Pełny tekst orzeczenia

150


Postanowienie

z dnia 11 lipca 2000 r.

Sygn. K. 28/99


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Dębowska-Romanowska – przewodnicząca
Jerzy Ciemniewski
Stefan J. Jaworski – sprawozdawca
Jerzy Stępień
Marian Zdyb


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 11 lipca 2000 r. sprawy z wniosku Zarządu Głównego Zrzeszenia Prawników Polskich o zbadanie zgodności:
art. 59 § 3 pkt 1 prawa o ustroju sądów powszechnych, w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1997 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 1998 r. Nr 98, poz. 607) z art. 2, 32, i 180 ust. 4 Konstytucji RP oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności,

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym

p o s t a n a w i a:



umorzyć postępowanie w sprawie wobec zbędności orzekania w przedmiocie wniosku Zarządu Głównego ZPP.


Uzasadnienie:



I


1. Wnioskiem z 19 czerwca 1999 r. Zrzeszenie Prawników Polskich zwróciło się do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności:
1) przepisu art. 59 § 3 pkt 1 prawa o ustroju sądów powszechnych, w brzmieniu nadanym przez art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1997 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sadów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 1998 r. Nr 98, poz. 607) z Konstytucją RP oraz ratyfikowaną przez Polskę Konwencją Praw Człowieka;
2) uchwały Nr 10/94/II Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 19 maja 1994 r. w sprawie regulaminu określającego szczegółowy tryb działania Krajowej Rady Sądownictwa (tekst ujednolicony, uwzględniający zmiany wynikające z uchwał z: 17 stycznia 1995 r., Nr 13/97/II; 20 listopada 1997 r., Nr 61/97/II; 9 września 1998 r., Nr 10/98 i 2 grudnia 1998 r., Nr 121/98) z nadrukiem; “tekst ujednolicony do użytku wewnętrznego”) z Konstytucją RP, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi oraz ustawami.
W wyniku sprecyzowania wniosku Zarządu Głównego ZPP, Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 2 września 1999 r. postanowił rozpoznać sprawę tylko w odniesieniu do pkt. 1 wniosku, tj. zgodności z konstytucją art. 59 § 3 ust. 1 usp przyjmując, że wnioskodawca wskazał, że ta niezgodność polega na naruszeniu art. 2, 32 i 180 ust. 4 konstytucji oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
W uzasadnieniu tego zarzutu Zarząd Główny ZPP podnosi, że Krajowa Rada Sądownictwa na podstawie przepisu art. 59 § 3 ust. 1 prawa o ustroju sadów powszechnych, określającego jej właściwość do wyrażania zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego, który ukończył 65 rok życia – narusza zasadę sędziowskiej niezawisłości, co uzasadnia uznanie, że omawiany przepis jest niezgodny ze wskazanymi we wniosku wzorcami konstytucyjnymi.
Zdaniem Zarządu Głównego ZPP stanowisko reprezentowane przez KRS oznaczające, że kontynuowanie urzędu przez sędziego po ukończeniu 65 roku życia, a przed upływem 70 roku życia uzależnione jest nie od ustawy, a tylko od decyzji KRS. Decyzja taka nie gwarantuje obiektywnego rozpoznania sprawy, ponieważ jest ona wynikiem postępowania opartego na podstawie aktu (uchwały) o charakterze wewnętrznym.
Zarząd Główny ZPP nie uznaje za słuszny i właściwy przyjęty sposób interpretowania przez KRS kwestionowanego przepisu art. 59 § 3 ust. 1 ustawy. Jego zdaniem stosowana interpretacja narusza wyrażoną w art. 2 konstytucji zasadę sprawiedliwości i integralnie z nią związaną zasadę równości (art. 32 konstytucji) z uwagi na to, że w stosunku do jednych sędziów te same przesłanki stanowią podstawę do odmowy wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego, a wobec innych, co do których zgoda została wyrażona, nie są w ogóle brane pod uwagę. Formy “weryfikacji” sędziów odbywają się wobec tego według kryteriów politycznych. Zdaniem ZG ZPP o takim stanowisku, przesądza skład polityczny KRS.

2. Prokurator Generalny w swoim stanowisku z 10 grudnia 1999 r. uznał, iż kwestionowany art. 59 § 3 ust. 1 ustawy z 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, rozumiany jako zobowiązujący KRS do wyrażenia zgody na dalsze pełnienie przez sędziego tego urzędu w okresie od 65 do 70 roku życia, pod warunkiem że pozwala mu na to stan zdrowia i siły oraz jeśli do osiągnięcia tego wieku nienagannie pełnił urząd sędziego i nie sprzeniewierzył się ślubowaniu sędziowskiemu, jest zgodny z art. 2, 32, 178 ust. 1 i art. 180 konstytucji.
W uzasadnieniu Prokurator Generalny odniósł się do okoliczności, że zaskarżony przepis był już przedmiotem badania, w trybie kontroli prewencyjnej, przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie K. 3/98 (OTK ZU Nr 4/1998, poz. 52). Trybunał Konstytucyjny wówczas uznał, że przepis ten jest zgodny z art. 180 konstytucji. Zakwestionowanie tego przepisu w procedurze kontroli następczej (wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej) będzie możliwe dopiero wtedy, gdy w praktyce stosowania tego przepisu okaże się, że zyskał on treść i skutki naruszające zasadę niezawisłości sędziowskiej lub jakikolwiek inny przepis konstytucyjny.
Zdaniem Prokuratora Generalnego, przyjęta przez KRS wykładnia zaskarżonego przepisu zdaje się świadczyć o jego wadliwym rozumieniu. Bowiem kryteria sprawowania urzędu sędziego zawarte są w art. 180 ust. 1 i 3 konstytucji oraz w rozdziale 2 usp z tym, że do sędziów starających się o możliwość kontynuowania pracy na stanowisku sędziego, poza stanem zdrowia i ogólnymi wymaganiami określonymi w art. 51 i nast. przepisach usp, zasadnicze znaczenie ma ocena przestrzegania przez sędziego ślubowania, określonego w art. 56 usp oraz nienaganny okres pracy. Powyższe ustalenia oparte powinny być na procedurze gwarantującej zainteresowanemu udział w postępowaniu, łącznie z prawem odwołania się od sposobu rozstrzygnięcia jego sprawy do niezawisłego sądu. Wymóg ten wynika z art. 2 konstytucji i z art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Z przytoczonych przepisów konstytucyjnych, w powiązaniu z ustawowymi zadaniami KRS, wynika, że pozytywna ocena wniosku sędziego przez kolegium właściwego sądu oraz dotychczasowa nienaganna praca sędziego na zajmowanym stanowisku oraz spełnienie innych przesłanek określonych w przepisach – z reguły powinny powodować zgodę KRS na kontynuowanie przez sędziego pracy.

II

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

1. Wątpliwości konstytucyjne Zarządu Głównego ZPP dotyczą art. 59 § 3 pkt 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, w brzmieniu nadanym przez art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1997 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 1998 r. Nr 98, poz. 607), który stanowi, że “Sędzia przechodzi w stan spoczynku, jeżeli ukończył 65 rok życia, chyba że Krajowa Rada Sądownictwa na wniosek sędziego, po zasięgnięciu opinii kolegium właściwego sądu, wyrazi zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska, nie dłużej jednak niż do ukończenia 70 roku życia”. Przepis ten wszedł w życie 1 stycznia 1999 roku. Zdaniem wnioskodawcy poprzednio obowiązująca w okresie od 17 października 1997 r. do 31 grudnia 1998 r., treść tego przepisu, że “w stan spoczynku przechodzi sędzia, który ukończył 70 rok życia, chyba, że na swój wniosek przeszedł w stan spoczynku po osiągnięciu 65 roku życia” (art. 1 ust. 2 ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw; Dz.U. Nr 124, poz. 782) prawidłowo wypełniała normę art. 180 ust. 4 Konstytucji RP stanowiącego, że “Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku”.
Jak już wyżej podniesiono, zdaniem wnioskodawcy niezgodność art. 59 § 3 pkt 1 godzi przede wszystkim w art. 180 ust. 4 konstytucji i polega nie tylko na tym, że elastycznie określa granicę wieku przechodzenia sędziego w stan spoczynku, uzależnionego po ukończeniu 65 roku życia nie od ustawy, lecz od decyzji KRS, ale także na tym, że wykładnia tego przepisu przez KRS, polegająca na wprowadzeniu w praktyce zasady, że wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez takiego sędziego ma charakter wyjątkowy i musi być uzasadnione szczególnymi okolicznościami, dotyczącymi zarówno samego sędziego, jak i sądu oraz całego wymiaru sprawiedliwości jest niezgodna zarówno z brzmieniem art. 59 § 3 pkt 1, jak też z treścią uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 1998 r., sygn. K. 3/98.

2. Trybunał Konstytucyjny potwierdza, że kwestionowany przez wnioskodawcę art. 59 § 3 pkt 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych był już przedmiotem konstytucyjnej oceny jego zgodności z art. 180 ust. 4 konstytucji, w następstwie kontroli prewencyjnej wszczętej na wniosek Prezydenta RP który zaskarżył kilka (wśród nich także art. 1 nadający nowe brzmienie art. 59 § 3 pkt 1) przepisów ustawy z 17 grudnia 1997 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (sygn. K. 3/98).
Trybunał Konstytucyjny rozpatrujący wątpliwości konstytucyjne Prezydenta RP, w pełnym składzie, zwrócił się także do ZG ZPP o wyrażenie opinii w przedmiocie wątpliwości wnioskodawcy. ZG ZPP wypowiadając się co do konstytucyjności art. 1 nadającego nowe brzmienie art. 59 § 3 pkt Prawa o usp stanął na stanowisku, że optymalnym rozwiązaniem była poprzednia regulacja ustawowa, zgodnie z którą była tylko jedna (maksymalna) uznawana granica wieku przejścia sędziego w stan spoczynku (tj. 70 lat). W przekonaniu ZG ZPP sytuacja, gdzie niezawisły i nieusuwalny sędzia musi zabiegać o zgodę na dalsze sprawowanie urzędu po ukończeniu 65 roku życia jest nie do pogodzenia z konstytucyjną zasadą nieusuwalności sędziego wyrażoną w art. 180 konstytucji. ZG ZPP podkreślił takie niespójność normatywną pomiędzy nową regulacją w tym zakresie, a poprzednim stanem prawnym zaistniałym na skutek decyzji o przedłużeniu dalszego pełnienia urzędu sędziowskiego przez niektórych sędziów, co powoduje dodatkowe komplikacje, podważające sensowność nowej regulacji (OTK ZU Nr 4/1998, poz. 52, s. 330). Rozpatrując kwestie podniesione we wniosku Prezydenta RP Trybunał Konstytucyjny zauważył także, że Krajowa Rada Sądownictwa zarówno w postępowaniu ustawodawczym, jak też w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym uznała, że kwestionowany przepis jest zgodny z konstytucją. Podobne stanowisko zajął wówczas także Prokurator Generalny oraz wszystkie – poza ZG ZPP i Stowarzyszeniem “Iustitia” – podmioty, do których Trybunał Konstytucyjny zwrócił się o zajęcie stanowiska w tej sprawie (ibidem, s. 342).

3. Trybunał Konstytucyjny w tym składzie uznaje za nieodzowne przytoczenie obszernego fragmentu uzasadnienia wyżej wymienionego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 1998 r., sygn. K. 3/98, w którym Trybunał wyłożył zasadnicze argumenty przemawiające za tym, że kwestionowana regulacja ustawodawcza jest zgodna z art. 180 ust. 4 konstytucji (ibidem, s. 342-344). “Trybunał Konstytucyjny uważa, że postanowienia art. 180 konstytucji muszą być rozpatrywane w ich całokształcie i na tle ogólnych zasad funkcjonowania władzy sądowniczej. Zamieszczone w tym przepisie gwarancje niezawisłości sędziowskiej nie mają charakteru autonomicznego, a traktować je należy jako jeden z instrumentów służących zabezpieczeniu niezależności władzy sądowniczej i jej zdolności do niezawisłego wymierzania sprawiedliwości. Podstawowe znaczenie w tym zakresie ma zasada nieusuwalności sędziów, w szczególności wykluczająca powierzenie samodzielnym decyzjom władzy wykonawczej jakichkolwiek rozstrzygnięć dotyczących sytuacji prawnej sędziego. Stąd konstytucja nakazuje ustawodawcy określenie granicy wieku, po osiągnięciu której sędziowie muszą przejść w stan spoczynku. Stosownie do postanowień ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych granicą tą było i nadal pozostaje 70 rok życia; po jej przekroczeniu nikt nie może pełnić urzędu sędziowskiego w sądach, o których mowa w art. 175 konstytucji. Nie oznacza to jednak, by ustawodawca nie mógł też ustanowić innych, dodatkowych granic, po osiągnięciu których możliwe jest przesunięcie sędziego w stan spoczynku, nawet jeżeli nie wyraża on na to zgody. W świetle art. 180 ust. 4 konstytucji konieczne jest tylko, by także te granice oparte były o osiągnięcie określonego wieku przez sędziego, a w świetle ogólnych konstytucyjnych zasad ustroju sądownictwa konieczne jest, by regulacja taka była ustanowiona w sposób respektujący zasadę niezawisłości sędziowskiej i aby służyła ona realizacji konstytucyjnie legitymowanych celów.
Trybunał Konstytucyjny nie uważa, aby system wprowadzony przez art. 1 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1997 r. nie spełniał tych wymagań. Nadal zachowuje on maksymalną (i jednolicie ustaloną) granicę wieku (70 rok życia), po osiągnięciu której przejście sędziego w stan spoczynku musi nastąpić. Natomiast wprowadzenie dodatkowej granicy wieku (65 rok życia), po osiągnięciu której dalsze pełnienie urzędu wymaga zgody Krajowej Rady Sądownictwa, choć wprowadza pewną dozę elastyczności, też oparte jest na kryterium wieku. Zasadniczym pytaniem w tej sprawie jest, czy ustanowienie owej dozy elastyczności daje się pogodzić z zasadą niezawisłości sędziowskiej. Byłoby to oczywiście niedopuszczalne, gdyby – jak w okresie PRL – zgodę na przedłużenie sprawowania urzędu sędziowskiego wydawał organ polityczny (Minister Sprawiedliwości) postawiony poza systemem organizacyjnym władzy sądowniczej. Obecny jednak przepis przyznaje prawo decyzji Krajowej Radzie Sądownictwa, której konstytucyjnym zadaniem jest właśnie ochrona niezawisłości sędziów i której skład gwarantuje, że decyzje o losie sędziego podejmowane będą przede wszystkim przez innych sędziów. Nie ma podstaw do twierdzenia, że skład, sposób działania i zadania Krajowej Rady Sądownictwa stwarzają niebezpieczeństwo wykorzystywania jej forum dla podejmowania działań naruszających zasadę niezawisłości sędziowskiej. Krajowa Rada Sądownictwa dysponowała już analogiczną kompetencją przez wiele lat i nie można stwierdzić wypadków jej nadużywania czy deformowania. Obecne uelastycznienie zasad odchodzenia sędziego z urzędu trzeba też rozpatrywać na tle ogólnych zasad funkcjonowania władzy sądowniczej, a m.in. obowiązku tej władzy do kompetentnego i efektywnego wymierzania sprawiedliwości. Różne jest tempo zużywania się organizmów ludzkich, ale jeżeli ustawodawca uważa, że już osiągnięcie granicy 65 roku życia powinno nakazywać pierwsze spojrzenie na dalszą zdolność sędziego do piastowania urzędu, to – także w świetle doświadczeń praktyki – trudno zanegować taką jego ocenę. Może przecież istnieć szereg sytuacji pośrednich pomiędzy pełną zdolnością do wykonywania obowiązków, a chorobą lub upadkiem sił, o których mowa w art. 190 ust. 3 konstytucji. Może też pojawiać się sytuacja, gdy należyte funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości wymagać będzie odejścia sędziego, który szybciej odczuwać będzie działania upływu czasu niż jego rówieśnicy. Nie wszystkie z tych sytuacji da się rozwiązać procedurami medycznymi, niekiedy ocena i decyzja może być lepiej podjęta bez zbytniego wychodzenia poza ramy samej władzy sądowniczej. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że – w obecnym stanie wiedzy i doświadczenia – nie ma podstaw do twierdzenia, że przyznanie Krajowej Radzie Sądownictwa kompetencji do wyrażania zgody na dalsze pełnienie urzędu przez sędziego, który ukończył 65 rok życia, stanowić może naruszenie czy zagrożenie dla zasady niezawisłości sędziowskiej. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że niniejsze rozstrzygnięcie jest wydawane w procedurze kontroli prewencyjnej, w której domniemanie konstytucyjności badanych regulacji przybiera szczególnie silny charakter (zob. orzeczenie z 20 listopada 1995 r., K. 23/95, OTK ZU Nr 3/1995, poz. 14, s. 133). Samo sformułowanie przepisu przez ustawodawcę nie daje podstaw do uznania jego niezgodności z konstytucją. Dopiero gdyby w praktyce stosowania tego przepisu miało okazać się, że zyskał on treść i skutki naruszające zasadę niezawisłości sędziowskiej lub jakikolwiek inny przepis konstytucyjny, otworzy się możliwość zakwestionowania tego przepisu w procedurze kontroli następczej (wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej). Inne podejście prowadziłoby do nadmiernego wzrostu rygoryzmu ocen dokonywanych w trybie kontroli prewencyjnej (orzeczenie z 17 lipca 1996 r., K. 8/96, OTK ZU Nr 4/1996, poz. 32, s. 273).”
Trybunał Konstytucyjny orzekający w tym składzie podziela w całości to stanowisko wraz z argumentacją.

4. Tę linię orzeczniczą podtrzymuje Trybunał Konstytucyjny w kolejnym swoim wyroku w sprawie P. 6/99. Rozpatrując w pełnym składzie pytanie prawne składu orzekającego Naczelnego Sądu Administracyjnego, czy § 1 zdanie drugie uchwały Nr 10/94/II Krajowej Rady Sądownictwa z 19 maja 1994 r. w sprawie regulaminu określającego szczegółowy tryb działania Krajowej Rady Sądownictwa jest zgodny z art. 10 ust. 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa Trybunał Konstytucyjny wyraził taką o to myśl: “Z mocy ustawy sędzia zostaje więc przeniesiony w stan spoczynku z dniem ukończenia 70 roku życia. Jeżeli jednak przed osiągnięciem 65 roku życia wystąpił z wnioskiem o dalsze jego zatrudnienie na stanowisku sędziowskim, to podejmowane jest postępowanie w tej sprawie przez Krajową Radę Sądownictwa. Po zasięgnięciu opinii kolegium właściwego sądu wyraża ona zgodę albo odmawia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego. Uwarunkowanie prawa do zajmowania stanowiska przez sędziego, który ukończył, 65 rok życia od zgody Krajowej Rady Sądownictwa uzasadniać może domniemanie faktyczne, iż z osiągnięciem tego wieku sędzia może nie być w stanie podołać nałożonym na niego obowiązkom. Ocena przebiegu pracy sędziego w okresie poprzedzającym osiągnięcie tego wieku, a także stanu jego zdrowia mają z tego punktu widzenia istotne znaczenie”.
Istotne znaczenie gwarancyjne dla statusu sędziego ma kolejna konstatacja Trybunału Konstytucyjnego wyrażona w uzasadnieniu tego wyroku na tle rozważań co do zakresu stosowania przez KRS w postępowaniu o wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego, przepisów kodeksu postępowania administracyjnego: “W przypadkach takich jak rozważany w tym postępowaniu, a więc gdy przepisy prawa materialnego nie określają przesłanek materialno-prawnych podjęcia decyzji, przyjęcie stanowiska, iż w postępowaniu poprzedzającym wydanie decyzji nie obowiązują ustawowo określone reguły postępowania, prowadziłoby do naruszenia prawa do sądu rozumianego jako prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy. Rozpatrzenie sprawy przez sąd administracyjny polega bowiem na ocenie legalności decyzji, a więc jej zgodności z prawem materialnym i prawem postępowania w danej kategorii spraw”.
Prokurator Generalny, dostrzegając istniejący problem braku materialno-prawnych przesłanek podejmowania przez KRS decyzji “o wyrażeniu zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego”, zaproponował rozstrzygnięcie tych wątpliwości na korzyść konstytucyjności przepisu art. 59 § 3 pkt 1 ustawy. Uważa on, że z wykładni systemowej przepisów art. 178 i 180 konstytucji oraz odpowiednich przepisów ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych można dojść do wniosku, że art. 59 § 3 pkt 1 jest zgodny z konstytucją wówczas, gdy jest rozumiany w ten sposób, że zobowiązuje KRS do wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego po ukończeniu 65 do 70 roku życia, jeżeli pozwala mu na to stan zdrowia i siły oraz jeśli do osiągnięcia tego wieku nienagannie pełnił urząd sędziego i nie sprzeniewierzył się ślubowaniu sędziowskiemu. Propozycja Prokuratora Generalnego zasługuje niewątpliwie na odnotowanie, jako jedna z wielu możliwych interpretacji rozumienia tego przepisu. Znaczenie tej interpretacji nabiera pewnego znaczenia, gdy się zważy fakt, że Prokurator Generalny ma poważny wpływ na ukształtowanie rozumienia tego przepisu zarówno wobec sędziów (jako Minister Sprawiedliwości członek KRS), jak też prokuratorów wobec których osobiście podejmuje decyzje rozstrzygające o wyrażeniu zgody na dalsze zajmowanie stanowiska prokuratora – art. 62a ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (tekst jednolity z 1994 r. Dz.U. Nr 19, poz. 70 ze zm.).
Zasadnicze znaczenie dla ukształtowania rozumienia tego przepisu ma jednakże praktyka Krajowej Rady Sądownictwa oraz orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego rozpoznającego skargi sędziów i prokuratorów na ostateczne decyzje KRS i Prokuratora Generalnego o odmowie wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska po ukończeniu 65 roku życia.
Jest znamienne, że wątpliwości zgłoszone prze ZG ZPP w trybie kontroli abstrakcyjnej nie wywołały jak dotychczas wątpliwości składów orzekających Naczelnego Sądu Administracyjnego, uprawnionych do występowania do Trybunału Konstytucyjnego w trybie kontroli konkretnej z pytaniem prawnym o stwierdzenie zgodności określonego aktu normatywnego z konstytucją, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem (art. 193 konstytucji).
Podkreślić także należy, że praktyka orzecznicza Krajowej Rady Sądownictwa nie została dotychczas zakwestionowana w drodze skargi konstytucyjnej.
Wobec tego, że Trybunał Konstytucyjny ze względów przytoczonych na wstępie odstąpił od rozstrzygnięcia w trybie kontroli abstrakcyjnej wątpliwości Zarządu Głównego ZPP przeto zaniechano dalszych i obszerniejszych rozważań o poprawnym rozumieniu treści tego przepisu.

5. Kluczowy problem w rozstrzygnięciu wątpliwości ZG ZPP leży jednakże – jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w przytoczonym wyżej fragmencie uzasadnienia w sprawie K. 3/98 – w praktyce stosowania art. 59 § 1 pkt. 1 prawa o usp, a mianowicie “gdyby miało okazać się, że zyskał on treść i skutki naruszające zasadę niezawisłości sędziowskiej lub jakikolwiek inny przepis konstytucyjny, otworzy się możliwość zakwestionowania tego przepisu w procedurze kontroli następnej”. Wnioskodawca uruchomił taką kontrolę. Jest to jednakże kontrola abstrakcyjna.
W związku z tą wskazówką Trybunał Konstytucyjny postanowił ustalić statystycznie, jak pod rządami tego przepisu kształtuje się sytuacja “przechodzenia” sędziów w stan spoczynku oraz jak na tym tle przedstawia się praktyka Krajowej Rady Sądownictwa.
Jak wynika z informacji przedstawionych przez I Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i Ministra Sprawiedliwości, w okresie obowiązywania przepisu art. 59 § 3 pkt 1 w obecnym brzmieniu, tj. od 1 stycznia 1999 r. do 30 kwietnia 2000 r., zagadnienie przechodzenia sędziów w stan spoczynku pod względem statystycznym przedstawia się następująco:

stan spoczynku sędziowie: SN NSA sądów powszechnych
________________________________________________________________________
1) przeszło w stan spoczynku 7 5 92
po ukończeniu 65 roku
życia bez ubiegania się
o zgodę
2) do KRS z wnioskiem 12 32 332
o wyrażenie zgody wystąpiło (w tym wobec 5
dwukrotnie)
3) zgodę na dalsze 12 28 212
zajmowanie stanowiska
otrzymało
4) KRS odmówiła zgody 0 8 112
sędziom
5) skargi do NSA na 0 4 29
odmowę decyzją KRS
złożyło
6) NSA uwzględnił 0 0 19
skargę
________________________________________________________________________

Analizując te dane statystyczne stwierdza się, że w praktyce Krajowej Rady Sądownictwa, decyzje wyrażające zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego mają charakter dominujący. Tylko około 25% sędziów nie zgodziło się ze stanowiskiem KRS, zaskarżając jej decyzję do NSA.

6. Zarząd Główny ZPP stawia kolejne zarzuty art. 59 § 3 prawa o ustroju sądów powszechnych. Twierdzi mianowicie, że sposób rozumienia przez KRS tego przepisu powoduje naruszenie wyrażonej w art. 2 konstytucji zasady sprawiedliwości i integralnie z nią związanej zasady równości (art. 32 konstytucji). Zdaniem skarżącego wadliwość tego przepisu polega na tym, że w stosunku do jedynych sędziów te same przesłanki stanowią, podstawę odmowy wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego, a wobec innych, co do których zgoda została wyrażona, nie są w ogóle brane pod uwagę.
Zarzut wnioskodawcy dotyczy niewątpliwie procesu stosowania prawa, a nie jego stanowienia, przeto w trybie kontroli abstrakcyjnej, zarzut ten jest całkowicie chybiony. Jak to wyraźnie wynika z treści przepisu art. 59 § 3 pkt 1 nie różnicuje on w żaden sposób swoich adresatów. Po pierwsze uprawnia wszystkich sędziów do przechodzenia w stan spoczynku po ukończeniu 65 roku życia, po drugie – uprawnia wszystkich sędziów do ubiegania się o dalsze zajmowanie stanowiska, nie dłużej niż do 70 roku życia. Skoro wnioskodawca twierdzi, że praktyczne rozumienie tego przepisu przez KRS odbiega patalogicznie od intencji ustawodawcy, to powinien swoje twierdzenie wyraźnie udokumentować, gdyż w przeciwnym razie jego zarzut staje się gołosłowny. Wnioskodawca powinien wykazać że krytykowane rozumienie przez KRS art. 59 § 1 pkt 1 jest systematycznie korygowane przez orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, a pomimo tego KRS nie odstępuje od przyjętego sposobu jego rozumienia. W związku z tą kwestią Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje wyrażony już od dawna pogląd, że “kontrola konstytucyjności ustaw przebiega w oparciu o domniemanie, że badane normy są zgodne z konstytucją... Ciężar dowodu spoczywa na podmiocie kwestionującym zgodność ustawy z konstytucją i dopóki nie powoła on konkretnych i przekonujących argumentów prawnych na rzecz swojej tezy, dopóty Trybunał Konstytucyjny uznawać będzie kontrolowane przepisy za konstytucyjne (orzeczenie z 24 lutego 1997 r., sygn. K. 19/96, OTK ZU Nr 1/1997, poz. 6, s. 44). Tak sformułowany pogląd zachowuje swoją aktualność takie pod rządami nowego porządku prawnego”. Stosownie do art. 32 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wniosek skierowany do Trybunału Konstytucyjnego powinien zawierać zarówno sformułowanie zarzutu niezgodności z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą kwestionowanego aktu normatywnego, jak też uzasadnienie postawionego zarzutu oraz powołanie dowodów na jego poparcie.
Jak już wyżej podniesiono, ujmując tylko statystycznie problem “wyrażania zgody na dalsze zajmowanie stanowiska”, to ta statystyka przeczy twierdzeniom wnioskodawcy, gdyż dominującą praktyką KRS w tym zakresie jest wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego.

7. Wnioskodawca twierdzi, że praktyka KRS narusza także art. 6 ust. 1 ratyfikowanej przez Polskę Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności ustanawia gwarancje, do słusznego i publicznego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd. Podkreślić należy, że co najmniej taki sam standard ochrony gwarantuje art. 45 konstytucji. W świetle przytoczonego wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie P. 6/99 nie może budzić wątpliwości, że ustanowiona procedura rozpatrywania wniosków oraz odwołań od negatywnych decyzji KRS (kpa) spełnia kryteria ochronne wynikające zarówno z art. 45 konstytucji, jak też z art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Reasumując powyższe rozważania Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skoro wnioskodawca nie wykazał, aby w okresie od powzięcia przez Trybunał Konstytucyjny opisanego wyżej rozstrzygnięcia w sprawie K. 3/98 wystąpiła w praktyce KRS taka zmiana rozumienia art. 59 § 3 pkt 1 prawa o ustroju sądów powszechnych, która wskazywałaby na to, że przybrał on charakter niezgodny z konstytucją, przeto należało uznać za zbędne wydanie orzeczenia odnośnie zgodności tego przepisu z wskazanymi wzorcami konstytucyjnymi i art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

W związku z powyższym na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym postanowiono jak na wstępie.