Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Janina Kacprzak (spr.)

Sędziowie: SSA Lucyna Guderska

SSO del. Dorota Rzeźniowiecka

Protokolant: sekr. sądowy Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2013 r. w Łodzi

sprawy J. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

o emeryturę,

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu

z dnia 29 maja 2012 r., sygn. akt: V U 744/12;

oddala apelację.

III AUa 1147/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 29 maja 2012r. Sąd Okręgowy w Kaliszu oddalił odwołanie J. L. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. z 28 lutego 2012r., w której odmówiono ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji zapadło w następującym stanie faktycznym:

J. L. ur. (...), w dniu 8 lutego 2012r. wystąpił z wnioskiem o emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Na dzień 1 stycznia 1999r. wnioskodawca udowodnił łącznie 27 lat i 1 miesiąc okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 5 miesięcy okresów pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy zaliczył do okresu pracy w szczególnych okres zatrudnienia wnioskodawcy od 2 lipca 1992r. do 30 listopada 1992r. w Zespole (...) Lasów Państwowych w O.. / okoliczności niesporne /

Od 9 marca 1966r. do 5 czerwca 1967r. oraz od 1 września 1967r. do 4 listopada 1973r. J. L. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Kółku Rolniczym (...) w S. na stanowisku kierowcy. Pracodawca wystawiając mu świadectwo pracy w dniu 14 listopada 1973r. stwierdził, że wykonywał on pracę kierowcy i nie zaznaczył, że była to praca w szczególnych warunkach. Poza tym pracodawca nie wystawił odrębnego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Z legitymacji ubezpieczeniowej wnioskodawcy wynika, że w Kółku Rolniczym był on zatrudniony na stanowisku kierowcy. /dowód - świadectwo pracy odwołującego – k. 15 akt osobowych Nadleśnictwa A., legitymacja ubezpieczeniowa/

Kółko Rolnicze (...) w S. zajmowało się świadczeniem usług dla ludności oraz firm wynajmując pojazdy z kierowcami. W odpowiedzi K. tym nie było innych pojazdów poza ciągnikami. Odwołujący pracował jako kierowca ciągnika kołowego przez cały okres swego zatrudnienia, jeździł ciągnikiem U. C 28, wykonywał głównie prace polowe ale jeździł również do rozładunku wagonów kolejowych z paszy węgla, nawozów. Zimą J. L. zajmował się odgarnianiem śniegu, sypaniem dróg piaskiem, solą, jeździł także do rozładunku wagonów kolejowych. Przez cały okres zatrudnienia nie zmieniał stanowiska pracy. Uprawnienia kierowcy ciągnika posiada od 24 lutego 1968r. W trakcie zatrudnienia nie otrzymywał posiłków regeneracyjnych. /dowód: zeznania odwołującego k. 42v, zeznania świadka I. B. k. 42/

Na stanowisku pracy, które zajmował odwołujący był narażony na działanie warunków szkodliwych w postaci zmiennych warunków atmosferycznych, zapylenia i wstrząsów. /dowód: zeznania odwołującego k. 42/

Od 1 stycznia 1977r. do 31 grudnia 1985r. J. L. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładach (...) na stanowiskach: kierowcy traktorzysty, operatora dźwigu, manipulanta w drewnie i pilarza. Pracodawca wystawiając mu świadectwo pracy w dniu 31 grudnia 1985r. stwierdził, że wykonywał on pracę manipulanta i nie zaznaczył, że była to praca w szczególnych warunkach. Poza tym pracodawca nie wystawił odrębnego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. /dowód: świadectwo pracy - k. 13 akt o rentę, legitymacja ubezpieczeniowa, zaświadczenie - k. 9 akt o emeryturę, umowa o prace w aktach osobowych/

W trakcie zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie odwołujący pracował w składnicy drewna, początkowo jako kierowca ciągnika przewożącego drewno do rampy załadowczej, potem wykonywał również czynności operatora żurawia oraz manipulanta i pilarza. W zasadzie od początku zatrudnienia obsługiwał żurawia na ciągniku, który przenosił drewno na ciągnik i na przyczepy, obsługiwał go w razie nieobecności L. G., który zajmował się obsługą tego urządzenia na co dzień. W takim przypadku odwołujący przewoził drewno ciągnikiem w ramach składnicy drewna. Załadunek drewna i rozładunek zajmował więcej czasu niż jego przewożenie. Kiedy nie było pracy jako kierowca ciągnika odwołujący pracował jako manipulant. Jego praca polegała wówczas na rozgarnianiu drewna z pryzmy, pomierzeniu go i pocięciu na właściwe odcinki oraz przeniesieniu na odpowiednie miejsce. Odwołujący połowę czasu pracy spędzał na przewożeniu drewna oraz połowę na pracy w charakterze manipulanta, w razie potrzeby pracował jako pilarz. W trakcie tego zatrudnienia J. L. musiał wykonać wszystkie niezbędne prace jakie w konkretnej sytuacji były do wykonania. W okresie od 7 marca 1977r. do 13 marca 1977r. odwołujący odbył kurs obsługi (...), a kurs manipulanta drzewa ukończył w dniu 5 kwietnia 1982r. /dowód: zeznania odwołującego k. 42, zeznania świadków L. G. k. 43, Ł. D. - k. 43 akt, akta osobowe odwołującego./

J. L. nie jest członkiem OFE i nie pozostaje w stosunku pracy /okoliczności niesporne/

Wyrokiem z dnia 21.07.2010r. Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie III AUa 233/10 zmienił korzystny dla odwołującego wyrok Sądu Okręgowego w Kaliszu i oddalił odwołanie od decyzji odmawiającej ustalenia prawa do emerytury. Wyrokiem z dnia 6 lipca 2011r. Sąd Okręgowy w Kaliszu w sprawie V U 475/11 oddalił odwołanie od decyzji odmawiającej ustalenia prawa do emerytury z uwagi na nie wykazanie 15-letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach. /dowód: wyrok w sprawie V U 475/11/ i V U 1383/09/

Stanowisko kierowcy ciągnika kołowego wymienione jest w dziale VIII 3 pkt 1 zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988r. ( Dz. Urz. Min. Roln. Leśn. i Gosp. ilościowej Dz. Urz. Nr 2 z 4 listopada 1988r., poz. 4 ).

W konsekwencji powyższych ustaleń i wniosków Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołanie nie jest zasadne. J. L. nie przysługuje prawo do emerytury przewidzianej w art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 153 z 2009r., poz. 1227 – tekst jednolity późn. zm. ), ponieważ nie legitymuje się on wymaganym 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. W ocenie Sądu, przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe potwierdziło jedynie fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnym warunkach od 24 lutego 1968r. do 14 listopada 1973r. na stanowisku kierowcy ciągnika, które zakwalifikował według wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., dział VIII, poz. 3 pkt 1 „praca kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych”. Okres wcześniejszy jako okres, w którym odwołujący nie posiadał uprawnień do kierowania ciągnikiem nie może zostać uznany za okres pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, co zostało prawomocnie przesądzone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 lipca 2010r. Sąd uznał również, że praca odwołującego od 1 stycznia 1977r. do 31 grudnia 1985r. nie była wykonywana w warunkach szczególnych. Za okres pracy w szczególnych warunkach w czasie zatrudnienia w Zakładach (...) w O. można uznać jedynie okres, w którym J. L. wykonywał pracę wyłącznie kierowcy ciągnika. Okres ten nie został jednak wykazany przez odwołującego, który nie umiał wskazać w jakim okresie był jedynie kierowcą ciągnika, okres ten nie wynika także z akt osobowych odwołującego. Tymczasem w czasie zatrudnienia w tym zakładzie odwołujący wykonywał te prace, które były niezbędne i nie wykonywał pracy kierowcy w przeważającym okresie czasu pracy. Był manipulantem drewna i kierowcą po połowie. Okres przewożenia drewna był krótszy niż załadunek i rozładunek, prace załadunkowe i rozładunkowe nie są pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach przy uwzględnieniu, że pracę operatora żurawia wykonywał świadek G., a odwołujący jedynie w ramach zastępowania go. Praca manipulanta drewna także nie jest pracą wykonywaną w szczególnych warunkach. Tym samym, J. L. nie udowodnił wymaganego prawem 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych, a jedynie 5 lat, 8 miesięcy i 20 dni takiej pracy, więc nie może nabyć prawa do emerytury z tego tytułu. Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji swojego wyroku.

W apelacji ubezpieczony zaskarżył w całości powyższy wyrok, zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ust. 1 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jednolity Dz. U. z 2004r. nr 39, poz. 353 ze zm. ) w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.)

Wskazując na powyższą podstawę apelacji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie emerytury, względnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Kaliszu.

Zdaniem apelującego, cały okres jego zatrudnienia w Zakładach (...) w O. winien być zaliczony jako praca w szczególnych warunkach. Trudno bowiem zgodzić się z interpretacją Sądu Okręgowego dotyczącą stanowiska manipulanta, jakoby były to tylko prace załadunkowe i rozładunkowe. W ocenie apelującego w całym w/w okresie zatrudnienia wykonywał on prace wyszczególnione w wykazie A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm. ), tj. w rolnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym. Stanowisko manipulanta zostało także wyszczególnione w Dziale VI zarządzenia nr 9 Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983 w sprawie stanowisk pracy w zakładach pracy resortu administracji, gospodarki i ochrony środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej, gdzie podano stanowisko drwal, pilarz w manipulacji w drewnie okrągłym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie może odnieść skutku.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 153 z 2009r., poz. 1227 – tekst jednolity ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. na dzień 1 stycznia 1999r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w art. 184 ust. 1 cyt. ustawy, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem – art. 184 ust. 2.

W myśl art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz zgodnie z treścią § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), mężczyznom urodzonym przed 1 stycznia 1949r. będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienionych w wykazie A, przysługuje prawo do emerytury w wieku 60 lat, jeżeli udowodnią co najmniej 25 – letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. W myśl § 2 w/w rozporządzenia okresy pracy uzasadniające prawo do wcześniejszego świadczenia emerytalnego to okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Z ustaleń Sądu Okręgowego, które Sąd Apelacyjny w całości uznaje za własne wynika, że J. L. nie spełnił wszystkich – przewidzianych w/w przepisach – przesłanek do nabycia prawa do emerytury. Wnioskodawca nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy dał podstawę do jednoznacznego stwierdzenia, że J. L. w okresie od 1 stycznia 1977r. do 31 grudnia 1985r. zatrudniony w Zakładach (...) w O. na stanowiskach: kierowcy traktorzysty, operatora dźwigu, manipulanta w drewnie i pilarza nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach w rozmiarze pozwalającym na jej zakwalifikowanie jako świadczonej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Wnioskodawca bowiem w ramach swoich obowiązków wykonywał te prace, które były w danym momencie niezbędne i nie wykonywał pracy kierowcy traktorzysty czy pilarza w przeważającym okresie czasu pracy. Pracę operatora żurawia również wykonywał jedynie w ramach sporadycznego zastępowania głównego operatora. Wnioskodawca był manipulantem drewna i kierowcą jednocześnie, jednakże praca manipulanta drewna – wbrew twierdzeniom apelującego – nie odpowiada zakresowi obowiązków drwala czy pilarza, polega bowiem na pracach załadunkowych i rozładunkowych, które nie są pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach wymienionymi w Dziale VI zarządzenia nr 9 Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983 w sprawie stanowisk pracy w zakładach pracy resortu administracji, gospodarki i ochrony środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. A zatem praca wykonywana przez J. L. od 1 stycznia 1977r. do 31 grudnia 1985r. nie spełniała przesłanek wskazanych w wykazie A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i nie może być zakwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach. Warunek ten jest bowiem spełniony, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku stale, to jest ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach i nie wykonuje przy tym innych czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy. Tylko bowiem okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wypełniają kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Stałe wykonywanie takich prac oznacza, że krótsze dobowo ( nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub okresowe, a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia ( por. postan. SN z 3.10.2008r. II UK 133/08, LEX nr 658191, wyrok SN z 4.06.2008r. II UK 306/07 OSNP 2009/21-22/290 ).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zawarte w apelacji zarzuty stanowią w istocie polemikę z prawidłowymi i nie budzącymi wątpliwości ustaleniami Sądu I instancji. Sąd Okręgowy prawidłowo – w świetle art. 232 k.p.c. - ocenił wynik przeprowadzonego postępowania dowodowego, bez naruszenia granic zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c.

Reasumując, skoro udowodniony okres zatrudnienia ubezpieczonego w warunkach szczególnych wyniósł 5 lat, 8 miesięcy i 20 dni, liczone na dzień 1 stycznia 1999r., to tym samym nie udowodnił 15 – letniego okresu takiej pracy i nie spełnił wszystkich warunków do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury.

Przewidziane w art. 184 w zw. z art. 32 cyt. wyżej ustawy prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym niż powszechnie przyjęty stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 cyt. ustawy emerytalnej, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób ścisły i gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

W tym stanie rzeczy, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji swojego wyroku.