Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 16/14
POSTANOWIENIE
Dnia 12 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Beata Gudowska (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku K. H.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z deportacją do byłego ZSSR,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 marca 2014 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 24 października 2013 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 24 października 2013 r. Sąd Apelacyjny oddalił
złożony przez ubezpieczoną wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi
kasacyjnej oraz odrzucił złożoną wraz z tym wnioskiem skargę. W uzasadnieniu
postanowienia Sąd wskazał, że zgodnie z przepisem zawartym w art. 168 § 1 k.p.c.
w związku z art. 391 § 1 k.p.c. - jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności
procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu.
Czynnikiem decydującym o przywróceniu terminu do dokonania czynności
procesowej (w tym wypadku złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku
i jego doręczenie) jest brak winy strony w dokonaniu tej czynności z
przekroczeniem ustawowego terminu. Jako kryterium przy ocenie winy w
2
uchybieniu terminu procesowego przyjmuje się obiektywny miernik staranności,
jakiej można wymagać od strony należycie dbającej o swoje interesy. W
okolicznościach sprawy w postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym
wnioskodawczyni była reprezentowana przez pełnomocnika - siostrę i zawodowego
pełnomocnika w osobie radcy prawnego, który został ustanowiony z wyboru przez
siostrę wnioskodawczyni. Ustanowiony pełnomocnik był obecny na rozprawie
poprzedzającej wydanie wyroku w dniu 12 września 2012 r. i w dniu 13 września
2012 r. złożył wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu drugiej instancji i
doręczenie jego odpisu. W tych okolicznościach stosownie do treści art. 327 k.p.c.,
sąd nie miał obowiązku pouczać o terminie i sposobie wniesienia skargi kasacyjnej,
skoro na sali rozpraw był ustanowiony pełnomocnik zawodowy. Oceny tej nie
zmieniła sytuacja osobista i zdrowotna wnioskodawczyni, która nie była obecna na
rozprawie, a zastępowała ją siostra w pełni samodzielna, wraz z zawodowym
pełnomocnikiem. Stosownie do treści art. 94 § 1 k.p.c. wnioskodawczyni do dnia 25
października 2012 r. korzystała z zastępstwa przez fachowego pełnomocnika w
osobie radcy prawnego. W tych okolicznościach, w ocenie Sądu, siostra
wnioskodawczyni miała pełną możliwość uzyskania fachowych informacji co do
sposobu i terminu wniesienia skargi kasacyjnej, stosownie do wymaganej
staranności w prowadzeniu spraw. Z okoliczności sprawy wynikało, że siostra
wnioskodawczyni była zorientowana co do możliwości złożenia wniosku u
Rzecznika Praw Obywatelskich i Prokuratora Generalnego i było to działanie na
własne ryzyko. Sąd wskazał, że w postępowaniu apelacyjnym wnioskodawczyni
oprócz pełnomocnika w osobie siostry była reprezentowana również przez
zawodowego pełnomocnika, z tego względu wszelkie uchybienia tego
pełnomocnika w zakresie należytego poinformowania o dalszym trybie
postępowania obciążają stronę. Sąd Apelacyjny stwierdził, że w świetle
powyższego wnioskodawczyni nie wykazała jakoby nie z własnej winy uchybiła
terminowi.
Ubezpieczona zaskarżyła powyższe postanowienie Sądu Apelacyjnego z
dnia 24 października 2013 r. o odrzuceniu skargi kasacyjnej wnosząc zażalenie, w
którym zarzuciła naruszenie art. 168 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., a
także art. 3986
§ 2 k.p.c. Żaląca się wniosła o uchylenie przedmiotowego
3
postanowienia i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania
przez Sąd Apelacyjny, a także o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego
według norm przepisanych. Powołując się na podstawę z art. 3941
§ 3 w związku z
art. 380 k.p.c. wniosła o dokonanie oceny zasadności postanowienia o odrzuceniu
wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej. W uzasadnieniu
zażalenia ubezpieczona wskazała, że nie posiadała wiedzy co do terminu zawitego
wniesienia skargi, a nadto, iż wnioskowanie o reprezentacje przez Rzecznika Praw
Obywatelskich i Prokuratora Generalnego nie wstrzymują biegu wyżej
wymienionego terminu. Ubezpieczona wskazała, że bezzwłocznie po ogłoszeniu
wyroku (podczas którego ubezpieczona nie była pouczana) - zawiedziona
przebiegiem postępowania - wypowiedziała pełnomocnictwo dotychczasowemu
pełnomocnikowi profesjonalnemu. Z tego też powodu osobiście (tj. za
pośrednictwem reprezentującej ją siostry) wnioskowała ona o sporządzenie
uzasadnienia wyroku i na tej też podstawie wyrok wraz z uzasadnieniem został jej
doręczony. Tym samym, mimo obecności profesjonalnego pełnomocnika na
posiedzeniach bezpośrednio poprzedzających ogłoszenie wyroku, ubezpieczona
nie posiadała wiedzy na temat nadzwyczajnych środków zaskarżenia i wiedzę tą
uzyskała dopiero w momencie udzielenia jej odpowiedzi przez Prokuratora
Generalnego. Tym samym, w świetle literalnego brzmienia art. 168 § 1 k.p.c. brak
było podstaw do dokonania rozstrzygnięć, jak w zaskarżonym postanowieniu.
Żaląca się wskazała również, że nie jest osobą zdolną do samodzielnej egzystencji,
a wielość schorzeń, będących zresztą również wynikiem przeżyć z okresu zsyłki na
Sybir doprowadziło do jej pobytu w domu pomocy społecznej. Na tej też podstawie,
mimo reprezentacji przez siostrę (nieposiadającą zresztą wiedzy fachowej) trudno
chociażby założyć, że ubezpieczona nie dochowała ustawowego terminu do
wniesienia skargi kasacyjnej z własnej winy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 168 § 1 k.p.c., który stanowił podstawę przywrócenia powodowi
terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie odpisu
wyroku z uzasadnieniem, nie może być interpretowany w sposób rozszerzający,
4
albowiem zasadą jest, że czynności procesowe powinny być dokonywane w
terminie. O braku winy strony można mówić tylko wtedy, gdy istniała przyczyna,
która spowodowała uchybienie terminowi. Przyczyna taka zachodzi wówczas, gdy
dokonanie czynności było obiektywnie w ogóle niemożliwe jak również w
przypadkach, w których w danych okolicznościach nie można było oczekiwać od
strony, by zachowała dany termin procesowy.
Tymczasem wskazana we wniosku o przywrócenie terminu przyczyna
uchybienia terminowi - tj. brak pouczenia nieprofesjonalnego pełnomocnika
wnioskodawczyni w osobie siostry ubezpieczonej o terminie i sposobie wniesienia
skargi kasacyjnej, kiedy występowała ona samodzielnie przed sądem oraz sytuacja
materialna i schorzenia psychicznych wnioskodawczyni - nie tylko nie
uprawdopodobniła, by ubezpieczona została całkowicie pozbawiona możliwości
złożenia wniosku, ale również by istniały okoliczności, które jej to w pewnym
stopniu uniemożliwiały, skoro z niekwestionowanych ustaleń faktycznych sprawy
wynikało, że w toku postępowania apelacyjnego wnioskodawczyni była
reprezentowana przez dwóch pełnomocników - siostrę J. H. i pełnomocnika
zawodowego w osobie radcy prawnego – S. W. Obaj pełnomocnicy byli obecni na
rozprawie przed Sądem Apelacyjnym w dniu 12 września 2012 r. poprzedzającej
wydanie wyroku. Z kolei w dniu 12 września 2012 r. siostra wnioskodawczyni, a w
dniu 13 września 2012 r. zawodowy pełnomocnik złożyli wniosek o doręczenie
odpisu wyroku Sądu Apelacyjnego z uzasadnieniem.
Podana we wniosku przyczyna nie uzasadniała zatem przywrócenia terminu,
tym bardziej, że na skutek działania ubezpieczonej w dniu 25 października 2012 r.
(za pośrednictwem jej siostry) wpłynęło do Sądu Apelacyjnego pismo wskazujące,
że z dniem 23 października 2012 r. zostało cofnięte pełnomocnictwo dla radcy
prawnego S.W.
W takiej sytuacji argument w postaci braku pouczenia o terminie i sposobie
wniesienia skargi kasacyjnej nie znajduje uzasadnienia. W tych okolicznościach
Sąd Apelacyjny prawidłowo odpis wyroku z uzasadnieniem doręczył
pełnomocnikowi wnioskodawczyni w osobie jej siostry w dniu 6 listopada 2012 r.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy uznał, że ubezpieczona, która
na skutek własnej decyzji dotyczącej cofnięcia pełnomocnictwa doprowadziła do
5
uchybienia terminów wymaganych do podjęcia istotnych czynności procesowych,
nie może zasłaniać się nieznajomością prawa i składać zarzut Sądowi
Apelacyjnemu w postaci braku pouczenia o terminie i sposobie wniesienia skargi
kasacyjnej.
Powyższe wymagało orzeczenia jak w sentencji (art. 3941
§ 3 w związku z
art. 39814
k.p.c.).