Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 253/13
POSTANOWIENIE
Dnia 8 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący)
SSN Rafał Malarski (sprawozdawca)
SSA del. do SN Dariusz Kala
Protokolant Dorota Szczerbiak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga
w sprawie A. W.
skazanego z art. 148 § 1 k.k. i art. 280 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
po rozpoznaniu na rozprawie
w dniu 8 stycznia 2014 r.,
kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 28 marca 2013 r., zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w G.
z dnia 15 października 2012 r.,
1. oddala kasację jako oczywiście bezzasadną;
2. zwalnia skazanego od kosztów sądowych za postępowanie
kasacyjne;
3. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. G. J. - Kancelaria
Adwokacka - kwotę 738 zł, w tym 23 % podatku VAT, tytułem
wynagrodzenia za sporządzenie i wniesienie kasacji.
UZASADNIENIE
2
Sąd Okręgowy w G., wyrokiem z 15 października 2012 r., skazał A. W. na
karę 25 lat pozbawienia wolności za zabójstwo rabunkowe (art. 148 § 2 pkt 2 k.k. w
zb. z art. 280 § 2 k.k.) i karę roku pozbawienia wolności za kradzież z włamaniem
(art. 279 § 1 k.k.), orzekł wobec oskarżonego karę łączną 25 lat pozbawienia
wolności (art. 85 i 88 k.k.) i dopuścił możliwość skorzystania przez oskarżonego z
warunkowego zwolnienia dopiero po odbyciu 24 lat kary pozbawienia wolności (art.
77 § 2 k.k.). Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2013 r. apelacji
obrońcy, utrzymał w mocy pierwszoinstancyjny wyrok, zmieniając jedynie podstawę
prawną skazania i wymiaru kary przez zastąpienie art. 148 § 2 pkt 2 k.k. artykułem
148 § 1 k.k.
Kasację od prawomocnego wyroku Sądu odwoławczego złożył obrońca.
Podnosząc zarzuty rażącego i mogącego mieć istotny wpływ na treść orzeczenia
naruszenia prawa procesowego, to jest art. 4, 5 i 7 k.p.k., przez pominięcie
dowodów wskazujących na możność przypisania skazanemu przestępstwa z art.
156 § 3 k.k., oraz prawa materialnego, to jest art. 77 § 2 k.k. w zw. z art. 3 k.k.,
przez zastosowanie przewidzianej w tym pierwszym przepisie instytucji mimo braku
ustalenia niezbędnego warunku w postaci „szczególnie uzasadnionego wypadku” –
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Prokurator Prokuratury Apelacyjnej zażądał w odpowiedzi na kasację jej
oddalenia jako oczywiście bezzasadnej. Stanowisko to zyskało wsparcie obecnego
na rozprawie kasacyjnej prokuratora Prokuratury Generalnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja okazała się bezzasadna – i to w stopniu oczywistym. Ponieważ art.
535 § 3 k.p.k. zezwala w ogóle zrezygnować ze sporządzania pisemnego
uzasadnienia postanowienia oddalającego kasację jako oczywiście bezzasadną, to
siłą rzeczy, zgodnie z regułą a maiori ad minus, wolno w takiej sytuacji opracować
motywacyjną część orzeczenia w formie uproszczonej albo odnieść się - i to też w
sposób skrótowy - tylko do niektórych zarzutów kasacyjnych.
W niniejszej sprawie Sąd Najwyższy za celowe uznał ustosunkowanie się
jedynie do zarzutu obrazy art. 77 § 2 k.k. w zw. z art. 3 k.k., jako że zarzut obrazy
prawa procesowego skierowany został wbrew unormowaniu zawartemu w art. 519
3
k.p.k. pod adresem Sądu pierwszej instancji, a poza tym – i to wydaje się
istotniejsze – stanowił on próbę obejścia ustawowego zakazu podnoszenia w
postępowaniu kasacyjnym zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, o którym
mowa w art. 438 pkt 3 k.p.k.
Główna teza skarżącego, mająca uargumentować zarzut naruszenia prawa
materialnego, sprowadzała się do poglądu, że skoro Sądy obu instancji wyraźnie
nie stwierdziły w uzasadnieniach swoich wyroków wystąpienia określonej w art. 77
§ 2 k.k. przesłanki w postaci „szczególnie uzasadnionego wypadku”, to
zastosowanie przewidzianego w tym przepisie obostrzenia wobec A. W. nie mogło
wchodzić w rachubę. Takie zapatrywanie należało uznać za przejaw skrajnego
formalizmu, obcego polskiemu prawu karnemu. Sąd Najwyższy jest zdania, że
samo nieposłużenie się zacytowanym zwrotem w żadnej mierze nie dyskwalifikuje
orzeczenia o wyznaczeniu surowszego ograniczenia do skorzystania przez
oskarżonego z dobrodziejstwa warunkowego zwolnienia. Decydujące w tej kwestii
jest ustalenie już na etapie wymiaru kary wysokiego prawdopodobieństwa, że w
okresach, o których mowa w art. 78 k.k., niemożliwe jest osiągnięcie indywidualno -
prewencyjnego celu kary oraz ukształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa.
W judykaturze podkreśla się, że art. 77 § 2 k.k., określając surowsze podstawy
warunkowego zwolnienia, ma na uwadze wszystkie wymienione w art. 53 k.k. cele
(zob. post. SN z 22 listopada 2001 r., II KKN 152/01, LEX nr 51603). Chociaż
przytaczanie in extenso ustawowego zwrotu z art. 77 § 2 k.k. (chodzi o „szczególnie
uzasadnione wypadki”) w motywacyjnej części wyroku nie jest niezbędne, to jednak
Sąd Najwyższy zachęca do posługiwania się takim określeniem, zwłaszcza we
fragmentach podsumowujących rozważania na temat potrzeby przesunięcia
wynikającej z ustawy granicy możliwości warunkowego przedterminowego
zwolnienia z odbywania reszty kary. Postulowana praktyka sprawi, że orzeczenia
sądowe staną się dla osób zapoznających się z nimi bardziej zrozumiałe.
Wracając na grunt niniejszej sprawy, trzeba odnotować, że rzeczywiście ani
Sąd a quo, ani Sąd odwoławczy, uzasadniając konieczność sięgnięcia po
rozwiązanie przewidziane w art. 77 § 2 k.k. (skądinąd nader lakonicznie), nie użyły
komentowanego zwrotu, niemniej wyraźnie zaznaczyły, że u podstaw decyzji
ustanawiającej surowsze ograniczenie do skorzystania przez A. W. z warunkowego
4
zwolnienia legły jego głębokie zdemoralizowanie i niepodatność na oddziaływanie
penitencjarne.
W tym miejscu wypada zauważyć, że art. 77 § 2 k.k. nie wprowadza żadnych
ograniczeń co do długości kary pozbawienia wolności, którą należy odbyć, aby móc
skorzystać z dobrodziejstwa warunkowego zwolnienia. Skoro takich ograniczeń nie
ustanowił ustawodawca, to nie wolno tego czynić interpretatorowi, tym bardziej że
żadne ważne względy nie przemawiają za odstąpieniem od znaczenia literalnego
omawianego przepisu. Biorąc pod uwagę niemożność wyłączenia w wyroku
skazującym w ogóle zastosowania warunkowego zwolnienia, należy stwierdzić, że
ustalenie przez sąd możliwości skorzystania przez skazanego na karę 25 lat
pozbawienia wolności z dobrodziejstwa warunkowego zwolnienia dopiero po
odbyciu zdecydowanej większości kary, np. aż 24 lat, jest prawnie dopuszczalne i
nie koliduje z wyrażoną w art. 3 k.k. zasadą humanitaryzmu. Nadużyciem prawa
byłoby dopiero ustalenie surowszego warunku na takim poziomie, który możliwość
zastosowania warunkowego zwolnienia czyniłby w istocie całkowicie iluzoryczną.
Nie ma tu nic do rzeczy art. 81 k.k., stanowiący m.in., że w razie odwołania
warunkowego zwolnienia w wypadku kary 25 lat pozbawienia wolności ponowne
warunkowe zwolnienie nie może nastąpić przed upływem 5 lat od osadzenia
skazanego w zakładzie karnym. W podsumowaniu wolno zatem stwierdzić:
przewidziana w art. 78 § 3 k.k. granica, od której dopuszczalne jest
warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary wymienionej w art. 32 pkt 4 k.k.,
może ulec w myśl art. 77 § 2 k.k. przesunięciu w pobliże 25 lat, byle nie miało
miejsca działanie czysto pozorne, w istocie wyłączające zastosowanie w
danym wypadku dobrodziejstwa warunkowego przedterminowego zwolnienia.
Dlatego Sąd Najwyższy oddalił kasację obrońcy w formule określonej w art.
535 § 3 k.p.k.
Brak majątku i dochodów to leżące po stronie skazanego okoliczności, które
w zasadniczej mierze zadecydowały o zwolnieniu go od uiszczenia kosztów
sądowych za postępowanie kasacyjne (art. 624 § 1 k.p.k.).
Wysokość wynagrodzenia dla obrońcy z urzędu za sporządzenie i wniesienie
kasacji ustalono zgodnie z § 14 ust. 3 pkt 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
5
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).