Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 221/13
POSTANOWIENIE
Dnia 31 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku J. T.
przy uczestnictwie J. S., J. T.,
T. S. i Gminy O.
o wpis prawa własności w księdze wieczystej KW nr …12, numer
elektroniczny …12/12,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 31 stycznia 2014 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania J. T.
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 4 grudnia 2012 r.
1. oddala skargę kasacyjną;
2. zasądza od uczestnika postępowania J. T. na rzecz
uczestnika postępowania Gminy O. kwotę 120 (sto dwadzieścia)
złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
W dniu 9 sierpnia 2010 roku J. T. wystąpiła o wpisanie do działu II księgi
wieczystej KW nr …12 (…12/2) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w S. prawa
własności objętej nią nieruchomości w udziałach wynoszących: 1/8 na rzecz T. S.,
1/8 na rzecz J. S., 1/8 na rzecz J. T. oraz 5/8 na rzecz J. T. i jej męża J. T. na
prawach wspólności ustawowej małżeńskiej.
Referendarz Sądowy Sądu Rejonowego w S. dokonał wpisu wymienionych
wyżej osób w miejsce dotychczas wpisanej jako właściciel Gminy O. na podstawie
dołączonych przez J. T. do wniosku dokumentów- decyzji Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji: nr 532 z dnia 2 lipca 2010 r. i nr 279 z dnia 31 marca
2010 r., oraz na podstawie wskazanych we wniosku dokumentów, znajdujących się
w aktach księgi wieczystej Kw nr …70 prowadzonej przez Sąd Rejonowy w S. w
postaci prawomocnych postanowień: Sądu Powiatowego w P. z dnia 21 lipca 1966
r.( … 316/66), Sądu Rejonowego w P. z dnia 25 marca 1991 r. (… 899/91/4) i z
dnia 9 listopada 1998 r. (… 6280/98/2), aktu notarialnego rozwiązania
przedwstępnej umowy sprzedaży pod warunkiem oraz umowy sprzedaży z dnia 27
marca 2007 r., (Rep. A. …/2007 r.), decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia
21 września 2007 r. (…-335/07) i wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego
z dnia 1 lipca 2009 r., I OSK 1259/08.
Po rozpoznaniu skargi uczestnika postępowania Gminy O. na czynność
referendarza, Sąd Rejonowy w S. postanowieniem z dnia 5 listopada 2010 r.,
utrzymał zaskarżony wpis w mocy ustalając, że Gmina O. została wpisana do księgi
wieczystej Kw nr …12 jako właściciel objętej nią nieruchomości na podstawie
prawomocnej decyzji Wojewody K. nr …7228-7412/92a z dnia 19 listopada 1992 r.
(decyzji komunalizacyjnej), której nieważność stwierdził następnie Minister Spraw
Wewnętrznych i Administracji decyzją nr 279 z dnia 31 marca 2010 r., utrzymaną w
mocy decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nr 532 z dnia 2 lipca
2010 r.
Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że ostateczną decyzją Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 r. (…-335/07) stwierdzona została
nieważność orzeczenia Ministra Rolnictwa z dnia 12 marca 1959 r. (…7010/580)
3
oraz poprzedzającego go orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w
P. z dnia 30 listopada 1955 r. (21/6/55). Przedmiotem tych orzeczeń był majątek
ziemski G. należący do poprzedników prawnych wnioskodawczyni, który na mocy
dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej objęty
został reformą rolną. Skutkiem uchylenia orzeczenia Ministra Rolnictwa z dnia 12
marca 1959 r. oraz utrzymanego nim w mocy orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej
Rady Narodowej w P. z 30 listopada 1955 r. było przyjęcie przez sąd
wieczystoksięgowy, że w dacie wydania decyzji komunalizacyjnej, stanowiącej
podstawę wpisu prawa własności Gminy O. w księdze wieczystej nr …12, Skarb
Państwa nie był właścicielem nieruchomości. Sąd wskazał, że do momentu
uchylenia przez właściwy organ decyzji komunalizacyjnej nie było podstaw do
kwestionowania prawa własności Gminy O. do tej nieruchomości, jak również
wpisu Gminy w księdze wieczystej. Podstawą taką stała się ostateczna decyzja
Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nr 279 z dnia 31 marca 2010 r.
(znak …-6/09/10/MK) stwierdzająca nieważność decyzji komunalizacyjnej.
Następstwo prawne wnioskodawczyni i uczestników postępowania po byłych
właścicielach majątku ziemskiego G. (spadkodawcach) zostało wykazane
dokumentami wskazanymi we wniosku J. T.
Na skutek apelacji uczestnika postępowania Gminy O. wniesionej
od powyższego orzeczenia, Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 15 marca
2011 r., zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego w S. w ten sposób,
że uchylił wpis w dziale II księgi wieczystej KW nr …12 z dnia 27 sierpnia 2010 r. i
oddalił wniosek J. T. o wpis.
Po rozpoznaniu skarg kasacyjnych wywiedzionych przez wnioskodawczynię
oraz uczestników postępowania – J. T. i J. S., Sąd Najwyższy postanowieniem z
dnia 21 czerwca 2012 roku w sprawie II CSK 505/11 uchylił zaskarżone
postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z
dnia 4 grudnia 2012 roku zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego w
4
S., uchylił wpis w dziale II księgi wieczystej z dnia 27 sierpnia 2010 roku i oddalił
wniosek J. T. o wpis.
Sąd Okręgowy w nawiązaniu do wskazania Sądu Najwyższego zawartego
w orzeczeniu kasacyjnym z dnia 21 czerwca 2012 roku, stwierdził, że podniesiona
przez Gminę w toku postępowania kasacyjnego okoliczność uchylenia decyzji
Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nr 282 i nr 535 wyrokiem
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 29 lutego 2010 r. nie może mieć
wpływu na wynik sprawy z uwagi na ograniczony zakres kognicji sądu
wieczystoksięgowego, wyznaczony treścią art. 6268
§ 2 k.p.c.
Dołączone przez J. T. do wniosku decyzje Ministra Spraw Wewnętrznych i
Administracji: nr 532 z dnia 2 lipca 2010 r. i nr 279 z dnia 31 marca 2010 r.,
wskazywały wprawdzie na brak tytułu prawnego Gminy O. do nieruchomości objętej
księgą wieczystą Kw nr …12, ale nie dawały jednak podstawy do wykreślenia
Gminy z działu II tej księgi i wpisania w jej miejsce jako współwłaścicieli
wnioskodawczyni i uczestników postępowania, będących następcami prawnymi L.
M. Sąd Okręgowy podniósł, że księga wieczysta nr …12 została założona dla
działek nr 137/8 i nr 94/10 po ich uprzednim odłączeniu z księgi wieczystej Kw nr
…787 ( oznaczonej jako ciąg dalszy księgi wieczystej nr …312) na wniosek Wójta
Gminy O. z dnia 22 marca 1995 roku. Poprzednikiem prawnym Gminy O. był Skarb
Państwa wpisany jako właściciel nieruchomości do księgi wieczystej Kw nr …787
postanowieniem Sądu Powiatowego w S. z dnia 17 maja 1961 roku na podstawie
orzeczenia Prezydium WRN z dnia 30 listopada 1955 roku, utrzymanym w mocy
decyzją Ministra Rolnictwa z dnia 12 marca 1959 roku. Orzeczenie to stwierdzało,
że majątek ziemski G. jest objęty działaniem art. 2 ust. 1 litera e dekretu PKWN o
przeprowadzeniu reformy rolnej i podlega przejęciu na rzecz Skarbu Państwa. Sąd
Okręgowy podniósł, że dołączone przez wnioskodawczynię do wniosku o wpis
dokumenty urzędowe w postaci decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i
Administracji nr 282 i nr 535 nie podważyły skutecznie tytułu prawnego poprzednika
Gminy O. czyli Skarbu Państwa do tych nieruchomości. Pozostałe dokumenty
jedynie we wniosku wskazane (jako znajdujące się w aktach księgi wieczystej Kw
nr …70), ale fizycznie nie dołączone przez wnioskodawczynię do wniosku nie
mogły natomiast, w ocenie Sądu Okręgowego, stanowić podstawy żądanego wpisu
5
z uwagi na ograniczony zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego. Sąd drugiej
instancji wskazał w związku z tym, że rozpoznając wniosek o wpis Sąd Rejonowy
powinien był uwzględnić tylko usunięcie z obrotu prawnego decyzji
komunalizacyjnej, nie brać zaś pod uwagę wynikającej tylko z jej uzasadnienia
okoliczności, że decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007
r. nastąpiło stwierdzenie nieważności orzeczeń z dni 12 marca 1959 r. i z 30
listopada 1955 r.
Sąd drugiej instancji wyraził ponadto pogląd, że Sąd Rejonowy nie mógł
pominąć wynikającej z treści księgi wieczystej okoliczności, iż nieruchomość była
objęta działaniem dekretu o reformie rolnej i stanowiła podstawę poprzednich
wpisów. Za nieistotną prawnie uznał Sąd Okręgowy kwestię, czy właściwą
podstawą wpisu prawa własności Skarbu Państwa do księgi wieczystej nr …787
powinno być zaświadczenie starosty stwierdzające opisaną okoliczność czy też
decyzja administracyjna.
Powyższe postanowienie zaskarżył skargą kasacyjną uczestnik J. T.
zarzucając naruszenie przepisów postępowania - art. 6268
§ 2 k.p.c., art. 382,
39820
, art. 386 § 6 w związku z art. 39821
k.p.c. przez uznanie przez Sąd Okręgowy,
że jest on władny orzec jedynie w oparciu o dokumenty dołączone przez J. T.
bezpośrednio do wniosku, z pominięciem dokumentów powołanych przez nią we
wniosku o wpis, ale znajdujących się w aktach innej wskazanej przez
wnioskodawczynię księgi wieczystej prowadzonej przez ten sam Sąd Rejonowy
(Kw nr …70) oraz przez zaniechanie rozważenia przez Sąd Okręgowy skutków
prawnych decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 roku
mimo wskazówek zawartych w orzeczeniu kasatoryjnym Sądu Najwyższego z dnia
21 czerwca 2012 roku.
Skarżący zarzucił ponadto naruszenie art. 378 § 1 k.p.c. przez rozpoznanie
apelacji Gminy O. poza jej granicami, polegające na dokonaniu zmiany
postanowienia Sądu I instancji i oddaleniu wniosku o wpis w oparciu o stwierdzenie,
że przy rozpoznawaniu wniosku o wpis należy brać pod uwagę jedynie decyzje
administracyjne załączone bezpośrednio do wniosku z pominięciem dokumentów
wskazanych we wniosku jako znajdujących się w aktach innej księgi wieczystej
6
prowadzonej przez ten sam Sąd Rejonowy (Kw nr …70), mimo, że takiego zarzutu
Gmina w apelacji nie sformułowała.
Powołując się na powyższe zarzuty skarżący domagał się uchylenia
zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w K. do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie doszło do naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. w sposób wskazany przez
skarżącego. Przepis ten przewiduje, że sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę
w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę
nieważność postępowania. Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 31 stycznia 2008 r. (III CZP 49/07 ,OSNC z 2008 r., nr 6, poz. 55)
stanowiąca, że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest
związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa
materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa
procesowego dotyczy procesu i może być odnoszona do postępowania
nieprocesowego jeśli, z uwagi na specyfikę tego postępowania i rodzaje spraw
rozpoznawanych w tym trybie (art. 13 § 2 k.p.c.), jest to dopuszczalne.
Specyfiką postępowania wieczystoksięgowego jest ograniczona do zakresu
wynikającego z art. 6268
§ 2 k.p.c. kognicja sądu orzekającego o wpisie w obu
instancjach. Kontrola zaskarżonego orzeczenia (wpisu) dokonywana przez sąd
drugiej instancji na skutek wniesionej apelacji powinna być ograniczona tylko do
tego, czy w świetle dokumentów załączonych do wniosku, którymi dysponował sąd
pierwszej instancji, istniała podstawa do dokonania bądź odmowy dokonania
żądanego wpisu (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 15 września
2004 r., III CK 276/03, nie publ., z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CKN 354/00, OSNC
z 2001 r., z. 12, poz. 183 i z dnia 5 października 2005 r., II CK 781/04, nie publ.).
Dopiero w ramach tak zakreślonego zakresu orzekania można mówić o braku
związania sądu drugiej instancji rozpoznającego sprawę na skutek apelacji
od wpisu, przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa
materialnego i związaniu zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa procesowego.
Jeżeli sąd pierwszej instancji w sposób niedopuszczalny i sprzeczny z prawem
7
procesowym poszerzył zakres swojej kognicji, to sąd drugiej instancji mógł dokonać
stosownej oceny tego uchybienia i brak stosownego zarzutu procesowego
w apelacji nie uzasadnia stanowiska skarżącego o naruszeniu art. 378 § 1 k.p.c.,
albowiem sąd drugiej instancji badał wniosek o wpis w ramach swojej kognicji.
Nie doszło do naruszenia art. 39820
i art. 386 § 6 w związku z art. 39821
k.p.c. w sposób wskazany w skardze kasacyjnej, to jest przez zaniechanie
dokonania przez Sąd Okręgowy oceny skutków prawnych decyzji Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 września 2007 roku mimo wskazań Sądu
Najwyższego zawartych w postanowieniu z dnia z dnia 21 czerwca 2012 roku
w sprawie II CSK 505/11 uchylającym poprzednie postanowienie Sądu
Okręgowego w K. i przekazującym sprawę do ponownego rozpoznania.
Po pierwsze, z uzasadnienia wskazanego orzeczenia kasatoryjnego nie
wynika, aby Sąd Najwyższy polecił Sądowi Okręgowemu badanie przy ponownym
rozpoznaniu sprawy skutków prawnych decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
z dnia 21 września 2007 roku. Sąd Najwyższy wskazał jedynie, że przedmiotem
oceny Sądu Okręgowego przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie, czy wydanie
przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. wyroku z dnia 26 września 2011 r. (…
1869/10) uchylającego decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nr 535
i poprzedzającą ją decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nr 282 jest
okolicznością, która może być podniesiona przez Gminę O. w tym postępowaniu, a
jeżeli tak, to jakie wywołała konsekwencje (strona 10 uzasadnienia).
Po drugie, stosownie do art. 39820
k.p.c. sąd, któremu sprawa została
przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd
Najwyższy, przy czym pojęcie to należy rozumieć wąsko, jako ustalenie znaczenia
przepisów prawa. Związanie sądu niższej instancji wykładnią dokonaną przez Sąd
Najwyższy nie obejmuje więc kwestii będących jej przedmiotem, lecz
wykraczających poza przesłanki pozytywnego lub negatywnego ustosunkowania
się do podstaw kasacyjnych, poglądów prawnych wypowiedzianych na marginesie
orzeczenia, a także ocen dotyczących stanu faktycznego sprawy (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 23 października 2002 r., II CKN 860/00, nie publikowany).
Przytoczony przepis nie przewiduje także, w przeciwieństwie do art. 386 § 6 k.p.c.,
8
aby sąd niższej instancji pozostawał związany zawartymi w uzasadnieniu
orzeczenia kasatoryjnego wskazówkami Sądu Najwyższego co do dalszego
postępowania przy ponownym rozpoznaniu przekazanej sprawy (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 12 grudnia 2001 r., V CKN 437/00, nie publikowany).
Pozostaje do oceny zasadność zarzutu naruszenia art. 6268
§ 2 k.p.c. i art.
382 k.p.c. przez uznanie przez Sąd Okręgowy, że podstawę rozstrzygnięcia
wniosku o wpis stanowić mogły jedynie dokumenty przedłożone przez J. T.
bezpośrednio wraz z wnioskiem o wpis, a nie dokumenty, których wnioskodawczyni
fizycznie nie dołączyła do wniosku, lecz na które się powołała, jako znajdujące się
w aktach innej księgi wieczystej prowadzonej przez ten sam Sąd Rejonowy (Kw nr
…70).
Z akt sprawy wynika, że Sąd pierwszej instancji rozpoznając wniosek,
rozstrzygnął sprawę w oparciu o wszystkie dokumenty przytoczone we wniosku,
podobnie uczynił Sąd Okręgowy przy pierwszym rozpoznaniu wniesionej przez
Gminę O. apelacji oraz Sąd Najwyższy rozpoznając skargę kasacyjną. Stosownie
do art. 6268
§ 2 k.p.c., sąd rozpoznający wniosek o wpis bada jedynie treść i formę
wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Art.
6262
§ 3 k.p.c. stanowi, że do wniosku o dokonanie wpisu należy dołączyć
dokumenty, stanowiące podstawę wpisu. Na sądzie wieczystoksięgowym
rozpoznającym wniosek o wpis spoczywa więc obowiązek zbadania tego wniosku,
dołączonych do niego dokumentów, tak w zakresie ich formy jak i treści, to jest ich
zdolności do wykreowania, zmiany lub wygaszenia prawa, które ma być, stosownie
do wniosku, wpisane do księgi wieczystej lub z niej wykreślone. Sąd bada także
treść księgi wieczystej, przy czym badanie to obejmuje nie tylko wpisy istniejące,
ale także wykreślone oraz ich podstawy. Wnioski z dołączonymi do nich
dokumentami są przechowywane w aktach księgi wieczystej, tak więc sąd
analizuje nie tylko treść samej księgi, ale także jej akta. Jeżeli zatem, rozpoznając
wniosek o wpis sąd bada we wskazanym zakresie treść księgi wieczystej, to nie
ma przeszkód, aby dokument znajdujący się już w aktach tej księgi mógł zostać
wskazany jako podstawa kolejnego w niej wpisu; wystarczające jest wówczas
powołanie się na istnienie takiego dokumentu w aktach księgi wieczystej
9
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2005 r. III CK 233/04
nie publ.).
Powstaje w związku z tym zagadnienie, czy wnioskodawca może wnosić
o dokonanie określonego wpisu na podstawie dokumentów wprawdzie fizycznie
nie dołączonych do wniosku, ale we wniosku wskazanych, które stanowiły
podstawę wpisu w innej księdze wieczystej prowadzonej przez ten sam sąd
rejonowy i w związku z tym znajdują się w aktach tej innej księgi wieczystej.
Wykładnia językowa art. 6268
§ 2 k.p.c. 6262
§ 3 k.p.c. nie pozwala na
przyjęcie, że wymienienie we wniosku dokumentów niezbędnych do wpisu stanowi
ich dołączenie do wniosku w rozumieniu tych przepisów. Zgodnie z treścią § 5
ust. 3 i 4 oraz § 10 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów
dokumentów (Dz.U. z 2001 r. Nr 102, poz. 1122 ze zm.), jeżeli przedmiotem
wniosku są wpisy w dwu lub więcej księgach wieczystych, wniosek wraz
z dokumentami załącza się do akt jednej z tych ksiąg. Stosownie do § 10 ust.1
pkt 4 tego rozporządzenia, wpis powinien między innymi zawierać numer karty akt,
pod którym został w aktach umieszczony dokument, a w wypadku gdy dokument
znajduje się w aktach innej księgi wieczystej - numer tej księgi i kartę akt.
Stosownie do § 3 ust. 4 i 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
21 listopada 2013 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych
w systemie informatycznym (Dz.U. z 2013 r., poz. 1411), jeżeli przedmiotem
wniosku są wpisy w dwu lub więcej księgach wieczystych, wniosek wraz
z dokumentami załącza się do akt jednej z tych ksiąg. Wniosek o odłączenie części
nieruchomości załącza się wraz z dokumentami do akt księgi wieczystej, do której
przenosi się odłączoną część nieruchomości.
Przytoczone regulacje wskazują na możliwość dokonania wpisów w dwóch
księgach wieczystych na podstawie tych samych dokumentów, co ma miejsce, gdy
przedmiotem jednego wniosku są wpisy w dwu lub więcej księgach wieczystych,
w szczególności w sytuacji zbycia nieruchomości lokalowej. Wniosek zawarty
w umowie notarialnej obejmuje żądanie dokonania: wpisu w księdze wieczystej
dotyczącej lokalu stanowiącego przedmiot odrębnej własności oraz wpisu
10
w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości wspólnej. Powołane przepisy
dopuszczają również dokonanie wpisu na podstawie jednego dokumentu w więcej,
niż jednej księdze przy odłączeniu części nieruchomości. Obowiązek dołączenia do
wniosku dokumentu stanowiącego podstawę wpisu nie wyklucza ponownego
posłużenia się dokumentem w charakterze podstawy wpisu, a także wykorzystania
jednego dokumentu, gdy przedmiotem jednego wniosku są wpisy w dwu lub więcej
księgach wieczystych Jednakże ani przepisy ustawy o księgach wieczystych
i hipotece, ani przepisy obu wskazanych wyżej rozporządzeń, nie przewidują
możliwości wykorzystania, jako podstawy wpisu w księdze wieczystej, dokumentów
złożonych w aktach innej księgi wieczystej. Okoliczności sprawy nie przystają do
przewidzianych w rozporządzeniach sytuacji, gdy jeden dokument może stanowić
podstawę wpisu w dwóch lub więcej księgach wieczystych. Wnioskodawczyni
bowiem, w kilku, czy też w kilkunastu księgach wieczystych, urządzonych dla
nieruchomości pochodzących z majątku ziemskiego G., w których jako właściciel
figurowała Gmina O. na podstawie decyzji komunalizacyjnej, złożyła analogicznej
treści wnioski, o wykreślenie Gminy i wpisanie następców prawnych L. M., z
powołaniem się na dokumenty, o których była mowa, nie dołączając ich wszystkich
do wniosków; część dokumentów została we wniosku tylko powołana, ze
wskazaniem numeru księgi wieczystej, do której zostały dołączone.
Księgi wieczyste jako urzędowe rejestry, stanowią środek ujawniana praw
bezwzględnych co stwarza możliwość uzyskania informacji o istnieniu takiego
prawa, a wynikająca z art. 2 u.k.w.h., formalna jawność ksiąg wieczystych oznacza
uprawnienie każdego do przeglądania akt i otrzymywania z nich odpisów.
Funkcje ksiąg wieczystych mogą być realizowane tylko przy zachowaniu rygorów,
przewidzianych przez ustawodawcę dla postępowania wieczystoksięgowego,
zamykającego się w ramach jednej księgi, przy wykorzystaniu dokumentów w niej
zgromadzonych.
W świetle powyższych rozważań brak jest więc podstaw
usprawiedliwiających rozszerzającą wykładnię art. 6262
§ 3 i art. 6268
§ 2 k.p.c.,
dopuszczającą traktowanie dokumentów znajdujących się w innych księgach
wieczystych, jako podstawy wpisów. Sąd wieczystoksięgowy nie jest uprawniony do
dokonania wpisu w księdze wieczystej, jeżeli wnioskodawca we wniosku powołał
11
jako jego podstawę dokument znajdujący się w innej księdze wieczystej, chociażby
obie księgi były prowadzone przez ten sam sąd i dotyczyły nieruchomości
stanowiących własność tych samych osób, a dokument pozwalał na dokonanie
analogicznego wpisu, jak w innej księdze wieczystej, w której był już
podstawą wpisu.
Sąd Okręgowy trafnie zwrócił ponadto uwagę, że poprzednik prawny
wnioskodawczyni i uczestników postępowania – L. M. był ujawniony jako właściciel
nieruchomości objętych księgą wieczystą Kw nr …12 prowadzoną przez były Sąd
Powiatowy w K. Księga wieczysta Kw nr …12, której dotyczy wniosek o wpis,
została natomiast założona dla działek nr 137/8 i nr 94/10 po ich uprzednim
odłączeniu z księgi wieczystej Kw nr …787 (oznaczonej jako ciąg dalszy księgi
wieczystej nr …12) na wniosek Wójta Gminy O. z dnia 22 marca 1995 roku.
Poprzednikiem prawnym Gminy O. był Skarb Państwa wpisany jako właściciel
nieruchomości do księgi wieczystej Kw nr …787 postanowieniem Sądu
Powiatowego w S. z dnia 17 maja 1961 roku na podstawie orzeczenia Prezydium
WRN z dnia 30 listopada 1955 roku, utrzymanym w mocy decyzją Ministra
Rolnictwa z dnia 12 marca 1959 roku, stwierdzającego, że majątek ziemski G. jest
objęty działaniem art. 2 ust. 1 litera e dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy
rolnej i podlega przejęciu na rzecz Skarbu Państwa. Z przyjętej w doktrynie i
orzecznictwie zasady ciągłości wpisów wynika, że osoba ubiegająca się o wpis
musi wykazać wprost, że jest następcą prawnym osoby aktualnie wpisanej do
księgi wieczystej albo przedstawić i wykazać ciąg następstw prawnych po niej.
Dowody przejścia, ustanowienia, zmiany lub wygaśnięcia prawa, które ma być
wpisane do księgi wieczystej, powinny pochodzić od takiej osoby lub dotyczyć takiej
osoby i mieć formę dokumentu (z wyjątkiem sytuacji, gdy wpis jest dokonywany
bezpośrednio na podstawie przepisu prawa). Oznacza to, że nie jest dopuszczalne
wwiązanie się w następstwo prawne po jednym z podmiotów, którego wprawdzie
dotyczył wpis prawa własności dokonany wcześniej, ale został wykreślony, albo
podmiotu, który sam, lub którego poprzednik prawny, nie był w ogóle ujawniony w
księdze wieczystej, której dotyczy wniosek o wpis. Ta ostatnia sytuacja dotyczy
rozpatrywanego przypadku, albowiem w księdze wieczystej KW nr …12, której
12
dotyczy wniosek J. T., nie był nigdy ujawniony jako właściciel nieruchomości
poprzednik prawny wnioskodawczyni i uczestników postępowania - L. M.
W tym stanie rzeczy skarga kasacyjna podlegała, jako niezasadna,
oddaleniu na art. 39814
k.p.c. Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego
znajduje podstawę w art. 520 § 3 k.p.c. w związku z § 7 pkt 5 i § 12 ust. 1 pkt 2
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 490).
jw
13