Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 239/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
Protokolant Izabella Janke
w sprawie z powództwa Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa "I." Spółki
z o.o. w K.
przeciwko T. Spółce z o.o. w K.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 26 marca 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
w […]
z dnia 31 stycznia 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony powodowej na
rzecz strony pozwanej kwotę 3.600 ( trzy tysiące sześćset ) zł
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Powód - Syndyk masy Upadłości Przedsiębiorstwa „I." spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w pozwie skierowanym przeciwko T. spółce z ograniczoną
odpowiedzialnością domagał się:
1) ustalenia, że upadłej przysługują w stosunku do pozwanej wierzytelności
z tytułu niewypłaconych części;
wynagrodzenia:
a) z kontraktu na budowę T. Hipermarket w J. z dnia 16 lutego 2004 r. - w
kwocie 358.010,18 zł, która stanie się wymagalna w dniu 13 lipca 2015 r.,
b) z kontraktu na budowę T. Hipermarket w G. z dnia 19 lipca 2004 r. - w
kwocie 426.169,91 zł, która stanie się wymagalna w dniu 13 grudnia 2014 r.
c) z kontraktu na budowę T. Hipermarket w M. z dnia 18 marca 2005 r. - w
kwocie 277.616,75 zł, która stanie się wymagalna w dniu 14 sierpnia 2015 r.,
d) z kontraktu na rozbudowę Hipermarketu T. w R. z dnia 8 czerwca 2005 r. - w
kwocie 61.133,32 zł, która stanie się wymagalna w dniu 21 października
2015 r. i
e) z kontraktu na budowę Wielofunkcyjnego Centrum Handlowego Usługowego
- Magazynowego w R. z dnia 7 września 2005 r. - w kwocie 608.174,50 zł,
która stanie się wymagalna w dniu 10 lutego 2016 r. oraz
2) ustalenia nieistnienia jakichkolwiek wierzytelności pozwanej w stosunku do
upadłej z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktów na
budowę Hipermarketów T.: w R. - z dnia 27 maja 2002 r. i z dnia 8 czerwca
2005 r., w J. - z dnia 16 lutego 2004 r., w G. - z dnia 19 lipca 2004 r. w M. - z
dnia 18 marca 2005 r. i Wielofunkcyjnego Centrum Handlowego
Usługowego - Magazynowego w R. - z dnia 7 września 2005 r. oraz
wierzytelności z tytułu rękojmi lub gwarancji, wynikających z tych kontraktów.
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 3 lipca 2012 r. oddalił powództwo a
Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda od tego orzeczenia wyrokiem
zaskarżonym skargą kasacyjną.
3
Sąd Apelacyjny wskazał, że niewypłacone przez pozwaną upadłej spółce „I."
kwoty wynagrodzenia zostały zatrzymane - zgodnie z postanowieniami zawartych
przez nich kontraktów - w celu zabezpieczenia ewentualnych roszczeń z tytułu
rękojmi za wady fizyczne zrealizowanych obiektów handlowych. W kontraktach
objętych niniejszym sporem strony zastrzegły bowiem upoważnienie dla pozwanej
do pokrycia kosztów usunięcia wad z wynagrodzenia należnego upadłej.
Zatrzymane części wynagrodzenia podlegają więc wypłacie po upływie
ostatecznych okresów rękojmi, co jeszcze nie nastąpiło. Skoro uprawnienia
pozwanej z tytułu rękojmi konkretyzują się w wierzytelności i określonych
roszczeniach z dniem zajścia zdarzenia, od którego uzależnione jest ich
dochodzenie, czyli z dniem ujawnienia się wady, zaś termin rękojmi jeszcze nie
upłynął, niemożliwe jest definitywne przesądzenie, czy po stronie pozwanej
powstanie wierzytelność, w jakiej ewentualnie wysokości i czy z zatrzymanych kwot
będzie ona mogła pokryć koszty usunięcia wykrytych wad. Powódka nie ma zatem
interesy prawnego w wytoczeniu zgłoszonego powództwa o ustalenie.
W skardze kasacyjnej - skierowanej przeciwko rozstrzygnięciu oddalającemu
żądanie ustalenia wierzytelności przysługujących upadłej z tytułu niewypłaconych
części wynagrodzenia z kontraktów na budowę T. Hipermarketu w G.
i Wielofunkcyjnego Centrum Handlowego Usługowego - Magazynowego w R. oraz
nieistnienia po stronie pozwanej jakichkolwiek wierzytelności z tych kontraktów -
opartej na obu podstawach określonych wart. 3983
§ 1 k.p.c., powód wniósł
o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części i przekazanie sprawy
w tym zakresie temuż Sądowi do ponownego rozpoznania.
W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego skarżący zarzucił
obrazę art. 65 § 2 k.c., art. 2 i art. 331 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r.- Prawo
upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.; dalej: „u.p.u.n.") przez
niewłaściwe zastosowanie oraz art. 189 k.p.c. przez błędna wykładnię. Podstawę
naruszenia przepisów postępowania wypełnił natomiast zarzutami naruszenia: art.
227 i art. 217 § 2 w związku z art. 382 k.p.c. oraz art. 328 § 2 w związku z art. 391
k.p.c., art. 378 § 1 w związku z art. 232 k.p.c., a także art. 230 k.p.c.
Pozwana w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o jej oddalenie.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie.
Sąd Apelacyjny trafnie zauważył, że powód wytaczając powództwo na
podstawie art. 189 k.p.c. w pierwszej kolejności powinien wykazać swój interes
prawny w żądaniu ustalenia istnienia albo nieistnienia stosunku prawnego lub
prawa; dopiero uznanie, że po stronie powoda interes taki występuje aktualizuje
potrzebę wykazania, że konkretne prawo lub stosunek prawny rzeczywiście istnieje
bądź nie istnieje (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r., II CSK
33/09, nie publ.).
U podstaw zaskarżonego wyroku legło stwierdzenie, iż powód nie ma
interesu prawnego w żądaniu ustalenia, że upadłej spółce „I." przysługują wobec
pozwanej określone wierzytelności z tytułu niezapłaconej części wynagrodzenia za
wybudowanie obiektów handlowych, przewidzianego w kontraktach zawartych
przez strony, a pozwanej nie przysługują żądne roszczenia wynikające z
niewykonania lub nienależytego wykonania tych umów. Wbrew odmiennemu
zapatrywaniu skarżącego, ocena ta nie może być łączona z błędną wykładnią
pojęcia interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. oraz niewłaściwym
zastosowaniem art. 331 ust. 2 w związku z art. 2 u.p.u.n.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntował się pogląd, zgodnie
z którym interes prawny, o którym mowa w art. 189 k.p.c. nie może być rozumiany
subiektywnie i odzwierciedlać jedynie odczucia powoda. Interes ten wyznaczają
kryteria obiektywne. Dotyczy on szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych
i pojawia się - z reguły - w sytuacjach, w których zachodzi realna niepewność co do
prawa lub stosunku prawnego z przyczyn natury faktycznej lub prawnej; interes
prawny wyraża się wówczas w usunięciu stanu niepewności. Nie występuje
on natomiast wtedy, gdy zainteresowany może uzyskać ochroną prawną w drodze
powództwa o świadczenie (zob. m.in. wyroki: z dnia 28 listopada 2002 r., II CKN
1047/00, nie publ.; z dnia 18 marca 2011 r., III CSK 127/10, nie publ.; z dnia
14 marca 2012 r., II CSK 252/11, OSNC 2012, nr 10, poz. 120).
W świetle przytoczonych wypowiedzi, brak interesu prawnego powoda
w wytoczeniu niniejszego powództwa nie budzi żadnych wątpliwości.
5
Skoro z przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku - wiążących - ustaleń
faktycznych wynika, że zatrzymane przez pozwaną części wynagrodzenia
należnego upadłej mają zabezpieczać koszty usunięcia wad fizycznych
wybudowanych obiektów, to nie jest możliwe definitywne określenie losu
wierzytelności z tego tytułu przed upływem okresów rękojmi; gdyby natomiast
okresy te już upłynęły, powód mógłby dochodzić niewypłaconego mu
wynagrodzenia - pomniejszonego o ewentualne koszty usunięcia wad - w drodze
powództwa o świadczenie.
Trafnie zatem Sąd Apelacyjny uznał, iż określenie - na datę orzekania
w sprawie niniejszej - wartości wierzytelności przysługujących upadłej, objętych
żądaniem pozwu, służyłoby nie usunięciu stanu niepewności w zakresie prawa
upadłej, lecz w istocie ustaleniu okoliczności faktycznych, tj. wad, które dotychczas
zostały ujawnione i kosztów ich usunięcia. Powództwa przewidzianego w art. 189
k.p.c. nie usprawiedliwia potrzeba oszacowania niewymagalnych jeszcze roszczeń
upadłego w celu ich zbycia na podstawie art. 331 ust. 2 u.p.u.n.
Bezskuteczność zarzutów kwestionujących zasadniczą przesłankę
zaskarżonego wyroku, tj. stwierdzenie braku interesu prawnego w wytoczeniu
niniejszego powództwa, czyni bezprzedmiotowym odnoszenie się do pozostałych
zarzutów skarżącego, zmierzających do wykazania istnienia (po stronie upadłej)
i nieistnienia (po stronie pozwanej) wierzytelności objętych żądaniem pozwu.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji.