Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WK 18/13
POSTANOWIENIE
Dnia 17 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
Przewodniczący: Prezes SN Janusz Godyń (sprawozdawca)
Sędziowie SN: Marian Buliński
Edward Matwijów
Protokolant : asystent SSN Anna Krawiec
w sprawie A. P., wobec którego Wojskowy Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z
dnia 11 września 2012 r. nie uwzględnił wniosku radcy prawnego J. N. o
wznowienie postępowania, po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w
trybie art. 535 § 5 k.p.k. w dniu 17 grudnia 2013 r. kasacji na korzyść, wniesionej
przez Naczelnego Prokuratora Wojskowego, od postanowienia Wojskowego Sądu
Okręgowego w W. z dnia 11 września 2012 r.,
1. uchyla zaskarżone postanowienie w całości i wniosek radcy
prawnego J. N. o wznowienie postępowania karnego pozostawia
bez rozpoznania;
2. koszty postępowania kasacyjnego ponosi Skarb Państwa -
art. 638 k.p.k.
UZASADNIENIE
Do Wojskowego Sądu Okręgowego w W. wpłynął sporządzony przez radcę
prawnego J. N., działającego na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez A.
P., wniosek o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Wojskowego Sądu Garnizonowego w O. z dnia 3 grudnia 1974 r., skazującym A. P.
za popełnienie przestępstwa określonego w art. 188 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 21
2
listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony PRL (Dz. U. Nr 44, poz. 220
ze zm.) na karę 3 lat pozbawienia wolności.
Postanowieniem z dnia 11 września 2012 r. Wojskowy Sąd Okręgowy
w W. nie uwzględnił wniosku, uznając go za niezasadny
i stwierdzając, że w niniejszej sprawie brak jest ustawowych przesłanek do
wznowienia postępowania.
Postanowienie to zaskarżył w drodze kasacji na korzyść skazanego Naczelny
Prokurator Wojskowy, zarzucając:
„uchybienie w postaci bezwzględnej przyczyny odwoławczej określone
w art. 439 § 1 pkt 10 in fine k.p.k. w zw. z art. 545 § 2 k.p.k., polegające na
merytorycznym rozpoznaniu wniosku radcy prawnego J. N., pełnomocnika A. P., o
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu
wojskowego, skazującym A. P. za popełnienie przestępstwa z art. 188 ust. 1 i 3
ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony PRL, a więc
w sytuacji gdy obrońca będący adwokatem miał prawo dokonać tej czynności,
czego nie uczynił, tak więc nie brał udziału w czynności, w której jego udział był
obowiązkowy”.
W konkluzji, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości
i pozostawienie wniosku sporządzonego przez radcę prawnego J. N. bez
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna.
Przewidziany w art. 545 § 2 k.p.k. wymóg sporządzenia i podpisania wniosku
o wznowienie przez adwokata albo radcę prawnego nie jest dopełniony, jeżeli
osobie prawomocnie skazanej za przestępstwo wniosek ten sporządza i podpisuje
ustanowiony przez nią w roli pełnomocnika radca prawny, gdyż wnioskodawcą jest
tu osoba występująca w procesie jako oskarżony i tak też traktowana również po
skazaniu w postępowaniach prowadzonych po uprawomocnieniu się wyroku,
przewidzianych w Kodeksie postępowania karnego, w tym i o wznowienie.
Oskarżony bowiem korzystać może z pomocy obrońcy (art. 6 k.p.k.), a nie
pełnomocnika, po którego pomoc prawną sięgać mogą strony inne niż oskarżony
(art. 87 § 1 k.p.k.), natomiast obrońcą w sprawach o przestępstwa może być
3
jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury (art.
82 k.p.k.) – zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2010 r., IV
KZ 19/10, OSNKW 2010, z. 8, poz. 71 oraz aprobującą glosę A. Małolepszego,
LEX/el.2011, a także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego
2013 r., WZ 1/13 (niepubl.) oraz B. Rycerz: Radca Prawny 2011, nr 1,
s. 24 – 25.
Prezes Wojskowego Sądu Okręgowego w W. zamiast kierować sprawę
na posiedzenie w celu rozpoznania wniosku radcy prawnego obowiązany był
postąpić zgodnie z nakazem zawartym w art. 120 § 1 k.p.k. Skoro tak się nie stało,
Sąd obligowany był do pozostawienia sprawy bez rozpoznania, stosownie do treści
art. 430 § 1 k.p.k. w zw. z art. 545 § 1 k.p.k.
Nie uwzględniając, czyli rozpoznając merytorycznie wniosek (nota bene w
takiej sytuacji wniosek oddala się – art. 547 § 1 in. princ. k.p.k.) radcy prawnego o
wznowienie postępowania w sprawie skazanego (oskarżonego), a zatem
pochodzący od osoby nieuprawnionej do obrony, Wojskowy Sąd Okręgowy
dopuścił się uchybienia, o którym mowa w art. 439 § 1 pkt 10 in fine k.p.k., co
sprawia, że zaskarżone kasacją postanowienie Sądu z dnia 11 września 2012 r.
podlega uchyleniu, gdyż to nie obrońca dokonał czynności procesowej koniecznej
do uruchomienia postępowania, o którym mowa w Rozdziale 56 Kodeksu
postępowania karnego (Wznowienie postępowania).
Zdaniem Sądu Najwyższego, sformułowania „obrońca nie brał udziału w
czynnościach, w których udział był obowiązkowy” (art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.) nie
można ograniczać wyłącznie do reprezentacji oskarżonego przez obrońcę na
rozprawie lub posiedzeniu, np. w przypadkach określonych w art. 79 § 3, art. 80, art.
671 § 1 i 2 k.p.k., bowiem dotyczy ono (sformułowanie) każdej czynności
procesowej, której musi dokonać obrońca, by czynność ta była prawnie skuteczna.
Nadając taką treść przepisowi w cyt. części, ustawodawca nie określił czynności
procesowych, których przeprowadzenie bez udziału obrońcy prowadzi do uchylenia
orzeczenia, bez względu na granice zaskarżenia i wpływu podniesionych zarzutów
oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia. W związku z tym należy przyjąć, że z
uchybieniem o charakterze bezwzględnym będziemy mieli do czynienia zawsze
wtedy, ilekroć obrońca nie uczestniczył w czynności, choć obowiązek taki
4
przewidziany został przez przepis szczególny (zob. P. Hofmański [red.]: Kodeks
postępowania karnego, Komentarz do artykułów 297 – 467, Warszawa 2011, s.
852).
W zaskarżonej kasacją sprawie przepis szczególny, tj. art. 545 § 2 k.p.k.,
wymagał sporządzenia i podpisania wniosku o wznowienie postępowania przez
adwokata (obrońcę), który to wymóg, tzw. przymus adwokacki w istotny sposób
ogranicza możliwość samodzielnego inicjowania przez oskarżonego postępowania
mającego na celu wzruszenie prawomocnego, a niekorzystnego z jego punktu
widzenia, orzeczenia. Tego rodzaju ograniczenie uprawnień, w przypadku
błędnego procedowania przez sąd powinno skutkować ochroną interesów strony
nie w sposób „uznaniowy” (art. 438 pkt 2 k.p.k.), lecz taki, który nie wymaga
dowodzenia, czy obraza przepisów postępowania mogła mieć wpływ na treść
orzeczenia.
Podsumowując, wydanie orzeczenia co do meritum w sprawie o wznowienie
postępowania dotyczącego skazanego (oskarżonego) na podstawie wniosku
niesporządzonego i niepodpisanego przez obrońcę – adwokata (arg. z art. 545 § 2
k. w zw. z art. 82 k.p.k.) stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą, o której
mowa w art. 439 § 1 pkt 10 in fine k.p.k.
Z tego względu, Sąd Najwyższy uznał kasację za oczywiście zasadną
(art. 535 § 5 k.p.k.) i uchylił zaskarżone postanowienie w całości, pozostawiając bez
rozpoznania wniosek radcy prawnego o wznowienie postępowania. Wydaniu
orzeczenia następczego w tej formie nie sprzeciwia się treść art. 537 § 2 k.p.k.
Słusznie podnosi się, że przepis ten, określając w sposób autonomiczny rodzaje
tzw. orzeczeń następczych w postępowaniu kasacyjnym, nie ustanawia jednak
zamkniętego katalogu tych orzeczeń, pozostawiając możliwość wydania innego
rodzaju orzeczenia następczego (zob. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8
lutego 2011 r., V KK 246/10, OSNKW 2011, z. 4, poz. 37; postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 23 października 2012 r., V KK 167/12, OSNKW 2013, z. 1, poz.
7), zwłaszcza wtedy, gdy rozstrzygnięcie następcze pozostaje w bezpośrednim
związku z charakterem stwierdzonego uchybienia i zmierza do możliwie
bezpośredniego jego usunięcia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18
października 2010 r., V KK 84/10, R – OSNKW 2010, poz. 1965).
5