Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 113/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Grubba (przewodniczący)
SSN Dorota Rysińska (sprawozdawca)
SSN Andrzej Stępka
Protokolant Anna Kowal
w sprawie R. I.
skazanego z art. 190 § 1 k.k. i innych
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu, odbytym w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 27 maja 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego (… 84/14)
od wyroku Sądu Okręgowego w S. z dnia 19 grudnia 2013 r., sygn. akt … 1378/12,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w S. z dnia 6 czerwca 2013 r.,
sygn. akt … 644/12
uchyla wyrok Sądu Okręgowego oraz utrzymany nim w mocy
wyrok Sądu Rejonowego w zaskarżonej części, dotyczącej
orzeczenia o karze łącznej i w tym zakresie przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w S.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 6 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w S. skazał oskarżonego
R. I. za popełnienie czterech zarzucanych mu aktem oskarżenia czynów, w tym
jednego – opisanego w pkt. 1, wypełniającego dyspozycję art. 190 § 1 k.k. w zw. z
art. 12 k.k., dwóch – opisanych w pkt. 2 i 3, wypełniających dyspozycję art. 190 § 1
k.k. oraz jednego – opisanego w pkt. 4, zakwalifikowanego na podstawie art. 157 §
2 k.k. Uznając, że czyny z pkt. 1, 2 i 3 stanowią ciąg przestępstw, Sąd Rejonowy,
na mocy powołanych przepisów w zw. z art. 91 § 1 k.k., wymierzył oskarżonemu
karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, zaś za czyn z pkt. 4, karę 5 miesięcy
pozbawienia wolności. Na podstawie art. 91 § 2 k.k. Sąd wymierzył R. I. karę
łączną roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo
zawiesił na okres próby 3 lat, wymierzając mu karę grzywny w wysokości 100
stawek dziennych po 10 zł każda. Ponadto, na podstawie art. 46 § 1 k.k. zasądził
od oskarżonego na rzecz dwojga pokrzywdzonych odszkodowanie w kwotach po
1.000 zł.
Powyższy wyrok – w całości – zaskarżył obrońca oskarżonego, który w
wywiedzionej apelacji zarzucał mającą wpływ na treść tego orzeczenia obrazę
przepisów prawa procesowego – art. 7 k.p.k. w zw. z 2 § 2 k.p.k. oraz w zw. z art.
4 k.p.k. – i na tej podstawie domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i
uniewinnienia oskarżonego od popełnienia wszystkich zarzucanych mu czynów,
bądź uchylenia tego wyroku i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego
rozpoznania.
Sąd Okręgowy w S., wyrokiem z dnia 19 grudnia 2013 r., utrzymał w mocy
zaskarżony wyrok, uznając wniesioną apelację za oczywiście bezzasadną.
Tenże wyrok, w części utrzymującej w mocy wyrok Sądu I instancji w
zakresie orzeczenia o łącznej karze pozbawienia wolności, Prokurator Generalny
zaskarżył kasacją, wniesioną na korzyść R. I. Wyrokowi temu zarzucił „rażące i
mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa karnego
procesowego, a mianowicie art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k., polegające na
przeprowadzeniu nienależytej kontroli odwoławczej i utrzymaniu w mocy rażąco
niesprawiedliwego, bo wydanego z naruszeniem przepisu prawa materialnego - art.
86 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 2 k.k. wyroku sądu I Instancji, polegającym na
wymierzeniu skazanemu kary łącznej w wysokości roku i 4 miesięcy pozbawienia
3
wolności, to jest w wymiarze wyższym od sumy podlegających łączeniu kar
jednostkowych, wynoszącej rok i 3 miesiące pozbawienia wolności”. Stawiając ten
zarzut, skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego i utrzymanego nim w
mocy wyroku Sądu Rejonowego w zaskarżonej części oraz przekazanie sprawy
Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zaważył, co następuje.
Kasacja, przy uwzględnieniu jej kierunku, kwalifikowała się do uwzględnienia
w trybie określonym przepisem art. 535 § 5 k.p.k.
W pierwszej kolejności należy podkreślić, że żadnych wątpliwości nie może
budzić twierdzenie kasacji, iż będące przedmiotem zaskarżenia, prawomocne
rozstrzygnięcie o łącznej karze pozbawienia wolności, wymierzonej R. I., w rażący
sposób narusza wskazane w zarzucie skargi przepisy prawa materialnego. Wobec
tego, że w sprawie niniejszej oskarżony został skazany za ciąg przestępstw oraz za
inne przestępstwo, które pozostawały w zbiegu określonym w art. 85 k.k., podstawę
prawną orzeczenia o karze łącznej stanowił przepis art. 91 § 2 k.k. Z treści tego
unormowania wynika, że orzekając w takim wypadku karę łączną, sąd stosuje
odpowiednio przepisy rozdziału IX, co oznacza, iż obowiązkiem sądu jest
przestrzeganie podstawowych, określonych przepisem art. 86 § 1 k.k., reguł jej
wymiaru, wyznaczających jego granice od najwyższej z kar wymierzonych za
poszczególne przestępstwa do ich sumy. Reguła ta została w sprawie złamana,
skoro łącząc wymierzone kary 10 miesięcy oraz 5 miesięcy pozbawienia wolności,
których suma wynosiła rok i 3 miesiące, Sąd Rejonowy wymierzył R. I. karę łączną
roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności, a więc wykraczającą poza tę sumę.
Nie może też być żadnych wątpliwości co do tego, że zaakceptowanie treści
opisanego rozstrzygnięcia przez Sąd Okręgowy, rozpoznający apelację obrońcy
oskarżonego, świadczy o przeprowadzeniu niedostatecznej kontroli odwoławczej
wyroku Sądu I instancji. Na uwadze mieć należało, że wspomniana apelacja
obejmowała swym przedmiotowym zakresem całość tego wyroku, ponadto zaś
została wniesiona co do winy, co stosownie do treści art. 446 § 1 k.p.k. oznacza, iż
została zwrócona przeciwko całości tego orzeczenia, a więc także przeciwko
rozstrzygnięciom o karze. Wobec tego, na Sądzie odwoławczym ciążył obowiązek
dokonania kontroli tych rozstrzygnięć, jako pozostających w granicach zaskarżenia.
4
Nawet bez potrzeby sięgania po unormowanie art. 440 k.p.k. można zatem
powiedzieć, że Sąd odwoławczy – ignorując opisane powyżej naruszenie prawa
materialnego przy wymiarze kary łącznej – rażąco naruszył przepis art. 433 § 1
k.p.k., nakazujący rozpoznanie sprawy w granicach środka odwoławczego.
Uchybienie obowiązkom kontrolnym, niezależnym od podniesionych w apelacji
zarzutów, było zaś rażące tym bardziej, że poza uwagą Sądu odwoławczego
pozostało stwierdzenie Sądu Rejonowego, zawarte w motywach zaskarżonego
wyroku, iż przy wymiarze kary łącznej kierował się zasadą asperacji, czemu w
sposób ewidentny przeczył omówiony rozmiar rzeczywiście orzeczonej kary.
Rażący charakter naruszenia wymienionych powyżej przepisów prawa
materialnego i prawa procesowego jest oczywisty, podobnie jak oczywisty jest
wpływ tych uchybień na treść zaskarżonej części wyroku Sądu Okręgowego.
Pociąga to za sobą konieczność uchylenia tego orzeczenia w omawianym zakresie.
Jednocześnie należy podzielić pogląd Prokuratora Generalnego, że w świetle
przytaczanego powyżej stanowiska Sądu I instancji co do zastosowanej przy
wymiarze kary łącznej zasady, niezbędne jest również uchylenie orzeczenia tego
Sądu. Dokonanie stosownej korekty wyroku przez Sąd Okręgowy nie jest bowiem
możliwe w sytuacji niemożności odczytania rzeczywistych intencji Sądu
Rejonowego przy wymiarze kary łącznej.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku, polecając
Sądowi Rejonowemu, przy ponownym rozpoznaniu sprawy we wskazanym
zakresie, respektowanie przedstawionych zapatrywań prawnych (art. 442 § 3 k.p.k.
w zw. z art. 518 k.p.k.), jak również treści art. 443 k.p.k.