Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 218/13
POSTANOWIENIE
Dnia 31 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Agnieszka Piotrowska
w sprawie z wniosku J. T.
przy uczestnictwie J. S., J. T.,
T. S. i Gminy O.
o wpis prawa własności w księdze wieczystej […], po rozpoznaniu na posiedzeniu
niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 31 stycznia 2014 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania – J. T.
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 11 grudnia 2012 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od J. T. na rzecz Gminy O. kwotę 120 (sto
dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
2
Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w S., uwzględniając wniosek J. T.
wpisał w dniu 27 sierpnia 2010 r. w księdze wieczystej […] w dziale II jako
współwłaścicieli nieruchomości objętej tą księgą: T. K. S. w 1/8 części, J. W. S. w
1/8 części, J. M. T. w 1/8 części, J. K. T. i jego żonę J. M. T. w 5/8 części na
prawach wspólności ustawowej, w miejsce dotychczasowego właściciela - Gminy O.
Po rozpoznaniu skargi Gminy na wpis referendarza, Sąd Rejonowy w S.
postanowieniem z dnia 5 listopada 2010 r. utrzymał w mocy zaskarżony wpis. Sąd
ustalił, że Gmina O. została wpisana do księgi wieczystej na podstawie decyzji
komunalizacyjnej Wojewody K. z dnia 27 grudnia 1994 r. Nieważność tej decyzji
została stwierdzona ostateczną decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i
Administracji nr 282 z dnia 31 marca 2010 r., utrzymaną w mocy decyzją nr 535
tego Ministra z dnia 2 lipca 2010 r. Biorąc pod uwagę, że ostateczna decyzja
administracyjna, mimo jej zaskarżenia do sądu administracyjnego, stanowi
podstawę wpisu, decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji,
stwierdzająca nieważność decyzji komunalizacyjnej, mogła stanowić podstawę
wpisu do księgi wieczystej. Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że ostateczną decyzją
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 r. stwierdzono
nieważność orzeczenia Ministra Rolnictwa z dnia 12 marca 1959 r. oraz
utrzymanego nim w mocy orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej
w P. z dnia 30 listopada 1955 r. Ich przedmiotem było stwierdzenie, że „majątek
ziemski G.” należący do L. Z. M., poprzednika prawnego wpisanych do księgi
zaskarżonym wpisem współwłaścicieli, objęty został reformą rolną na podstawie
przepisów dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy
rolnej. Zdaniem Sądu Rejonowego, uchylenie orzeczeń Ministra Rolnictwa z dnia
12 marca 1959 r. i Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. z 30 listopada
1955 r. skutkowało oceną, że Skarb Państwa nie był właścicielem nieruchomości,
której dotyczyła decyzja komunalizacyjna. Biorąc pod uwagę, że do czasu
uchylenia przez właściwy organ decyzji komunalizacyjnej nie było podstaw do
kwestionowania prawa własności Gminy O. do nieruchomości, a podstawą taką
stała się ostateczna decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31
marca 2010 r., istniały przesłanki do uwzględnienia wniosku. Następstwo prawne
3
wnioskodawczyni i uczestników postępowania (poza Gminą O.) zostało w sprawie
wykazane.
Na skutek apelacji Gminy O., Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 15
marca 2011 r. zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że uchylił wpis z
dnia 27 sierpnia 2010 r. w dziale II księgi wieczystej KW nr […] i oddalił wniosek o
wpis. Sąd Okręgowy ocenił, że z dokumentów powołanych przez
wnioskodawczynię to jest decyzji nr 282 Ministra Spraw Wewnętrznych i
Administracji z 31 marca 2010 r. stwierdzającej nieważność decyzji
komunalizacyjnej i decyzji nr 535 tego Ministra z dnia 2 lipca 2010 r. utrzymującej
w mocy decyzję nr 282 wynikało, iż Gmina O. nie posiada tytułu prawnego do
nieruchomości; decyzje te wywołały skutek ex tunc i mogły być podstawą wpisu do
księgi wieczystej. Na uwzględnienie wniosku nie pozwalała jednak decyzja Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 21 września 2007 r., utrzymana w mocy decyzją tego
Ministra z 31 października 2007 r. Decyzja ta stwierdza bowiem nieważność
orzeczenia Ministra Rolnictwa z 12 marca 1959 r. oraz utrzymanego nim
orzeczenia Prezydium WRN w P. z 30 listopada 1955 r., jedynie z powodu wady
prawnej polegającej na tym, że została wydana bez wniosku uprawnionej osoby,
czy majątek ziemski G. podpada pod działanie dekretu o reformie rolnej, a więc
wbrew przepisom rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1 marca
1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego
z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r., Nr 10,
poz. 51 ze zm.). Decyzja ta nie rozstrzyga, czy majątek G., w tym pochodzące z
tego majątku działki gruntu objęte niniejszą księgą wieczystą, podlegały reformie
rolnej na podstawie dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu
reformy rolnej (Dz. U. Nr 4, poz. 17 ze zm.). Nie można było zatem w sposób
definitywny i pewny stwierdzić, że poprzednik prawny Gminy O. - Skarb Państwa
nie był właścicielem tego majątku. Z dokumentów sprawy, a zwłaszcza z
zaświadczenia z 1 marca 2010 r. z zamkniętej księgi wieczystej nr 787, z której
wyłączono działkę gruntu objętą niniejszą księgą wieczystą wynikało, że Skarb
Państwa został wpisany jako właściciel tego majątku w dniu 17 maja 1961 r. i
majątkiem tym dysponował. Jeśli ponadto uwzględni się, że prawo własności
nieruchomości ziemskich wymienionych w art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu PKWN
4
przeszło na Skarb Państwa z mocy prawa, z dniem wejścia w życie tego dekretu,
to tym samym, na podstawie decyzji Ministra Rolnictwa z dnia 21 września 2007 r.
nie można było wykreślić Skarbu Państwa. Kwestie wątpliwe i sporne, jak to, czy
nieruchomość podpada pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu PKWN nie mogą
być rozstrzygane przez sąd wieczystoksięgowy. Należą one do postępowania
przewidzianego w art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (dalej jako:
„u.k.w.h.”).
Na skutek skarg kasacyjnych wnioskodawczyni oraz uczestników
postępowania J. S. i J. T., Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 21 czerwca 2012
r. (sygn. akt II CSK 504/11), uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Rozpoznając ponownie apelację Gminy O. od postanowienia Sądu
Rejonowego, Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 11 grudnia 2012 r.
zmienił zaskarżone postanowienie i uchylił wpis z dnia 27 sierpnia 2010 r.
dokonany w dziale drugim księgi wieczystej i oddalił wniosek o wpis. Sąd ten,
stwierdzając niemożność uwzględnienia złożonego w toku postępowania przez
Gminę O., skutków wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 29
lutego 2010 r. uchylającego decyzje nr 282 i nr 535 Ministra Sprawa Wewnętrznych
i Administracji, powielił poprzednią ocenę prawną dołączonych do wniosku
dokumentów stwierdzając, że wynika z nich brak tytułu prawnego Gminy O. do
nieruchomości. Niemniej, brak tytułu nie uzasadniał dokonania wpisu
wnioskodawczyni i pozostałych następców prawnych L. Z. M., do księgi wieczystej
jako współwłaścicieli nieruchomości. Sąd zwrócił uwagę, że księga wieczysta
została założona w roku 1994 r. na podstawie wniosku Wójta Gminy O., a
poprzednikiem prawnym Gminy był Skarb Państwa, który został wpisany do księgi
nr 787 w dniu 17 maja 1955 r. na podstawie orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej
Rady Narodowej z dnia 30 listopada 1955 r. stwierdzającego, że Majątek Ziemski
G. odpada pod art. 2 ust. 1 e dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej i
podlega przejęciu na rzecz Skarbu Państwa. Nie było zatem możliwe i
dopuszczalne wwiązanie się przez osobę ubiegającą się o wpis w prawa osoby,
która została już wykreślona czy też nigdy do danej księgi nie była wpisana jako
właściciel. Usunięcie zatem z obrotu prawnego decyzji komunalizacyjnej nie
5
doprowadzi do sytuacji uzasadniającej dokonanie wpisu zgodnie z wnioskiem,
skoro poprzedni wpis dotyczył Skarbu Państwa. Dokumenty dołączone do wniosku
nie podważały skutecznie tytułu Skarbu Państwa. Wnioskodawczyni powinna była
legitymować się orzeczeniem stwierdzającym, że przedmiotowa nieruchomość jest
wyłączna spod działania przepisów art. 2 ust. 1 pkt e dekretu PKWN. Sąd
Okręgowy podkreślił, że badaniu w toczącym się postępowaniu podlegać mogły
tylko te dokumenty, które wnioskodawczyni dołączyła do wniosku, a były nimi tylko
decyzje nr 282 i nr 535 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji stwierdzające
nieważność decyzji komunalizacyjnej. Co prawda, wnioskodawczyni we wniosku
powołała dokumenty, które znajdowały się w aktach innej księgi wieczystej (to jest
decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 r.), to jednak
podstawę wpisu stanowić mogły wyłącznie te dokumenty, które zostały dołączone
do wniosku. Sąd Okręgowy wskazał w związku z tym, że rzeczą sądu pierwszej
instancji było ograniczenie się do przyjęcia, że decyzja komunalizacyjna została
usunięta z obrotu i pominięcie, wynikającego przy tym li tylko z jej uzasadnienia,
okoliczności, że decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września
2007 r. nastąpiło stwierdzenie nieważności orzeczeń z dni 12 marca 1959 r. i z 30
listopada 1955 r. Wskazał również, że Sąd nie mógł jednak pominąć okoliczności,
iż nieruchomość była objętą działaniem dekretu o reformie rolnej, skoro okoliczność
ta wynikała z treści księgi wieczystej i stanowiła podstawę poprzednich wpisów.
W tej też sytuacji za nie mające znaczenia dla oceny zasadności wniosku uznał
zagadnienie czy właściwą podstawą wpisu do księgi nr 787 prawa własności
Skarbu Państwa winno być zaświadczenie wydane przez starostę czy też decyzja
administracyjna.
W skardze kasacyjnej od tego postanowienia, opartej wyłącznie na
podstawie z art. 398 3
§ 1 pkt 2 k.p.c., uczestnik J. T. zarzucił naruszenie art. 6268
§
2, art. 382, art. 39820
, art. 386 § 6 w związku z art. 39821
k.p.c. przez uznanie, że
sąd władny był orzekać wyłącznie na podstawie dołączonych do wniosku
dokumentów to jest decyzji stwierdzającej nieważność decyzji komunalizacyjnej, co
w konsekwencji doprowadziło do nieuwzględnienia innych dokumentów
dołączonych do akt innej księgi wieczystej, na które wnioskodawczyni powoływała
się we wniosku. Skarżący wskazał, że Sąd Najwyższy uchylając poprzednie
6
postanowienie zwrócił uwagę na potrzebę oceny skutków prawnych decyzji Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 r., a Sąd Okręgowy oceny tej nie
dokonał, ignorując niejako wskazania Sądu Najwyższego. Nadto skarżący zarzucił
naruszenie art. 378 § 1 k.p.c. przez rozpoznanie sprawy poza granicami apelacji
Gminy O. przejawiające się w dokonaniu zmiany postanowienia na podstawie
stwierdzenia, że można brać pod uwagę jedynie dwie decyzje, w sytuacji gdy w
apelacji nie zawarto tak sformułowanego zarzutu naruszenia przepisów
procesowych.
Zarzucając powyższe, skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego
postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Art. 6262
§ 3 k.p.c. stanowi, że do wniosku o dokonanie wpisu należy
dołączyć dokumenty, stanowiące podstawę wpisu. Ratio legis tego uregulowania
odnajdujemy art. 6268
§ 2 k.p.c., który stanowi, że sąd rozpoznający wniosek
o wpis bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów
oraz treść księgi wieczystej. Norma procesowa wynikająca z powołanego przepisu
przesądza o woli ustawodawcy ograniczenia kognicji sądu wieczystoksięgowego.
Przyczyną, dla której ustawodawca zdecydował o ograniczeniu kognicji była,
z uwagi na funkcje ksiąg wieczystych, potrzeba zabezpieczenia postępowania
o wpis przed deformacją polegającą na uwikłaniu sądu prowadzącego księgi
w rozstrzyganie sporów o istnienie praw podlegających ochronie, a także
zapewnienie nie tylko sprawności działania tego sądu, ale i przejrzystości
prowadzonym przez niego księgom. Sąd rozstrzygający zatem wniosek o wpis, ma
obowiązek zbadania tego wniosku, obowiązek zbadania dołączonych do
niego dokumentów, tak w zakresie ich formy jak i treści to jest ich zdolności do
wykreowania, zmiany lub wygaszenia prawa, które ma być wpisane lub wykreślone
z księgi. Sąd ma też obowiązek zbadania treści księgi wieczystej, co obejmuje nie
tylko wpisy istniejące i ich podstawy, ale nadto wpisy wykreślone i ich podstawy.
Dokumenty złożone wraz z wnioskami stanowiącymi ich podstawy nie są
przechowywane w księdze wieczystej, ale w aktach tej księgi co oznacza,
7
że wykonując obowiązek badania treści księgi wieczystej sąd zapoznaje się nadto
z dokumentami znajdującymi poza księgą (bo w aktach tej księgi). Jeżeli zatem,
rozpoznając wniosek o wpis sąd bada we wskazanym zakresie treść księgi
wieczystej, to nie ma przeszkód, aby dokument już znajdujący się w aktach tej
księgi mógł zostać wskazany jako podstawa kolejnego w niej wpisu; wystarczające
jest wówczas powołanie się na istnienie takiego dokumentu w aktach księgi
wieczystej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2005 r. III CK
233/04, nie publ.). Powstaje jednak pytanie, stawiane w skardze kasacyjnej przez
skarżącego, czy powołanie przez wnioskodawcę, jako podstawy wpisu,
dokumentów, które znajdują się w aktach innej księgi wieczystej, ponieważ
wcześniej stanowiły podstawę wpisu w tej innej księdze, może być traktowane jako
wykonanie obowiązku z art. 6262
§ 2 k.p.c. i czy powstała sytuacja nie narusza art.
6268
§ 2 k.p.c. Akceptację takiego rozumienia pojęcia ,,dołączenia dokumentów do
wniosku” wprost wyklucza brzmienie tych przepisów. Na akceptację takiego
poglądu nie pozwalają też przepisy rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z dnia
17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów
dokumentów (Dz. U. z 2001 r. Nr 102, poz. 1122 ze zm. - § 5 ust. 3 i 4, § 10 ust. 1
pkt 4) i z dnia 21 listopada 2013 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg
wieczystych w systemie informatycznym (Dz. U. z 2013 r., poz. 1411 - § 3 ust. 4 i 5).
Powołane przepisy przewidują co prawda możliwość dokonania wpisów w dwóch
księgach wieczystych na podstawie tych samych dokumentów, ale może mieć
to miejsce w przypadkach wskazanych w tych przepisach. Następuje to wówczas
gdy przedmiotem jednego wniosku są wpisy w dwu lub więcej księgach
wieczystych, co może mieć miejsce w szczególności w wypadku zbycia
nieruchomości lokalowej; wówczas wniosek zawarty w akcie notarialnym będzie
obejmował żądanie dokonania wpisów w księdze dotyczącej lokalu jak i w księdze
istniejącej dla nieruchomości wspólnej. Powołane przepisy dopuszczają też
dokonanie wpisu na podstawie jednego dokumentu w więcej niż jednej księdze przy
odłączeniu części nieruchomości. Jakkolwiek więc obowiązek dołączenia do
wniosku dokumentu stanowiącego podstawę wpisu nie wyklucza ponownego
posłużenia się dokumentem w charakterze podstawy wpisu, a także wykorzystania
jednego dokumentu gdy przedmiotem jednego wniosku są wpisy w dwu lub więcej
8
księgach wieczystych, jednakże ani przepisy ustawy ani przepisy obu rozporządzeń
nie przewidują wykorzystania, jako podstawy wpisu, dokumentów złożonych w
aktach innej księgi wieczystej. Dodać też należy, że okoliczności sprawy nie
przystają do przewidzianych w rozporządzeniach sytuacji gdy jeden dokument
może stanowić podstawę wpisu w dwóch lub więcej księgach wieczystych.
Wnioskodawczyni bowiem, w kilku, czy też w kilkunastu księgach wieczystych,
urządzonych dla nieruchomości pochodzących z majątku ziemskiego G., w których
jako właściciel figurowała Gmina O. na podstawie decyzji komunalizacyjnej, złożyła
analogicznej treści wnioski, o wykreślenie Gminy i wpisanie następców prawnych L.
Z. M., z powołaniem się na dokumenty, o których była mowa, nie dołączając ich
wszystkich do wniosków; część dokumentów została we wniosku tylko powołana,
ze wskazaniem numeru księgi wieczystej, do której zostały dołączone.
Księgi wieczyste jako urzędowe rejestry, stanowią środek ujawniana praw
bezwzględnych co stwarza możliwość uzyskania informacji o istnieniu takiego
prawa, a wynikająca z art. 2 u.k.w.h., formalna jawność ksiąg wieczystych oznacza
uprawnienie każdego do przeglądania akt i otrzymywania z nich odpisów.
Realizacja funkcji jakie księgi pełnią może następować tylko przy zachowaniu
rygorów jakie ustawodawca wprowadził dla postępowania wieczystoksięgowego,
zamykającego się w ramach jednej księgi, przy wykorzystaniu dokumentów w niej
zgromadzonych.
Biorąc zatem pod uwagę powyższe stwierdzić należy, że rozszerzająca
wykładnia art. 6262
§ 3 i art. 6268
§ 2 k.p.c. dopuszczająca traktowanie dokumentów
znajdujących się w innych księgach wieczystych jako podstawy wpisów nie może
być aprobowana. Reasumując, sąd wieczystoksięgowy nie jest uprawniony do
dokonania wpisu w księdze wieczystej, jeżeli wnioskodawca we wniosku jako jego
podstawę powołał dokument znajdujący się w innej księdze wieczystej chociażby
obie księgi były prowadzone przez ten sam sąd i dotyczyły nieruchomości
stanowiących własność tych samych osób, a dokument pozwalał na dokonanie
analogicznego wpisu jak w księdze, w której był już podstawą wpisu.
Nietrafne są też zarzuty naruszenia pozostałych przepisów k.p.c.
powołanych w skardze kasacyjnej.
9
Skarżący nie ma racji sugerując, że Sąd Najwyższy orzekając w sprawie
poprzednio, zaaprobował stan rzeczy powstały na skutek przekroczenia przez sądy
obu instancji granic kognicji sadu wieczystoksięgowego, zalecając Sądowi
Okręgowemu ocenę skutków prawnych wywołanych decyzją Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 r., co, według skarżącego, Sąd Okręgowy
w toku ponownego rozpoznania sprawy, zignorował. Poprzednio, skargi kasacyjne
zostały złożone przez uczestników, którzy kwestionowali oddalenie wniosku o wpis
i tym samym żaden ze skarżących nie podnosił, z braku ku temu interesu,
że dokumenty, które dołączyli do wniosku, nie były wystarczające do dokonania
żądanego wpisu. Sąd Najwyższy rozpoznając skargę kasacyjną pozostaje
związany zarzutami wypełniającymi jej podstawy. Sąd Najwyższy dostrzegł jednak
ten mankament postępowania, przed rozważaniami dotyczącymi zasadności
zarzutów skarg kasacyjnych wskazał bowiem, że przez Sądy obu instancji zostały
przytoczone również inne dokumenty, zaledwie powołane we wniosku, to jest
decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 r., utrzymująca
ją w mocy decyzja tego Ministra z dnia 31 października 2007 r. i wyrok Naczelnego
Sądu Administracyjnego z dnia 1 lipca 2009 r. Sąd Najwyższy nie zalecał również
oceny skutków prawnych wywołanych decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
z dnia 21 września 2007 r., to jest czy dokument ten podważał podstawę wpisu
prawa własności na rzecz Skarbu Państwa - co, zdaniem skarżącego, Sąd
Okręgowy zignorował naruszając art. 39820
, art. 386 § 6 w związku z art. 39821
k.p.c. Zgodnie z art. 39820
k.p.c. związanie sądu, któremu na skutek uchylenia
orzeczenia przez Sąd Najwyższy sprawa została przekazana, obejmuje związanie
w zakresie wykładni prawa dokonanej przez Sąd Najwyższy, a nie wskazań co do
dalszego postępowania, gdyby takie Sąd Najwyższy zawarł w uzasadnieniu swego
rozstrzygnięcia. Zauważyć jednak należy, że uwaga Sądu Najwyższego, którą
skarżący przytoczył zaledwie we fragmencie i w sposób wypaczający zawartą
w całym zdaniu myśl, nie ma nic wspólnego z zaleceniem dokonywania w toku
ponownego rozpoznania sprawy, oceny skutków wskazanej decyzji. Przytoczony
przez skarżącego fragment zawarty jest w tej części uzasadnienia Sądu
Najwyższego, w której Sąd Najwyższy pozostałe zarzuty skarg kasacyjnych ocenia
jako nieuzasadnione, w tym zarzut nieuwzględnienia domniemania wynikającego
10
z art. 3 ust. 2 u.k.w.h. wskazując właśnie, że potrzeba oceny czy wskazana decyzja
podważała podstawę wpisu prawa własności na rzecz Skarbu Państwa wiązała się
z tym zarzutem.
Nie można też zgodzić się ze stanowiskiem skarżącego, że Sąd Okręgowy
naruszył art. 378 § 1 k.p.c. przez rozpoznanie sprawy poza granicami apelacji,
ponieważ, jak uzasadniał skarżący, rozpoznając apelację Gminy O. Sąd stwierdził,
że rozstrzygnięcie o wniosku o wpis mogło nastąpić wyłącznie na podstawie
dokumentów dołączonych do tego wniosku, podczas gdy takiego zarzutu
procesowego apelacja Gminy nie zawierała. Skarżący trafnie powołuje się
na ugruntowane uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
31 stycznia 2008 r. III CZP 49/07 (OSNC z 2008 r., nr 6, poz.55) orzecznictwo,
że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany
przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego,
wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego. Ma też
rację skarżący, że w apelacji Gminy O. nie było zarzutu oparcia wpisu
na dokumentach, które nie zostały dołączone do wniosku. Ocena, w kontekście
wskazanej uchwały Sądu Najwyższego, czy Sąd Okręgowy przekroczył granice
apelacji, wymaga uwagi, że uchwała ma wprost zastosowanie w procesie,
a w postępowaniu nieprocesowym o tyle, o ile, z uwagi na specyfikę tego
postępowania i rodzaje spraw rozpoznawanych w tym trybie (art. 13 § 2 k.p.c.),
będzie to możliwe. Specyfiką postępowania wieczystoksięgowego jest, ograniczona
do zakresu wynikającego z art. 6268
§ 2 k.p.c., kognicja sądu orzekającego
w wpisie, w obu instancjach. Oznacza to, że kontrola zaskarżonego orzeczenia
(wpisu) dokonywana przez sąd drugiej instancji na skutek wniesionej apelacji
powinna być ograniczona tylko do tego, czy w świetle dokumentów załączonych do
wniosku i którymi dysponował sąd pierwszej instancji, była podstawa do dokonania
bądź odmowy wpisu, zgodnie z wnioskiem o wpis (por. postanowienia Sądu
Najwyższego: z dnia 15 września 2004 r., III CK 276/03, nie publ., z dnia 27
kwietnia 2001 r., III CKN 354/00, OSNC z 2001 r., z. 12, poz. 183 i z dnia 5
października 2005 r., II CK 781/04, nie publ.). Dopiero w ramach tak zakreślonej
kognicji można mówić o braku związania sądu drugiej instancji rozpoznającego
sprawę na skutek apelacji od wpisu, przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi
11
naruszenia prawa materialnego i związaniu zarzutami dotyczącymi naruszenia
prawa procesowego. Jeżeli bowiem sąd wieczystoksięgowy naruszyłby granice
swojej kognicji, np. przez przeprowadzenie postępowania dowodowego, to nie
oznacza to, że tym samym poszerzył kognicję sądu drugiej instancji czyniąc go
uprawnionym do oceny prawidłowości przeprowadzonego postępowania
dowodowego lub pozbawiając go takiego uprawnienia tylko z powodu braku w
apelacji właściwego zarzutu procesowego. Biorąc pod uwagę, że naruszenie przez
sąd wieczystoksięgowy zakresu jego kognicji nie prowadzi do poszerzenia kognicji
sądu drugiej instancji, brak w apelacji Gminy O. wskazanego w skardze kasacyjnej
zarzutu procesowego, nie uzasadniało oddalenia apelacji, a przytoczony zarzut
kasacyjny czyni nieskutecznym.
Zważywszy, że sąd wieczystoksięgowy związany jest treścią wniosku,
stanowisko Sądu Okręgowego, że dokumenty dołączone do wniosku nie
uzasadniały uwzględnienia tego wniosku, nie może być skutecznie
zakwestionowane. Taki stan rzeczy dostatecznie uzasadniał konieczność oddalenia
skargi kasacyjnej bez potrzeby czynienia rozważań czy decyzja administracyjna
stwierdzająca, z przyczyn wymienionych art.156 § 1 pkt 2 k.p.a., nieważność
decyzji wojewody wydanej na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r.
poświadczającej, że gmina stała się z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r.
właścicielem określonego składnika mienia ogólnonarodowego (państwowego),
stanowi uzasadnioną podstawę wykreślenia z księgi wieczystej jako wygasłego,
prawa własności wpisanego na rzecz gminy i zwalnia też Sąd Najwyższy od
potrzeby rozważania wpływu na postępowanie wieczystoksięgowe wyroku
Naczelnego Sądu Administracyjnego (art. 170 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. –
Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – tekst jedn.: Dz. U.
z 2012 r., poz. 270 ze zm.) oddalającego skargi kasacyjne od wyroku
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 29 lutego 2012 r.
Z przedstawionych przyczyn Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną
(art. 39814
k.p.c.).
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 3
k.p.c. w związku z § 7 pkt 5 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra
12
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców
prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn.: Dz. U.
z 2013 r., poz. 490).
jw