Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 374/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący)
SSN Rafał Malarski
SSA del. do SN Dariusz Kala (sprawozdawca)
Protokolant Dorota Szczerbiak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga
w sprawie T. K.
ukaranego za wykroczenie z art. 86 § 1 kw. i art. 93 § 1 k.w.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 8 stycznia 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść ukaranego
od wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w J.
z dnia 26 sierpnia 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok nakazowy w części, w której nie
orzeczono w nim o obligatoryjnym środku karnym zakazu
prowadzenia pojazdów (art. 93 § 2 k.w.) i w tym zakresie
przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w J. do ponownego
rozpoznania.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem nakazowym Sądu Rejonowego z dnia 26 sierpnia 2013 r. T. K.
został uznany za winnego zarzucanych mu wykroczeń z art. 86 § 1 k.w. oraz z art.
93 § 1 k.w. i za to na podstawie art. 93 § 1 k.w. w zw. z art. 9 § 2 k.w. sąd skazał go
na karę grzywny w kwocie 900 zł. Powyższym wyrokiem rozstrzygnięto także o
kosztach sądowych.
Przedmiotowy wyrok nakazowy nie został zaskarżony przez żadnego z
uczestników procesu i uprawomocnił się w sądzie pierwszej instancji.
Kasację od prawomocnego wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w J. z
dnia 26 sierpnia 2013 r. – zaskarżając go w części dotyczącej orzeczenia o karze
na niekorzyść ukaranego – wniósł Prokurator Generalny. Autor nadzwyczajnego
środka zaskarżenia zarzucił w nim „rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku
naruszenie przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 93 § 2 k.w., polegające
na zaniechaniu obligatoryjnego orzeczenia na podstawie tego przepisu środka
karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów w sytuacji uznania obwinionego
za winnego popełnienia wykroczenia określonego w art. 93 § 1 k.w.”
Odwołując się do tak sformułowanego zarzutu Prokurator Generalny wniósł
o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie
Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego – wniesiona na niekorzyść ukaranego –
okazała się zasadna w części wskazującej na zaistniałe rażące naruszenie
przepisu prawa materialnego, mające istotny wpływ na treść wyroku. Trafny okazał
się również wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku. Sąd Najwyższy, z przyczyn
szerzej wskazanych w dalszych partiach uzasadnienia, nie znalazł jednak racji
przemawiających za uchyleniem wyroku w części dotyczącej rozstrzygnięcia o
karze, jak tego żądał autor kasacji (nie przywołując jednak argumentacji mającej
wspierać taki właśnie zakres uchylenia). Ograniczył rozstrzygnięcie kasacyjne do
uchylenia wyroku nakazowego jedynie w części, w której nie orzeczono w nim o
obligatoryjnym środku karnym zakazu prowadzenia pojazdów oraz sformułował
adekwatne do zakresu uchylenia rozstrzygnięcie następcze.
3
Sąd Rejonowy w J. w istocie dopuścił się rażącego naruszenia przepisu
prawa materialnego (prawa wykroczeń), skoro wbrew treści art. 93 § 2 k.w. nie
orzekł środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów mimo, że zgodnie z tym
przepisem, w sytuacji skazania T. K. za wykroczenie z art. 93 § 1 k.w., orzeczenie
tego środka było obligatoryjne.
Wskazane naruszenie przepisu prawa wykroczeń miało charakter rażący, a
ponadto w sposób realny i istotny wpłynęło na treść wyroku. Wobec powyższego
w niniejszej sprawie zaktualizowała się podstawa kasacyjna o jakiej stanowi art.
111 k.p.w.
W świetle powyższej argumentacji kasację Prokuratora Generalnego
należało uznać co do zasady za trafną.
Jak już wyżej wskazano, Sąd Najwyższy uznał za możliwe i prawnie
dopuszczalne uchylenie zaskarżonego wyroku jedynie w części, w której nie
orzeczono w nim o obligatoryjnym środku karnym zakazu prowadzenia pojazdów
(art. 93 § 2 k.w.) i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
sądowi a quo.
W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 25.03.2010 r. (I
KZP 36/09, OSNKW 2010, z. 5, poz. 40), przywołano argumenty na poparcie tezy,
iż w postępowaniu kasacyjnym nie jest możliwe uchylenie orzeczenia wyłącznie w
części, której orzeczenie to nie zawiera.
Po wydaniu tej uchwały zapadały w Sądzie Najwyższym wyroki zgodne z
jej brzmieniem. Zapadały jednak także wyroki, w których w sytuacji analogicznej
jak ta powstała w niniejszej sprawie ograniczano się do uchylenia zaskarżonego
wyroku w części dotyczącej nieorzeczonego środka karnego o obligatoryjnym
charakterze (wyrok z 20.01.2011 r., V KK 366/10, Lex nr 736504; wyrok z
3.12.2013 r., IV KK 302/13, niepublikowany). W uzasadnieniu wyroków z
20.01.2011 r. i z 3.12.2013 r. wyrażano pogląd, iż procesowo dopuszczalne jest
wydanie takiego orzeczenia kasacyjnego, które ograniczać się będzie jedynie do
uchylenia zaskarżonego rozstrzygnięcia w części obejmującej brakujący środek
karny, jeśli tylko tego środka dotyczy uchybienie zaistniałe przed sądem
pierwszej instancji. W powyższym wypadku nie jest potrzebne wykraczanie poza
uchybienie podniesione w zarzucie kasacyjnym, którego dopuścił się sąd meriti.
4
W uzasadnieniu powyższych wyroków Sądu Najwyższego podnoszono także to,
że taki zakres uchylenia pozwala na uniknięcie konsekwencji w postaci ustania
wykonywania kary (art. 538 § 1 k.p.k.), która została prawomocnie orzeczona,
zaś nie doszło w tej sferze do żadnego rażącego naruszenia prawa mogącego
mieć istotny wpływ na treść wyroku (zob. też H. Gradzik, Zdanie odrębne do
uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 25.03.2010 r., I KZP
36/09, OSNKW 2010, z. 5, poz. 40).
Sąd Najwyższy w niniejszym składzie, akceptując argumenty przytoczone
w powyższym akapicie zauważa również i to, że brak rozstrzygnięcia określonej
kwestii w pewnych wypadkach może i powinien być traktowany jako negatywne
rozstrzygnięcie tej kwestii, a wobec tego istnieje przy takim ujęciu zagadnienia
substrat zaskarżenia kasacyjnego (zob. S. Steinborn, Prawomocność części
orzeczenia w procesie karnym, Warszawa 2011, s. 542 – 550). Ze wskazaną
sytuacją mamy do czynienia w szczególności wówczas, gdy sąd nie orzeknie
obligatoryjnego w realiach danej sprawy środka karnego.
W niniejszym postępowaniu nie można mieć jakichkolwiek zastrzeżeń na
płaszczyźnie art. 111 k.p.w. do wymierzonej obwinionemu kary grzywny. Brak
też w tej sprawie stanów z art. 439 k.p.k. i art. 455 k.p.k. (art. 536 k.p.k. w zw. z
art. 112 k.p.w.). Jedyny problem sprowadza się do tego, że nie orzeczono
obligatoryjnego środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów o jakim stanowi
art. 93 § 2 k.w. i tylko w tej części zaskarżony wyrok nakazowy jest
nieprawidłowy, czego nie kwestionuje autor kasacji. Wobec tego należało szukać
możliwości wydania takiego rozstrzygnięcia kasacyjnego, które honorując
prawomocne elementy wyroku nie dotknięte wadliwością (wina, kara), umożliwia
przywrócenie stanu zgodnego z prawem w zakresie tego elementu, który
dotknięty został ową wadliwością (środek karny). Finalnie więc rozstrzygnięto jak
w sentencji wyroku Sądu Najwyższego.
Wydaniu przez Sąd Najwyższy orzeczenia kasatoryjnego nie stała na
przeszkodzie treść art. 110 § 2 k.p.w. Przepis ten zakazuje uwzględnienia kasacji
na niekorzyść ukaranego wniesionej po upływie 3 miesięcy od daty
uprawomocnienia się orzeczenia. W niniejszej sprawie termin ten nie został
przekroczony.
5
W toku dalszego postępowania Sąd Rejonowy orzeknie o przedmiocie
procesu w zakresie w jakim przekazano mu sprawę do ponownego rozpoznania.
Na zakończenie trzeba jeszcze nadmienić, że uwzględniając treść sentencji
wyroku Sądu Najwyższego, nie było podstaw do zamieszczania w tym wyroku
rozstrzygnięcia o kosztach sądowych. Tego rodzaju rozstrzygnięcie zamieszcza
się jedynie w wyroku kończącym postępowanie (art. 119 k.p.w. w zw. z art. 626 § 1
k.p.k.). Takiej cechy nie ma wyrok Sądu Najwyższego uchylający zaskarżone
orzeczenie i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania. Jedynie dla
porządku, w perspektywie przyszłego orzeczenia o kosztach sądowych trzeba więc
nadmienić, że wydatki poniesione przez sąd, związane z rozpoznaniem kasacji
wniesionej przez Prokuratora Generalnego, ponosi Skarb Państwa (art. 119 k.p.w.
w zw. z art. 638 k.p.k.).