieważ powodowie żądali zapłaty odsetek ustawowych od daty wezwania, należało ocenić, że kwota zadośćuczynienia została określona przez nich według stanu istniejącego w dacie wezwania . W określonej przez powodów dacie nie istniały żadne okoliczności, które wyłączały by odpowiedzialność pozwanego lub wpływały na ocenę zasadności żądania powodów. Bez znaczenia dla wymagalności roszczenia powodów była niewłaściwa w ostatecznym rezultacie ocena stanu prawnego przez pozwanego. Dlatego należało ocenić, że datą wymagalności roszczenia powodów o zadośćuczynienie jest data wskazana w skierowanym do pozwanego wezwaniu do zapłaty z uwzględnieniem wynikającego z art. 817 k.c. terminu w jakim ubezpieczyciel powinien spełnić świadczenie.

W konsekwencji powyższych rozważań wobec niezasadności apelacji pozwanego co do rozstrzygnięć zawartych w punktach I, III, V zaskarżonego wyroku brak było uzasadnienia do zmiany wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu, które zgodnie z art. 100 k.p.c. zostały rozdzielone przez Sad I instancji pomiędzy strony w stosunku do wyniku sprawy.

Z tych względów i na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelacje pozwanego jako w całości nieuzasadnioną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.

Na zasądzone koszty składa się wynagrodzenie pełnomocnika powodów w wysokości wynikającej z § 13 ust. 1 punkt 2 i § 6 punkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (…).