Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 356/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący)
SSN Jerzy Grubba (sprawozdawca)
SSA del. do SN Dariusz Czajkowski
Protokolant Anna Janczak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Mieczysława Tabora,
w sprawie D. G.
skazanego z art. 258 § 1 k.k., art. 286 § 1 k.k i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 22 maja 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 25 września 2012 r., zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 21 stycznia 2011 r.,
1/ uchyla zaskarżony wyrok w odniesieniu do D.
G. w części w jakiej utrzymano nim w mocy (pkt III) i
zmieniono (pkt II.7.c - d) wyrok Sądu Okręgowego w Ł.
oraz w części orzekającej nową karę łączną (pkt V.6) i w tym
zakresie sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu,
2/ zarządza zwrot opłaty wniesionej przez skazanego, a
2
kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża
Skarb Państwa.
U Z A S A D N I E N I E
D. G. stanął pod zarzutem popełnienia 59 czynów zakwalifikowanych z art.
270§1 k.k. w zw. z art. 64§1 k.k., 258§1 k.k. 271§3 k.k. w zw. z art. 65 k.k. i innych
– opisanych w pkt od 84 do 143 aktu oskarżenia.
Wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 21 stycznia 2011r. oskarżonego uznano
za winnego popełnienia przestępstw, które ponownie opisane zostały w pkt 15, 85 –
93 i 95 – 106 tego wyroku i za to wymierzono mu kary łączne 3 lat i 6 miesięcy
pozbawienia wolności i 200 stawek dziennych grzywny po 50 zł. każda.
Wyrok ten zaskarżony został apelacjami obrońców oskarżonego. W
pierwszej z nich postawiono zarzuty:
1/ obrazy prawa materialnego – art. 258§1 k.k. poprzez jego zastosowanie
pomimo nie ustalenia koniecznej przesłanki istnienia „zorganizowanej grupy”,
2/ obrazy prawa materialnego – art. 60§1 k.k. poprzez jego niezastosowanie,
3/ w zakresie czynów opisanych w pkt 94, 95 i 103 wyroku, obrazy przepisów
postępowania – art. 4, 5§2, 7, 410, 424 k.p.k. poprzez dowolną ocenę materiału
dowodowego i wadliwe sporządzenie uzasadnienia.
Podnosząc powyższe, obrona wniosła w zakresie czynów opisanych w pkt
94, 95, 103, 15 i 85 o uniewinnienie oskarżonego, w pozostałym zaś zakresie o
zmianę podstawy wymiaru kary przez przyjęcie zachodzenia warunków z art. 60§3
k.k. i wyeliminowanie art. 65 k.k., ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
W apelacji drugiego obrońcy oskarżonego, zarzucono:
1/ w odniesieniu do pkt 15 wyroku obrazę prawa materialnego – art. 258§1
k.k. poprzez uznanie, że oskarżony swym zachowaniem wyczerpał znamiona tego
przepisu,
2/ obrazę prawa materialnego – art. 60§3 k.k. z powodu jego
niezastosowania,
3/ co do czynów opisanych w pkt 85, 94, 65 i 103 wyroku obrazę prawa
procesowego – art. 4, 5§2, 7, 410 i 424 k.p.k. poprzez dowolną, a nie swobodną
ocenę materiału dowodowego zebranego w sprawie,
3
4/ co do czynów opisanych w pkt 3/ błąd w ustaleniach faktycznych
polegający na przyjęciu winy oskarżonego pomimo braku dowodów na to.
Podnosząc powyższe, obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzutu popełnienia czynów opisanych w
pkt 94, 95, 103 oraz 15 i 85 wyroku oraz wyeliminowanie z opisu pozostałych
czynów przypisanych oskarżonemu art. 285§1 k.k. i 65 k.k. Zastosowanie instytucji
nadzwyczajnego złagodzenia kar w trybie art. 60§3 k.k. W przypadku złagodzenia
kar jednostkowych o orzeczenie kary łącznej pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania. Ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 25 września 2012r. uchylono
zaskarżony wyrok w zakresie czynów opisanych w pkt 86, 107 i 108 aktu
oskarżenia (pkt 85 oraz częściowo pkt 94 i 96 wyroku) i w tym zakresie sprawę
przekazano do ponownego rozpoznania. Karę orzeczoną za czyn przypisany w pkt
15 wyroku złagodzono do roku i 7 miesięcy pozbawienia wolności. W pozostałym
zakresie zaskarżony wyrok utrzymano w mocy, a następnie orzeczono nową karę
łączną 3 lat pozbawienia wolności i 180 stawek dziennych grzywny po 50 zł każda.
Orzeczenie powyższe zaskarżone zostało kasacją obrońcy, w której
podniesiono zarzuty:
I - naruszenie art. 439§1 pkt 2 k.p.k., będące bezwzględną przyczyną
odwoławczą, polegające na nienależytym obsadzeniu sądu,
II - 1. naruszenie prawa karnego materialnego, mogące mieć istotny wpływ
na jego treść, a mianowicie art. 60§3 k.k., przez wyrażenie błędnego poglądu, że
oskarżony D. G. nie wypełnił przesłanek warunkujących obligatoryjne zastosowanie
nadzwyczajnego złagodzenia kary,
2. naruszenie prawa karnego procesowego, poprzez naruszenie art.433§2
k.p.k. polegające na lakonicznym i oczywiście sprzecznym z materiałem
dowodowym uzasadnieniu przyczyn nieuwzględnienia zarzutów podniesionych w p.
II.3 i 4 apelacji oraz p. II.3 apelacji adw. K. K.,
3. naruszenie prawa karnego procesowego, poprzez naruszenie art. 202§1
k.p.k., polegające na niepowołaniu biegłych psychiatrów w celu wydania opinii o
stanie zdrowia psychicznego oskarżonego i możliwości uczestniczenia w
4
postępowaniu karnym, w sytuacji pojawienia się uzasadnionych wątpliwości w tym
zakresie.
Podnosząc powyższe zarzuty, obrona wniosła o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu jako sądowi odwoławczemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja wniesiona w imieniu skazanego jest częściowo zasadna.
Pierwszy z podniesionych w niej zarzutów – o charakterze bezwzględnej
przesłanki odwoławczej – należy ocenić jednak jako oczywiście bezzasadny. Na k.
29 akt Sądu Najwyższego znajduje się kopia delegacji dla sędziego E. K. do
orzekania w Sądzie Okręgowym wraz z uprawnieniem do przewodniczenia składom
ławniczym i jednoosobowym, na okres od 15 września 2008r do 14 marca 2009r.,
natomiast z dniem 16 grudnia 2008r. pani sędzia otrzymała nominację na sędziego
Sądu Okręgowego (pismo k. 28). Nie może zatem być mowy o tym, że ze
wskazanego przez obronę powodu, sąd rozpoznający sprawę był nienależycie
obsadzony.
Zgodzić się należy jedynie z obroną, że stosowna informacja w powyższej
kwestii powinna zostać stronom udzielona w związku z zapytaniem złożonym w
trybie art. 2 ustawy z dnia 6 września 2001r. o dostępie do informacji publicznej.
Zaniedbanie to (jeżeli skazany rzeczywiście nie uzyskał informacji, o którą się
ubiegał) nie ma jednak charakteru procesowego, lecz administracyjny, gdyż wprost
obciąża Prezesa Sądu Okręgowego, do którego skierowano zapytanie w tej kwestii.
Podobnie ocenić należy zarzut opisany w pkt II.3 kasacji. Zauważyć wypada,
że przedkładając dokumentację lekarską na rozprawie odwoławczej, obrona nie
połączyła tego z żadnym wnioskiem. Obecnie zaś, w skardze kasacyjnej, wskazuje
na wynikające z tej dokumentacji, jej zdaniem, wątpliwości co do tego, czy skazany
z uwagi na stan swego zdrowia psychicznego miał możliwość uczestniczenia w
postępowaniu karnym. Brak jednak jakichkolwiek podstaw, aby przyjmować, że Sąd
mógł dojść do takiego przekonania, choćby wobec faktu trwania procesu od blisko
czterech lat i sprawnego uczestniczenia w nim D. G., przy braku jakichkolwiek
uwag zgłaszanych w tej kwestii przez jego obrońców. Częściowo te same uwagi
można by odnieść do zarzutu nie zbadania poczytalności skazanego, mając jednak
5
na uwadze charakter orzeczenia zapadłego przed Sądem Najwyższym, kwestia ta
będzie musiała zostać przeanalizowana i rozstrzygnięta przez Sąd Odwoławczy
przy ponownym rozpoznawaniu sprawy.
Jako zasadny natomiast należy ocenić zarzut sformułowany w pkt II.1 kasacji.
Przedwczesne jednak byłoby uznanie, że doszło już do obrazy prawa materialnego
i naruszenia art. 60§3 k.k. Opisany zarzut postrzegać należy natomiast w
kontekście naruszenia art. 433§2 k.p.k. (zarzut postawiony w kasacji). Nie sposób
bowiem uznać rozpoznania zarzutu naruszenia art. 60§1 k.k. zawartego w apelacji
za choćby poprawny.
Sąd Okręgowy nie stosując instytucji unormowanej w art. 60§3 k.p.k. nie
uzasadnił bliżej swojego stanowiska. Sąd Apelacyjny natomiast uznając, że nie ma
podstaw do zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary przedstawił swoje
stanowisko w sposób lakoniczny, powierzchowny i wewnętrznie sprzeczny.
Postąpienia w taki sposób nie można uznać za rozpoznanie zarzutu apelacyjnego
spełniające wymogi art. 433§2 k.p.k.
W istocie, całe rozważania Sądu Odwoławczego, co do tej, niewątpliwie
kluczowej z punktu widzenia sytuacji procesowej skazanego kwestii, sprowadzają
się do trzech ogólnikowych zdań, które dla przejrzystości wywodu można
przytoczyć tu w całości: „Przechodząc na grunt niniejszej sprawy trafnie przyjął sąd
meriti, iż nie ma podstaw do tego aby oskarżony D. G. skorzystał z dobrodziejstwa
przewidzianego art. 60§3 k.k. Dostrzec należy bowiem to, co starają się nie
zauważać obrońcy oskarżonego, iż D. G. chociaż przyznał się do wielu czynów i
przedstawił przebieg zdarzenia, to jednak należy stwierdzić, iż nie podzielił się on z
organami ścigania całą wiedzą jaką posiadał, a informacje dotyczące przestępczej
działalności zarówno swojej, jak i innych osób dozował organom ścigania, nie
będąc z nimi do końca szczery. Przemawiają za tym w sposób nie budzący
najmniejszej nawet wątpliwości jednoznacznie ustalenia sądu meriti”.
Jak widać z powyższego, rozpoznając ten zarzut, Sąd Apelacyjny w swych
rozważaniach, odsyła do akceptowanych przez siebie ustaleń Sądu I instancji.
Przyjmuje bowiem, że wynika z nich, iż D. G. „nie podzielił się on z organami
ścigania całą wiedzą jaką posiadał, a informacje dotyczące przestępczej
działalności zarówno swojej, jak i innych osób dozował organom ścigania, nie
6
będąc z nimi do końca szczery”. Powyższe zestawić trzeba z oceną wyjaśnień
tego oskarżonego przedstawioną w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego. Sąd
ten przyjął, iż:
-„oskarżony D. G. złożył obszerne wyjaśnienia, będące w dużej części podstawą
dokonania ustaleń faktycznych w sprawie” – k.153 uzasadnienia wyroku Sądu
Okręgowego;
- „wyjaśnienia ze śledztwa oskarżonego D. G. są logiczne, spójne, szczegółowe i
obszerne. Oskarżony w sposób szczery opisuje w nich działania podejmowane
w związku z nielegalnym „obrotem” samochodami – k. 233 tego uzasadnienia;
- „Również w przeważającej części na wiarę zasługują jego wyjaśnienia złożone w
toku postępowania sądowego” – k. 233 tego uzasadnienia;
-„Sąd nie uznał za przekonujące jego nieprzyznania się do czynu z pkt 85 (…)
podobnie do zarzutów z punktu 104 i 106 (…) Domyślać się jedynie można, iż
oskarżony rozumuje w ten sposób, że skoro korzyści tych nie wręczał osobiście,
lecz w jego imieniu robiła to inna osoba, to on sam czynu tego nie popełnił.
Podobnie należy ocenić nieprzyznanie się oskarżonego do zarzutów z punktów 108
i 109 oraz 124 i 125” – k.233 - 234 tego uzasadnienia;
- „Podobnie, jako nie zasługujące na wiarę Sąd potraktował jego wyjaśnienia
odnoszące się do zarzutu udziału w zorganizowanej grupie przestępczej. W ocenie
Sądu takie stanowisko oskarżonego wynika z innego, niż przyjęto w piśmiennictwie
i judykaturze – rozumienia pojęcia zorganizowanej grupy przestępczej” – k. 234
tego uzasadnienia.
Jak wynika z powyższego, Sąd Okręgowy uznał wyjaśnienia oskarżonego za
szczere. Uzupełnianie ich treści było zdaniem tego Sądu wynikiem wielości i
złożoności przedstawianych zdarzeń. Natomiast nieprzyznawanie się do winy nie
wiązało się z zatajaniem faktów, lecz ich odmienną oceną prawną.
Wobec treści zacytowanych stwierdzeń, przyjąć należy, że wywód Sądu
Apelacyjnego jest wewnętrznie sprzeczny. Odwołuje się bowiem do ustaleń, które
de facto mają inną treść. Nie można na jego podstawie ocenić jaką część wywodów
Sąd Okręgowego akceptuje. Jeżeli zaś wywodów tych nie akceptuje, powinien nie
tylko stwierdzić to w sposób jednoznaczny, ale też uzasadnić, na jakiej podstawie
doszedł do takiego, odmiennego, przekonania. Tylko w takiej sytuacji, można by
7
przyjąć, że zarzut obrazy prawa materialnego polegający na niezastosowaniu
dobrodziejstwa z art. 60§3 k.k. został prawidłowo rozpoznany i uzasadniony.
Sporządzone przez Sąd Apelacyjny uzasadnienie wyroku w tym zakresie wymogu
tego nie spełnia.
Powyższe, mając na względzie to, że uchybienie to miało charakter
rażącego naruszenia prawa i mogło mieć oczywisty wpływ na treść zapadłego
orzeczenia, musiało skutkować uchyleniem tego wyroku w zaskarżonej części i
przekazaniem w tym zakresie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania.
Częściowo zasadny jest też kolejny zarzut podniesiony w kasacji – pkt II.2.
Niewątpliwie bowiem nie na wszystkich przywołanych w uzasadnieniu Sądu
Apelacyjnego kartach znajdują się dowody potwierdzające słuszność przypisania
popełnienia skazanemu wymienionych przestępstw.
I tak: - odnośnie czynów 104 i 106: - na k. 13 tomu II/4/B z wyjaśnień R. L.
wynika fakt wręczania korzyści majątkowych rzeczoznawcy S. C. i celnikowi P. G.,
lecz oskarżony nie wskazuje tu, kto konkretnie dokonał tego wręczenia;
- na k. 32 tomu II/49 znajdują się wyjaśnienia P. M., mowa w nich jest o
pochodzeniu samochodów Opel Tigra i Renault Twingo, lecz nie ma mowy o
wręczaniu jakichkolwiek korzyści majątkowych związanych z ich „legalizacją”;
- odnośnie czynów 124 i 125 – na k. 93-95 tomu II/4/B znajdują się
wyjaśnienia R. L. i można z nich wnioskować, że przypisanych czynów dopuścił się
wspólnie z D. G.;
- odnośnie czynów 133 i 134 – na k. 19 tomu II/4/B znajdują się wyjaśnienia
R. L., które nie mają żadnego związku z oboma wskazanymi zarzutami, odnoszą
się jedynie do wyglądu samochodu Volkswagen Transporter, podobnie jak opinia z
k. 26-30 tomu III/68, czy wyciąg ze świadectwa homologacji znajdujący się w tym
samym tomie na k.43;
- odnośnie czynów 137, 138, 140 i 141 – na k. 78 – 82 tomu II/4/A znajdują
się wyjaśnienia R. L., z których wynika że korzyści majątkowe celnikowi P. G. za
odprawę samochodów Peugeot Boxer i Mercedes 190 D wręczał samodzielnie.
Natomiast jak wynika z tych zeznań z oskarżonym G. i jego ówczesną konkubiną B.
8
K. współdziałał przy odprawie celnej (z wręczeniem korzyści majątkowej) silnika od
samochodu Fiat Ducato oraz „zlecił” wraz z D. G. kradzież samochodu Fiat Ducato;
- odnośnie czynu 190 – Sąd Apelacyjny odwołał się tylko ogólnie do
wyjaśnień R. L., nie przywołując konkretnie, które z tych wyjaśnień potwierdzają
słuszność ustaleń Sądu I instancji.
Sąd Apelacyjny powołał zatem te karty w ślad za Sądem I instancji nie
weryfikując, czy zawierają one rzeczywiście opisaną przez Sąd Okręgowy treść.
Tak więc i w tym przypadku, podniesiony w kasacji zarzut obrazy art. 433§2 k.p.k.
jest zasadny. Nie można bowiem przyjąć, że rozpoznanie postawionych w tym
względzie zarzutów apelacyjnych nastąpiło w sposób rzetelny i wykroczyło poza
przywołanie (w tym wypadku częściowo błędnego) stanowiska Sądu I instancji.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny powinien po raz kolejny
rozpoznać zarzuty podniesione w apelacjach i uczynić to w sposób spełniający
wymogi art. 433§2 k.p.k.
Kierując się przedstawionymi względami, Sąd Najwyższy orzekł jak na
wstępie.