Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 70/13
POSTANOWIENIE
Dnia 29 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Beata Gudowska
SSN Zbigniew Hajn
w sprawie z wniosku C. spółki z o.o. w W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w W.
z udziałem zainteresowanej K. B.
o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 29 stycznia 2014 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 czerwca 2013 r.
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 5 czerwca 2013 r. Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych odrzucił skargę kasacyjną C. Spółki z o.o. w W., gdyż
ustalił wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 70 zł stanowiącą sumę składek
należnych od wskazanej podstawy wymiaru. Stwierdził, że spór dotyczy prawa
majątkowego, co do którego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
dopuszczalność skargi kasacyjnej uzależniona jest od wartości przedmiotu
zaskarżenia w wysokości co najmniej 10.000 zł (art. 3982
§ 1 k.p.c.).
2
W zażaleniu płatnik, wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia,
zarzucił niewłaściwe zastosowanie art. 3982
§ 1 k.p.c., przez przyjęcie
dopuszczalności skargi kasacyjnej ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia i
wskazał na błąd w ocenie decyzji organu rentowego jako ustalającej wymiar
należnych składek (mających charakter „wymiarowy”), podczas gdy miała ona
charakter podwójny - ustalający (konstytutywny) oraz wymiarowy. W przedmiocie
ubezpieczenia zdrowotnego nie została wydana decyzja przez Narodowy Fundusz
Zdrowia, wobec czego decyzja zaskarżona przez odwołującego się jest pierwszą
decyzją w sprawie, czyli decyzją mającą również charakter ustalający obowiązek
podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu. Skarżący podniósł jednocześnie, że
Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest organem uprawnionym do rozstrzygania
w przedmiocie objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, w związku z czym wydana
przez ten organ decyzja w zakresie samego podlegania, jak i w zakresie wymiaru i
pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne została wydana z naruszeniem
jego kompetencji.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (jednolity tekst: Dz. U. z
2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.; dalej jako ustawa o świadczeniach) wynika, że
obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do
objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są osobami wykonującymi pracę na
podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie
usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia lub
osobami z nimi współpracującymi. Obowiązek taki, stosownie do art. 69 ust. 1
ustawy, powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o
ubezpieczeniach społecznych. Na podstawie art. 13 pkt 2 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z
2013 r., poz. 1442 ze zm.; dalej jako ustawa systemowa) obowiązkowo
ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu podlegają
zleceniobiorcy - od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej
3
wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. W świetle
wymienionych przepisów skutek wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia
(o świadczenie usług) w postaci podlegania obowiązkowi ubezpieczenia
zdrowotnego (podobnie jak ubezpieczeniom społecznym objętym ustawą
systemową) powstaje z mocy prawa i trwa przez cały czas spełniania warunków
objętych dyspozycją tej normy prawnej. Moment zarówno powstania, jak i ustania
obowiązku ubezpieczenia został bowiem określony w sposób ścisły w przepisach
prawa i jest on niezależny od woli lub świadomości stron. W konsekwencji objęcie
ubezpieczeniem zdrowotnym, jeżeli następuje z ustawy, a nie na wniosek, nie
wymaga decyzji Narodowego Funduszu Zdrowia, a uzyskanie prawa do świadczeń
z ubezpieczenia zdrowotnego jest uzależnione tylko od dokonania czynności
zgłoszeniowych określonych w art. 74-76 ustawy o świadczeniach (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 26 marca 2007 r., I UK 284/06, niepublikowany). Inaczej rzecz
ujmując, jeżeli tak jak w niniejszej sprawie, decyzją Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych zostanie stwierdzone, że dana osoba, jako zleceniobiorca, podlegała
w określonym czasie obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, to skutkiem tego
jest objęcie tej osoby z mocy prawa obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym, co
nie wymaga potwierdzenia decyzją NFZ. Wydanie takiej decyzji byłoby konieczne
jedynie wówczas, gdyby ustawa o świadczeniach stwierdzała, że objęcie
ubezpieczeniem zdrowotnym następuje na podstawie decyzji wydanej przez
dyrektora oddziału wojewódzkiego NFZ. Takiego przepisu nie ma jednak w ustawie
o świadczeniach. Z art. 109 ust. 1 tej ustawy wynika jedynie, że dyrektor oddziału
wojewódzkiego funduszu rozpatruje indywidualne sprawy z zakresu ubezpieczenia
zdrowotnego. Do indywidualnych spraw z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego
zalicza się sprawy dotyczące objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym i ustalenia
prawa do świadczeń. Przepis ten należy rozumieć w ten sposób, że wydanie
decyzji przez NFZ jest konieczne w przypadkach szczególnych, tj. wówczas, gdy
chodzi o osoby, które ubiegają się o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne,
albowiem o zawarciu z daną osobą umowy dobrowolnego ubezpieczenia
zdrowotnego decyduje wyłącznie ta instytucja, czy też w sytuacjach wątpliwych, tj.
wtedy, kiedy dopiero decyzja NFZ może rozstrzygnąć istniejące wątpliwości co do
podlegania przez daną osobę obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu (por.
4
Komentarz do art. 109, art. 110 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych, Grzegorz Machulak, Agnieszka
Pietraszewska - Macheta, Andrzej Sikorko, wyd. ABC 2010 r.). Jeżeli zaś, tak jak w
niniejszej sprawie, osią sporu jest ocena charakteru prawnego umowy, na
podstawie której zainteresowany wykonuje swoją pracę, tzn. czy jest to umowa o
dzieło, praca na podstawie której nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia
społecznego, czy też umowa o świadczenie usług, objęta takim obowiązkiem (por.
art. 6 ust.1 pkt 4 ustawy systemowej), przesądzenie o podleganiu z mocy prawa
ubezpieczeniom społecznym w związku z zatrudnieniem na podstawie umowy o
świadczenie usług jest równoznaczne z objęciem z mocy prawa takiej osoby
ubezpieczeniem zdrowotnym na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o
świadczeniach, bez potrzeby potwierdzenia tej okoliczności decyzją NFZ, która nie
mogłaby stworzyć, czy też ukształtować innej sytuacji prawnej zainteresowanego
niż ta, która wynika z przepisów ustawy o świadczeniach. Jeżeli bowiem zostanie
ustalone, że określona osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym
w związku z wykonywaniem zatrudnienia na podstawie umowy o świadczenie
usług, to podleganie z tego tytułu ubezpieczeniom zdrowotnym wynika wprost z
ustawy o świadczeniach, wobec czego potwierdzanie tej okoliczności
deklaratoryjną decyzją NFZ byłoby zbędne i bezprzedmiotowe.
Sprawy z zakresu wymierzania i pobierania składek na ubezpieczenie
zdrowotne należą do właściwości organów ubezpieczeń społecznych (art. 109 ust.
2 ustawy o świadczeniach), wobec czego stwierdzenie podlegania przez
zainteresowaną z mocy prawa obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu w
związku z objęciem obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu
wykonywania pracy na podstawie umowy o świadczenie usług uprawniało Zakład
Ubezpieczeń Społecznych do ustalenia podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenie zdrowotne, czego wyłącznie dotyczy zaskarżona w niniejszej
sprawie decyzja.
Uwzględniając powyższe, należało uznać za bezzasadne stwierdzenie
skarżącego o „podwójnym” charakterze decyzji wydanej w niniejszej sprawie.
Zainteresowana podlega bowiem ubezpieczeniom zdrowotnym z mocy prawa w
związku z objęciem jej obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu
5
zatrudnienia w oparciu o umowy o świadczenie usług, co nie wymagało
potwierdzenia żadną decyzją, a tym samym nie ma podstaw do stwierdzenia, że
zaskarżona decyzja dotyczy jakiejkolwiek innej materii niż ustalenia podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne.
Skarga kasacyjna w przedmiocie wyznaczonym decyzją Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, ograniczającym się do ustalenia wymiaru składek,
przysługuje zaś na podstawie art. 3982
§ 1 zdanie pierwsze k.p.c. (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2004 r., I UZ 35/04,
OSNP 2005, nr 7, poz. 101 i z dnia 19 kwietnia 2002 r., II UK 346/01,
niepublikowane), wobec czego dla jej dopuszczalności konieczne jest wykazanie,
że wartość przedmiotu sporu wynosi co najmniej 10.000 zł, który to warunek w
niniejszej sprawie nie został spełniony.
Z tych względów oddalono zażalenie (art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3
k.p.c.).