Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 30/14
POSTANOWIENIE
Dnia 8 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z powództwa A. Sp. z o.o.
przeciwko P. Sp. z o.o. spółce komandytowej z siedzibą w T.
o uznanie czynności prawnych za bezskuteczne, ewentualnie o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 8 maja 2014 r.,
zażalenia strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 6 grudnia 2013 r.,
oddala zażalenie; pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego sądowi wydającemu orzeczenie
kończące postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 6 grudnia 2013 r. na skutek apelacji strony
powodowej od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 23 kwietnia 2013 r. uchylił
zaskarżony wyrok w zakresie, w jakim Sąd Okręgowy oddalił powództwo o zapłatę
kwoty 286014,40 zł z odsetkami oraz w punktach II i III, dotyczących
rozstrzygnięcia o kosztach i w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu
do ponownego rozpoznania, zaś dalej idącą apelację oddalił i pozostawił Sądowi
Okręgowemu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.
Jako podstawę swojego rozstrzygnięcia wskazał art. 386 § 4 k.p.c.
W uzasadnieniu podniósł, że Sąd Okręgowy nie rozstrzygnął sprawy w zakresie
zgłoszonego przez stronę powodową żądania ewentualnego, a poczynione
rozważania, jako zbyt ogólnikowe, nie mogą być uznane za spełniające warunek
rozpoznania istoty sprawy. Ponadto wskazał, że Sąd Okręgowy nie odniósł się do
kwestii objętej art. 409 k.c. i nie dokonał oceny, czy pozwany wyzbywając się
korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.
Strona pozwana zaskarżyła wyrok Sądu Apelacyjnego zażaleniem w którym
wniosła o jego uchylenie. Wskazała, że brak było podstaw uzasadniających
uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 386 § 2 i § 4 k.p.c. uchylenie wyroku połączone
z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji
może nastąpić w razie stwierdzenia nieważności postępowania przed sądem
pierwszej instancji i zniesienia postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością,
nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji oraz wtedy, gdy wydanie
wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.
Zażalenie na orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji ma służyć
skontrolowaniu, czy zostało ono prawidłowo wydane w jednej z wymienionych
wyżej sytuacji. Przy jego rozpoznawaniu Sąd Najwyższy nie bada jednak istoty
sprawy, tego, co w świetle zgłoszonego żądania i jego podstawy faktycznej
stanowiło przedmiot postępowania, lecz jedynie ocenia, czy stwierdzone przez sąd
3
odwoławczy okoliczności są tymi, które w świetle art. 386 § 2 i § 4 k.p.c.
usprawiedliwiają wydanie orzeczenia kasatoryjnego, zamiast - co powinno być
regułą - reformatoryjnego. Środek odwoławczy unormowany w art. 3941
§ 11
k.p.c.,
przy całej swojej specyfice, pozostaje zażaleniem, nie służy zatem ocenie
prawidłowości czynności procesowych sądu podjętych w celu wydania
rozstrzygnięcia co do istoty sprawy ani także ocenie zaprezentowanego przez ten
sąd poglądu na temat wykładni prawa materialnego mającego zastosowanie
w sprawie.
Kontrola Sądu Najwyższego w tak określonych granicach nie polega na
merytorycznym badaniu apelacji ani stanowiska sądu drugiej instancji co do
przepisów prawa materialnego mających zastosowanie w sprawie.
W przedmiotowej sprawie podstawą orzeczenia kasatoryjnego były
przesłanki określone w art. 386 § 4 k.p.c.
W przepisie tym zostały sformułowane dwie przyczyny uchylenia wyroku
z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania, mianowicie nierozpoznanie
przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy i konieczność przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości.
W niniejszej sprawie u podstaw orzeczenia kasatoryjnego legła ocena Sądu
Apelacyjnego, według której Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał
istoty zgłoszonego roszczenia ewentualnego i ocena ta okazała się trafna.
W judykaturze Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się,
że nierozpoznanie istoty sprawy, jako przewidziana w art. 386 § 4 k.p.c. podstawa
wyroku kasatoryjnego, występuje wtedy, gdy sąd pierwszej instancji w sposób
nieprawidłowy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu lub
zarzutów merytorycznych przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu (por. wyroki
Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1,
poz. 22; z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003, nr 3, poz. 36; z dnia
17 listopada 2004 r., IV CK 229/04, niepubl.; z dnia 10 czerwca 2011 r., II CSK
568/10, OSNC 2012 - B, poz. 40).
4
Oceny zatem, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy dokonuje
się po przeanalizowaniu żądań pozwu i przepisów prawa materialnego
stanowiących podstawę rozstrzygnięcia.
Powód w trakcie postępowania wystąpił z żądaniem dotyczącym innego
niż pierwotny przedmiotu, na wypadek gdyby dochodzone początkowo roszczenia
nie znalazły uznania Sądu.
Tym samym zadaniem Sądu Okręgowego było ustosunkowanie się
w rozważaniach prawnych do zgłoszonego skutecznie przez stronę powodową
żądania zasądzenia od strony pozwanej kwoty 286.014,40 zł jako żądania
ewentualnego względem żądań określonych w pkt 1, 2, 3 pozwu (k. 770). Żądanie
to, zgłoszone początkowo niejako asekuracyjnie, stało się na pewnym etapie
postępowania głównym przedmiotem roszczenia. Wymagało to m.in. ustalenia
czy doszło do zubożenia strony powodowej i zakresu wzbogacenia pozwanego jej
kosztem.
Rozważania Sądu Okręgowego tylko w niewielkim zakresie odnoszą się do
żądania ewentualnego i są rzeczywiście na tyle ogólnikowe, że nie mogą być
uznane za spełniające warunek rozpoznania istoty sprawy.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c.
w zw. z art. 39814
k.p.c., pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego orzeczeniu kończącemu postępowanie w sprawie.

V CZ 30/14

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia