Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 234/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
Protokolant Izabella Janke
w sprawie z powództwa J. K.
przeciwko Skarbowi Państwa - Szefowi […]
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 26 marca 2014 r.,
skargi kasacyjnej powoda i strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 24 stycznia 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok, a także wyrok Sądu Okręgowego w
W. z dnia 26 czerwca 2012 r. i znosi dotychczasowe
postępowanie oraz przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w
W. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach
postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powód, w sprawie o wartości przedmiotu sporu wynoszącej ponad 400 000
zł, dochodził od Skarbu Państwa - Szefa […] podwyższenia renty z tytułu
zwiększonych potrzeb, ustalonej ugodą pozasądową, a także zasądzenia renty z
tytułu całkowitej utraty zdolności do zarobkowania. Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia
26 czerwca 2012 r. jedynie częściowo uwzględnił to powództwo, a Sąd Apelacyjny
wyrokiem z dnia 24 stycznia 2013 r. oddalił apelacje obu stron.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego skargi kasacyjne wniosły obie strony.
Powód zarzucił naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., art. 444 § 2, 907 § 2 k.c.,
i wniósł o uchylenie tego wyroku w części oddalającej jego apelację.
Pozwany natomiast zarzucił naruszenie art. 67 § 2 k.p.c. w zw. z art. 8 ust. 1
ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa
(jedn. tekst: Dz.U.2013.1150., zwanej dalej: „u.p.g.s.p."), skutkujące nieważnością
postępowania przed Sądami obu instancji wobec braku należytego umocowania
w rozumieniu art. 379 pkt 2 in fine k.p.c., i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pozwany w postępowaniu przed Sądami pierwszej i drugiej instancji
reprezentowany był przez radcę prawnego działającego na podstawie
pełnomocnictwa udzielonego przez organ stationis fisci.
Zgodnie z art. 67 § 2 zdanie drugie k.p.c. czynności procesowe za Skarb
Państwa podejmuje Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa w zakresie
określonym odrębną ustawą - to jest ustawą z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 stycznia 2013 r.,
IV CSK 403/12 (nie publ.) zauważył, że wykładnia przepisów ustawy o Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa powinna uwzględniać, iż art. 67 § 2 zdanie drugie k.p.c.
przewiduje wyjątek od ogólnej zasady, podług której za Skarb Państwa podejmuje
czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której
działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej.
3
Wychodząc z tego założenia uznał, że art. 67 § 2 zdanie drugie k.p.c. daje
podstawę do przyjęcia, iż w przypadkach określonych w ustawie o Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa - m. in. w art. 8 ust. 1 - obligatoryjne zastępstwo
procesowe Skarbu Państwa może być wykonywane wyłącznie przez Prokuratorię
Generalną. Dodał, że za wnioskiem takim przemawiają także względy
celowościowo-funkcjonalne. Powołując Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa
i przekazując do jej kompetencji pewne kategorie spraw, ustawodawca dążył bez
wątpienia do stworzenia profesjonalnego i scentralizowanego zastępstwa
procesowego Skarbu Państwa, w miejsce zastępstwa wykonywanego przez
państwowe jednostki organizacyjne.
Przyjęcie możliwości wykonywania zastępstwa procesowego alternatywnie
przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa lub państwową jednostkę
organizacyjną w oczywisty sposób przeczyłoby zadaniom, jakie spełniać
ma ta regulacja.
Pogląd wraz z przytoczonym jego uzasadnieniem, że obligatoryjne
zastępstwo procesowe Skarbu Państwa może być wykonywane wyłącznie przez
Prokuratorię Generalną podziela skład Sądu Najwyższego orzekający w niniejszej
sprawie.
Za powyższym poglądem przemawia także art. 15 ust. 1 ustawy
o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa stanowiący, że czynności zastępstwa
procesowego przed sądami wykonują wyłącznie radcowie Prokuratorii Generalnej.
Jedyne wyjątki dotyczą Prezesa i wiceprezesów (art. 15 ust. 2 u.p.g.s.p.),
a także pełnomocników ustanowionych przez Prokuratorię Generalną na
podstawie art. 17 ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Przepis art. 15
ust. 1 ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w powiązaniu z art. 8 ust.
1 bądź 4 ust. 1 pkt. 1 tej ustawy wyłącza bowiem w sposób jednoznaczny
możliwość wykonywania zastępstwa procesowego przez organ stationis fisci -
w tym przez ustanowionego przez ten organ pełnomocnika - w sprawach, w których
zastępstwo procesowe Skarbu Państwa wykonywane przez Prokuratorię Generalną
ma charakter obligatoryjny.
4
Pojęcie braku należytego umocowania, którym posługuje się art. 379 pkt 2
in fine k.p.c., obejmuje kilka różnych sytuacji. Nie ulega wątpliwości, że tym
zakresem objęte są także sytuacje, w których pełnomocnictwo procesowe
udzielane jest przez organ państwowej jednostki organizacyjnej działający
w postępowaniu za Skarb Państwa z naruszeniem art. 67 § 2 zdania drugiego k.p.c.
Osoba, która dokonuje w takiej sytuacji czynności procesowe za Skarb Państwa
powołując się na udzielenie jej pełnomocnictwa przez statio fisci, działa bez
„należytego umocowania".
Ustawa o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa przewiduje w art. 8 ust. 1
obligatoryjne zastępstwo procesowe przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa.
Zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 tej ustawy Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa
wykonuje zastępstwo procesowe Skarbu Państwa w sprawach, które należą
w pierwszej instancji do właściwości sądów okręgowych. Ze względu na wartość
przedmiotu sporu rozpoznawana sprawa należała do właściwości sądu okręgowego
(art. 17 pkt 4 k.p.c.). Pozwany zatem powinien być zastępowany przez Prokuratorię
Generalną Skarbu Państwa zarówno w postępowaniu w pierwszej, jak i w drugiej
instancji. Działający w tych instancjach pełnomocnik na podstawie pełnomocnictwa
udzielonego przez organ stationis fisci nie mógł być zatem pełnomocnikiem w tym
postępowaniu. Z tego względu postępowanie to było dotknięte nieważnością na
podstawie art. 379 pkt 2 k.p.c. (por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 8 lipca 2008 r., III CZP 154/07, OSNC 2008, Nr 12, poz. 133).
Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13