III CZ 69/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:30-05-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:II CZ 141/12 III CZ 77/12 IV CZ 147/12 IV CZ 21/13 IV CZ 31/13 V CZ 15/13 II CKN 897/97 V CKN 357/00
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZ 69/13
POSTANOWIENIE
Dnia 30 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa R. G.
przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń S.A.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 30 stycznia 2014 r.,
zażalenia strony pozwanej na wyrok Sądu Okręgowego w T.
z dnia 29 października 2013 r.,
oddala zażalenie, pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie.
Uzasadnienie
2
Powód wnosił o zasądzenie od strony pozwanej kwoty 54 825,70 zł
z ustawowymi odsetkami, tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną w wyniku
pożaru budynku, objętą umową ubezpieczenia zawartą ze stroną pozwaną.
Pozwany Zakład Ubezpieczeń wnosił o oddalenie powództwa zgłaszając
między innymi zarzut braku legitymacji czynnej powoda.
Wyrokiem z dnia 4 marca 2013 r. Sąd Rejonowy w T. oddalił powództwo
Sąd pierwszej instancji podzielił zarzut braku legitymacji czynnej powoda
stwierdzając, że w wyniku cesji powód przeniósł na Powszechną Kasę
Oszczędności Bank Polski S.A. swoje prawa do odszkodowania dochodzonego
w sprawie, należnego zgodnie z zawartą ze stroną pozwaną umową grupowego
ubezpieczenia „Superochrona Domów i Lokali Mieszkalnych” dla kredytobiorców
kredytów hipotecznych i pożyczkobiorców pożyczek hipotecznych udzielanych
przez PKO BP S.A. w zakresie ubezpieczenia budynków i lokali mieszkalnych, na
zabezpieczenie spłaty kredytu hipotecznego lub pożyczki. Wobec tego wyłącznie
legitymowany do dochodzenia tego odszkodowania jest PKO BP S.A., a nie powód.
Od powyższego wyroku powód wniósł apelację, w uzupełnieniu której wniósł
również o dopuszczenie przez Sąd drugiej instancji dowodu z dokumentu w postaci
odpisu umowy zwrotnego przelewu przedmiotowej wierzytelności wyjaśniając, że
niemożliwe było zgłoszenie tego wniosku dowodowego wcześniej, gdyż umowa
została zawarta w dniu 7 sierpnia 2013 r. po wielomiesięcznych negocjacjach.
Sąd drugiej instancji uwzględniając ten wniosek uzupełnił ustalenia faktyczne
Sądu pierwszej instancji i dodatkowo ustalił, że w dniu 7 sierpnia 2013 r. PKO BP
S.A. zawarł z powodem umowę zwrotnego przelewu wierzytelności, na podstawie
której przeniósł na jego rzecz prawo do odszkodowania z tytułu umowy
ubezpieczenia zawartej ze stroną pozwaną, w celu dochodzenia przez nabywcę
roszczeń przeciwko PZU S.A. z tytułu przedmiotowej szkody, a powód przyjął tę
wierzytelność.
W świetle nowych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy uznał apelację za
uzasadnioną wskazując, że w wyniku umowy zwrotnej cesji z dnia 7 sierpnia
2013 r. powód, zgodnie z art. 510 § 1 k.c., stał się z dniem zawarcia tej umowy
osobą legitymowaną do dochodzenia odszkodowania z opisanej wyżej umowy
3
ubezpieczenia. Ponieważ Sąd pierwszej instancji, orzekając w innych
okolicznościach faktycznych i prawnych, oddalił powództwo z powodu braku
legitymacji czynnej powoda, doszło do nierozpoznania istoty sprawy, co powoduje
konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.
W zażaleniu na powyższy wyrok strona pozwana zarzuciła naruszenie art.
386 § 4 k.p.c. przez przyjęcie, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty
sprawy, i art. 378 § 1 k.p.c. przez rozpoznanie sprawy w zakresie przekraczającym
granice apelacji. Wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Powód w odpowiedzi na zażalenie wnosił o jego oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Charakter zażalenie przewidzianego w art. 3941
§ 11
k.p.c. oraz zakres
kontroli objętego nim wyroku był wielokrotnie przedmiotem rozważań i wypowiedzi
Sądu Najwyższego. Za utrwalone należy uznać stanowisko, że jest to swoisty
środek zaskarżenia o charakterze formalnym, którym może być podważane jedynie
zastosowanie przez Sąd drugiej instancji przepisów art. 386 § 2 lub 4 k.p.c.,
określających okoliczności uzasadniające uchylenie wyroku sądu pierwszej
instancji i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania. Oznacza
to, że kontrolą Sądu Najwyższego rozpoznającego takie zażalenie może być objęta
jedynie prawidłowość zastosowania przez sąd drugiej instancji wskazanych przez
niego przesłanek uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji. Jeżeli u podstaw
zaskarżonego orzeczenia kasatoryjnego sądu drugiej instancji legła przewidziana
w art. 386 § 4 k.p.c. przesłanka nierozpoznania istoty sprawy, jak to miało miejsce
w przedmiotowej sprawie, Sąd Najwyższy bada jedynie, czy rzeczywiście sąd
pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy, a ocena ta ma charakter czysto
procesowy, co oznacza, że nie może wkraczać w merytoryczne kompetencje sądu
drugiej instancji rozpoznającego apelację. Nie może też obejmować poprawności
zastosowania przez sąd drugiej instancji innych przepisów postępowania, nie
związanych ściśle z kwestią uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji (porównaj
między innymi postanowienia z dnia 7 listopada 2012 r. IV CZ 147/12, OSNC
2013/3/41, z dnia 28 listopada 2012 r. III CZ 77/12, OSNC 2013/4/54, z dnia
4
10 kwietnia 2013 r. IV CZ 21/13, z dnia 16 maja 2013 r. IV CZ 31/13 i z dnia
28 maja 2013 r. V CZ 15/13 (niepubl.).
W rozpoznawanej sprawie poza oceną Sądu Najwyższego pozostaje zatem
zażaleniowy zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. Natomiast oceniając zarzut
naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Najwyższy może badać jedynie to, czy
rzeczywiście Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy.
W literaturze i orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że do nierozpoznania
przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy dochodzi między innymi wtedy, gdy sąd
ten zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych
zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka
materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie. W szczególności do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi, gdy sąd pierwszej instancji oddalił
powództwo z uwagi na przyjęcie braku legitymacji procesowej którejkolwiek ze
stron (porównaj między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 23 września
1998 r. II CKN 897/97, OSNC 1999/1/22, z dnia 14 maja 2002 r. V CKN 357/00
i z dnia 19 grudnia 2012 r. II CZ 141/12, niepubl.).
Zgodnie z art. 316 § 1 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., oceny, czy przyjęcie przez
sąd pierwszej instancji braku legitymacji procesowej strony było uzasadnione czy
nie, należy dokonać według stanu sprawy istniejącego w chwili orzekania przez sąd
drugiej instancji. Innymi słowy ocena sądu pierwszej instancji o braku legitymacji
procesowej strony jest nieuzasadniona nie tylko wtedy, gdy sąd drugiej instancji
inaczej niż sąd pierwszej instancji ocenił tę przesłankę w niezmienionym stanie
faktycznym sprawy, lecz także wtedy, gdy strona nie posiadająca legitymacji
procesowej przed sądem pierwszej instancji, uzyskała ją dopiero w postępowaniu
międzyinstancyjnym.
Z tych przyczyn należy uznać, że skoro Sąd pierwszej instancji oddalił
powództwo bez merytorycznej oceny roszczenia, przyjmując brak legitymacji
czynnej powoda, a Sąd drugiej instancji stwierdził, że powód w postępowaniu
międzyinstancyjnym uzyskał legitymację czynną, uzasadniona była ocena tego
Sądu o nierozpoznaniu w pierwszej instancji istoty sprawy i konieczności uchylenia
zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.
5
Biorąc to pod uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie jako nieuzasadnione.
Z uwagi na to, że orzeczenie wydane przez Sąd Najwyższy w wyniku
rozpoznania zażalenia przewidzianego w art. 3941
§ 11
nie należy do żadnej
z kategorii orzeczeń, o których mowa w art. 108 w zw. z art. 3941
§ 3, art. 39821
w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., wniosek powoda o zasądzenie kosztów postępowania
zażaleniowego zawarty w odpowiedzi na zażalenie pozostawiony został do
rozpoznania przez Sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
db
POSTANOWIENIE
Dnia 30 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa R. G.
przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń S.A.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 30 stycznia 2014 r.,
zażalenia strony pozwanej na wyrok Sądu Okręgowego w T.
z dnia 29 października 2013 r.,
oddala zażalenie, pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie.
Uzasadnienie
2
Powód wnosił o zasądzenie od strony pozwanej kwoty 54 825,70 zł
z ustawowymi odsetkami, tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną w wyniku
pożaru budynku, objętą umową ubezpieczenia zawartą ze stroną pozwaną.
Pozwany Zakład Ubezpieczeń wnosił o oddalenie powództwa zgłaszając
między innymi zarzut braku legitymacji czynnej powoda.
Wyrokiem z dnia 4 marca 2013 r. Sąd Rejonowy w T. oddalił powództwo
Sąd pierwszej instancji podzielił zarzut braku legitymacji czynnej powoda
stwierdzając, że w wyniku cesji powód przeniósł na Powszechną Kasę
Oszczędności Bank Polski S.A. swoje prawa do odszkodowania dochodzonego
w sprawie, należnego zgodnie z zawartą ze stroną pozwaną umową grupowego
ubezpieczenia „Superochrona Domów i Lokali Mieszkalnych” dla kredytobiorców
kredytów hipotecznych i pożyczkobiorców pożyczek hipotecznych udzielanych
przez PKO BP S.A. w zakresie ubezpieczenia budynków i lokali mieszkalnych, na
zabezpieczenie spłaty kredytu hipotecznego lub pożyczki. Wobec tego wyłącznie
legitymowany do dochodzenia tego odszkodowania jest PKO BP S.A., a nie powód.
Od powyższego wyroku powód wniósł apelację, w uzupełnieniu której wniósł
również o dopuszczenie przez Sąd drugiej instancji dowodu z dokumentu w postaci
odpisu umowy zwrotnego przelewu przedmiotowej wierzytelności wyjaśniając, że
niemożliwe było zgłoszenie tego wniosku dowodowego wcześniej, gdyż umowa
została zawarta w dniu 7 sierpnia 2013 r. po wielomiesięcznych negocjacjach.
Sąd drugiej instancji uwzględniając ten wniosek uzupełnił ustalenia faktyczne
Sądu pierwszej instancji i dodatkowo ustalił, że w dniu 7 sierpnia 2013 r. PKO BP
S.A. zawarł z powodem umowę zwrotnego przelewu wierzytelności, na podstawie
której przeniósł na jego rzecz prawo do odszkodowania z tytułu umowy
ubezpieczenia zawartej ze stroną pozwaną, w celu dochodzenia przez nabywcę
roszczeń przeciwko PZU S.A. z tytułu przedmiotowej szkody, a powód przyjął tę
wierzytelność.
W świetle nowych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy uznał apelację za
uzasadnioną wskazując, że w wyniku umowy zwrotnej cesji z dnia 7 sierpnia
2013 r. powód, zgodnie z art. 510 § 1 k.c., stał się z dniem zawarcia tej umowy
osobą legitymowaną do dochodzenia odszkodowania z opisanej wyżej umowy
3
ubezpieczenia. Ponieważ Sąd pierwszej instancji, orzekając w innych
okolicznościach faktycznych i prawnych, oddalił powództwo z powodu braku
legitymacji czynnej powoda, doszło do nierozpoznania istoty sprawy, co powoduje
konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.
W zażaleniu na powyższy wyrok strona pozwana zarzuciła naruszenie art.
386 § 4 k.p.c. przez przyjęcie, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty
sprawy, i art. 378 § 1 k.p.c. przez rozpoznanie sprawy w zakresie przekraczającym
granice apelacji. Wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Powód w odpowiedzi na zażalenie wnosił o jego oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Charakter zażalenie przewidzianego w art. 3941
§ 11
k.p.c. oraz zakres
kontroli objętego nim wyroku był wielokrotnie przedmiotem rozważań i wypowiedzi
Sądu Najwyższego. Za utrwalone należy uznać stanowisko, że jest to swoisty
środek zaskarżenia o charakterze formalnym, którym może być podważane jedynie
zastosowanie przez Sąd drugiej instancji przepisów art. 386 § 2 lub 4 k.p.c.,
określających okoliczności uzasadniające uchylenie wyroku sądu pierwszej
instancji i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania. Oznacza
to, że kontrolą Sądu Najwyższego rozpoznającego takie zażalenie może być objęta
jedynie prawidłowość zastosowania przez sąd drugiej instancji wskazanych przez
niego przesłanek uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji. Jeżeli u podstaw
zaskarżonego orzeczenia kasatoryjnego sądu drugiej instancji legła przewidziana
w art. 386 § 4 k.p.c. przesłanka nierozpoznania istoty sprawy, jak to miało miejsce
w przedmiotowej sprawie, Sąd Najwyższy bada jedynie, czy rzeczywiście sąd
pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy, a ocena ta ma charakter czysto
procesowy, co oznacza, że nie może wkraczać w merytoryczne kompetencje sądu
drugiej instancji rozpoznającego apelację. Nie może też obejmować poprawności
zastosowania przez sąd drugiej instancji innych przepisów postępowania, nie
związanych ściśle z kwestią uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji (porównaj
między innymi postanowienia z dnia 7 listopada 2012 r. IV CZ 147/12, OSNC
2013/3/41, z dnia 28 listopada 2012 r. III CZ 77/12, OSNC 2013/4/54, z dnia
4
10 kwietnia 2013 r. IV CZ 21/13, z dnia 16 maja 2013 r. IV CZ 31/13 i z dnia
28 maja 2013 r. V CZ 15/13 (niepubl.).
W rozpoznawanej sprawie poza oceną Sądu Najwyższego pozostaje zatem
zażaleniowy zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. Natomiast oceniając zarzut
naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Najwyższy może badać jedynie to, czy
rzeczywiście Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy.
W literaturze i orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że do nierozpoznania
przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy dochodzi między innymi wtedy, gdy sąd
ten zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych
zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka
materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie. W szczególności do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi, gdy sąd pierwszej instancji oddalił
powództwo z uwagi na przyjęcie braku legitymacji procesowej którejkolwiek ze
stron (porównaj między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 23 września
1998 r. II CKN 897/97, OSNC 1999/1/22, z dnia 14 maja 2002 r. V CKN 357/00
i z dnia 19 grudnia 2012 r. II CZ 141/12, niepubl.).
Zgodnie z art. 316 § 1 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., oceny, czy przyjęcie przez
sąd pierwszej instancji braku legitymacji procesowej strony było uzasadnione czy
nie, należy dokonać według stanu sprawy istniejącego w chwili orzekania przez sąd
drugiej instancji. Innymi słowy ocena sądu pierwszej instancji o braku legitymacji
procesowej strony jest nieuzasadniona nie tylko wtedy, gdy sąd drugiej instancji
inaczej niż sąd pierwszej instancji ocenił tę przesłankę w niezmienionym stanie
faktycznym sprawy, lecz także wtedy, gdy strona nie posiadająca legitymacji
procesowej przed sądem pierwszej instancji, uzyskała ją dopiero w postępowaniu
międzyinstancyjnym.
Z tych przyczyn należy uznać, że skoro Sąd pierwszej instancji oddalił
powództwo bez merytorycznej oceny roszczenia, przyjmując brak legitymacji
czynnej powoda, a Sąd drugiej instancji stwierdził, że powód w postępowaniu
międzyinstancyjnym uzyskał legitymację czynną, uzasadniona była ocena tego
Sądu o nierozpoznaniu w pierwszej instancji istoty sprawy i konieczności uchylenia
zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.
5
Biorąc to pod uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie jako nieuzasadnione.
Z uwagi na to, że orzeczenie wydane przez Sąd Najwyższy w wyniku
rozpoznania zażalenia przewidzianego w art. 3941
§ 11
nie należy do żadnej
z kategorii orzeczeń, o których mowa w art. 108 w zw. z art. 3941
§ 3, art. 39821
w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., wniosek powoda o zasądzenie kosztów postępowania
zażaleniowego zawarty w odpowiedzi na zażalenie pozostawiony został do
rozpoznania przez Sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
db