Ts 134/99
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
264
POSTANOWIENIE
z dnia 16 października 2000 r.
Sygn. Ts 134/99
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Jerzy Ciemniewski – przewodniczący
Teresa Dębowska-Romanowska – sprawozdawca
Stefan J. Jaworski
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 2 lutego 2000 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Marka C.,
p o s t a n a w i a:
uwzględnić zażalenie.
Zdanie odrębne
sędziego TK Stefana J. Jaworskiego
do sentencji postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 października 2000 r.
w sprawie o sygn. Ts 134/99
Na podstawie art. 68 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) składam zdanie odrębne do sentencji postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 16 października 2000 r. (sygn. Ts 134/99), ponieważ uważam, że w sprawie niniejszej skarga konstytucyjna nie spełnia przesłanek dopuszczalności nadania jej dalszego biegu, tym samym nie było więc zasadne uwzględnienie zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 2 lutego 2000 r. o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Moje zdanie odrębne uzasadniam następująco:
W sprawie niniejszej za ostateczne orzeczenie sądu bądź organu administracji publicznej uznana została przez pełnomocnika skarżącego Uchwała nr XV/130/99 Rady Miasta P. z 21 lipca 1999 r. w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego piastowanego przez skarżącego, z uwagi na spełnienie przesłanki określonej w art. 190 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (Dz.U. Nr 95, poz. 602 ze zm.), tj. skazania skarżącego prawomocnym wyrokiem sądu, orzeczonym za przestępstwo popełnione z winy umyślnej. W mojej ocenie powyższa uchwała Rady Miasta nie spełnia jednakże wymogów, jakie wiązać należy z konstytucyjnym pojęciem “ostatecznego orzeczenia”, warunkującego dopuszczalność występowania w danej sprawie ze skargą konstytucyjną. Precyzując przesłanki określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, ustawa z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym wymienia w art. 46 ust. 1 formy “ostatecznych orzeczeń”, które stanowić mogą podstawę występowania w danej sprawie ze skargą konstytucyjną. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego utrwalony jest pogląd, że kolejność wyliczenia tych form (prawomocny wyrok, ostateczna decyzja, inne prawomocne rozstrzygnięcie) nie ma charakteru dowolnego i przypadkowego, lecz wyraża intencję ustawodawcy, aby skarżący – wykorzystując przysługującą w danej sprawie drogę prawną – doprowadził w pierwszej kolejności do wydania prawomocnego wyroku przez sąd. Dopiero w sytuacji, gdy w świetle obowiązujących przepisów nie ma prawnej możliwości uzyskania takiego orzeczenia, dopuszczalne staje się oparcie skargi wyłącznie na ostatecznej decyzji administracyjnej bądź na innym prawomocnym rozstrzygnięciu (por. np. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 17 marca 1998 r., sygn. Ts 27/97, OTK ZU Nr 2/1998, poz. 20). Ratio legis takiego unormowania ustawowego wydaje się jednoznaczne, odzwierciedlać ma ono rolę sądów, jako organów państwa w pierwszej kolejności powołanych do kontroli przestrzegania praw i wolności jednostki przez podmioty stosujące prawo.
W mojej ocenie w niniejszej sprawie skarżący nie wyczerpał prawnych możliwości związanych z doprowadzeniem do wydania prawomocnego orzeczenia sądowego, w szczególności bowiem nie wystąpił ze skargą na uchwałę Rady Miasta do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Uchwała Rady Miasta P. w przedmiocie wygaśnięcia mandatu radnego, z uwagi na spełnienie przesłanki, o której mowa w art. 190 ust. 1 pkt 4 ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw nosi wszelkie treściowe znamiona jednostkowego rozstrzygnięcia organu administracji publicznej o prawach skarżącego, w tym więc kontekście nabiera ona charakteru prawnego zbliżonego do decyzji administracyjnej. Uzasadniało to podjęcie przez skarżącego działań zmierzających do uzyskania wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, którego przedmiotem byłaby przedmiotowa uchwała. Wprawdzie przepisy ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw nie statuują expressis verbis prawa zaskarżania uchwał rady gminy podejmowanych w związku z wygaśnięciem mandatu z przyczyn innych niż ta, opisana w art. 190 ust. 1 pkt 3 (w tej bowiem sytuacji przysługuje prawo odwołania do sądu powszechnego), tym niemniej uwzględniając wskazany wyżej charakter ich treści nie wydaje się jednoznaczne wyłączenie ich z zakresu kognicji sądu administracyjnego. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreślano przy tym, iż nie jest kompetencją Trybunału rozstrzyganie wątpliwości odnośnie przesądzania, czy w danej sytuacji faktycznej przysługuje skarżącemu środek prawny, z którego skorzystać winien przed wystąpieniem ze skargą konstytucyjną (por. np. postanowienie z 3 marca 1998 r., sygn. Ts 17/97, OTK ZU Nr 2/1998, poz. 25). Uruchomienie sądowo-administracyjnej kontroli powyższej uchwały Rady Miasta było w niniejszej sprawie uzasadnione również w kontekście zarzutów podniesionych w skardze przez pełnomocnika skarżącego, związanych z zakwestionowaniem formalnej prawidłowości tej uchwały, w szczególności zaś zarzutem przekroczenia przez Radę Miasta P. terminu, o którym mowa w art. 190 ust. 2 ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Zarzut ten z oczywistych względów nie może być przedmiotem kontroli przed Trybunałem Konstytucyjnym, natomiast mógłby stanowić, w sytuacji uznania kognicji sądu administracyjnego odnośnie tego rodzaju uchwał organu stanowiącego gminy, przedmiot badania przez Naczelny Sąd Administracyjny, będąc w konsekwencji – w razie uznania jego zasadności – podstawą stwierdzenia niezgodności uchwały z przepisami ustawy.
Zgodnie z treścią art. 49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu. Celem takiego rozpoznania jest weryfikacja wniesionej skargi konstytucyjnej z punktu widzenia konstytucyjnych i ustawowych przesłanek, których spełnienie stanowi warunek konieczny (acz niewystarczający) nadania skardze dalszego biegu i doprowadzenie do jej merytorycznego rozpatrzenia. Kwestia dopełnienia tych przesłanek przez skarżącego może i powinna podlegać kontroli na każdym etapie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. W świetle art. 39 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie ulega wątpliwości, iż stwierdzenie braku któregoś z warunków dopuszczalności występowania ze skargą konstytucyjną na etapie merytorycznego rozpoznawania skargi konstytucyjnej skutkuje stwierdzeniem niedopuszczalności wydania orzeczenia i koniecznością umorzenia postępowania przez Trybunał Konstytucyjny. Względy funkcjonalne wydają się wystarczająco uzasadniać tezę, iż badanie dopełnienia prawnych wymogów stawianych skardze konstytucyjnej celowe jest zwłaszcza na całym etapie rozpoznania wstępnego, od którego wyniku uzależnione jest nadanie skardze dalszego biegu. Także więc i na etapie rozpatrywania zażalenia złożonego na podstawie art. 36 ust. 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu, możliwe i konieczne jest sprawdzenie, czy w sprawie spełnione zostały te konstytucyjne i ustawowe przesłanki, które warunkują dopuszczalność merytorycznego rozpatrywania skargi konstytucyjnej. Jedną z takich przesłanek jest wymóg wskazania orzeczenia sądu bądź organu administracji publicznej, wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu, naruszającego konstytucyjne prawa, wolności albo obowiązki skarżącego. Orzeczenie takie winno mieć walor ostateczności, o której była już mowa wyżej. W mojej ocenie wskazana przez skarżącego uchwała Rady Miasta, stwierdzająca wygaśnięcie mandatu radnego takiego charakteru prawnego nie posiada.
Z tych względów złożenie zdania odrębnego uznałem za uzasadnione.
POSTANOWIENIE
z dnia 16 października 2000 r.
Sygn. Ts 134/99
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Jerzy Ciemniewski – przewodniczący
Teresa Dębowska-Romanowska – sprawozdawca
Stefan J. Jaworski
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 2 lutego 2000 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Marka C.,
p o s t a n a w i a:
uwzględnić zażalenie.
Zdanie odrębne
sędziego TK Stefana J. Jaworskiego
do sentencji postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 października 2000 r.
w sprawie o sygn. Ts 134/99
Na podstawie art. 68 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) składam zdanie odrębne do sentencji postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 16 października 2000 r. (sygn. Ts 134/99), ponieważ uważam, że w sprawie niniejszej skarga konstytucyjna nie spełnia przesłanek dopuszczalności nadania jej dalszego biegu, tym samym nie było więc zasadne uwzględnienie zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 2 lutego 2000 r. o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Moje zdanie odrębne uzasadniam następująco:
W sprawie niniejszej za ostateczne orzeczenie sądu bądź organu administracji publicznej uznana została przez pełnomocnika skarżącego Uchwała nr XV/130/99 Rady Miasta P. z 21 lipca 1999 r. w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego piastowanego przez skarżącego, z uwagi na spełnienie przesłanki określonej w art. 190 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (Dz.U. Nr 95, poz. 602 ze zm.), tj. skazania skarżącego prawomocnym wyrokiem sądu, orzeczonym za przestępstwo popełnione z winy umyślnej. W mojej ocenie powyższa uchwała Rady Miasta nie spełnia jednakże wymogów, jakie wiązać należy z konstytucyjnym pojęciem “ostatecznego orzeczenia”, warunkującego dopuszczalność występowania w danej sprawie ze skargą konstytucyjną. Precyzując przesłanki określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, ustawa z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym wymienia w art. 46 ust. 1 formy “ostatecznych orzeczeń”, które stanowić mogą podstawę występowania w danej sprawie ze skargą konstytucyjną. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego utrwalony jest pogląd, że kolejność wyliczenia tych form (prawomocny wyrok, ostateczna decyzja, inne prawomocne rozstrzygnięcie) nie ma charakteru dowolnego i przypadkowego, lecz wyraża intencję ustawodawcy, aby skarżący – wykorzystując przysługującą w danej sprawie drogę prawną – doprowadził w pierwszej kolejności do wydania prawomocnego wyroku przez sąd. Dopiero w sytuacji, gdy w świetle obowiązujących przepisów nie ma prawnej możliwości uzyskania takiego orzeczenia, dopuszczalne staje się oparcie skargi wyłącznie na ostatecznej decyzji administracyjnej bądź na innym prawomocnym rozstrzygnięciu (por. np. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 17 marca 1998 r., sygn. Ts 27/97, OTK ZU Nr 2/1998, poz. 20). Ratio legis takiego unormowania ustawowego wydaje się jednoznaczne, odzwierciedlać ma ono rolę sądów, jako organów państwa w pierwszej kolejności powołanych do kontroli przestrzegania praw i wolności jednostki przez podmioty stosujące prawo.
W mojej ocenie w niniejszej sprawie skarżący nie wyczerpał prawnych możliwości związanych z doprowadzeniem do wydania prawomocnego orzeczenia sądowego, w szczególności bowiem nie wystąpił ze skargą na uchwałę Rady Miasta do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Uchwała Rady Miasta P. w przedmiocie wygaśnięcia mandatu radnego, z uwagi na spełnienie przesłanki, o której mowa w art. 190 ust. 1 pkt 4 ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw nosi wszelkie treściowe znamiona jednostkowego rozstrzygnięcia organu administracji publicznej o prawach skarżącego, w tym więc kontekście nabiera ona charakteru prawnego zbliżonego do decyzji administracyjnej. Uzasadniało to podjęcie przez skarżącego działań zmierzających do uzyskania wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, którego przedmiotem byłaby przedmiotowa uchwała. Wprawdzie przepisy ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw nie statuują expressis verbis prawa zaskarżania uchwał rady gminy podejmowanych w związku z wygaśnięciem mandatu z przyczyn innych niż ta, opisana w art. 190 ust. 1 pkt 3 (w tej bowiem sytuacji przysługuje prawo odwołania do sądu powszechnego), tym niemniej uwzględniając wskazany wyżej charakter ich treści nie wydaje się jednoznaczne wyłączenie ich z zakresu kognicji sądu administracyjnego. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreślano przy tym, iż nie jest kompetencją Trybunału rozstrzyganie wątpliwości odnośnie przesądzania, czy w danej sytuacji faktycznej przysługuje skarżącemu środek prawny, z którego skorzystać winien przed wystąpieniem ze skargą konstytucyjną (por. np. postanowienie z 3 marca 1998 r., sygn. Ts 17/97, OTK ZU Nr 2/1998, poz. 25). Uruchomienie sądowo-administracyjnej kontroli powyższej uchwały Rady Miasta było w niniejszej sprawie uzasadnione również w kontekście zarzutów podniesionych w skardze przez pełnomocnika skarżącego, związanych z zakwestionowaniem formalnej prawidłowości tej uchwały, w szczególności zaś zarzutem przekroczenia przez Radę Miasta P. terminu, o którym mowa w art. 190 ust. 2 ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Zarzut ten z oczywistych względów nie może być przedmiotem kontroli przed Trybunałem Konstytucyjnym, natomiast mógłby stanowić, w sytuacji uznania kognicji sądu administracyjnego odnośnie tego rodzaju uchwał organu stanowiącego gminy, przedmiot badania przez Naczelny Sąd Administracyjny, będąc w konsekwencji – w razie uznania jego zasadności – podstawą stwierdzenia niezgodności uchwały z przepisami ustawy.
Zgodnie z treścią art. 49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu. Celem takiego rozpoznania jest weryfikacja wniesionej skargi konstytucyjnej z punktu widzenia konstytucyjnych i ustawowych przesłanek, których spełnienie stanowi warunek konieczny (acz niewystarczający) nadania skardze dalszego biegu i doprowadzenie do jej merytorycznego rozpatrzenia. Kwestia dopełnienia tych przesłanek przez skarżącego może i powinna podlegać kontroli na każdym etapie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. W świetle art. 39 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie ulega wątpliwości, iż stwierdzenie braku któregoś z warunków dopuszczalności występowania ze skargą konstytucyjną na etapie merytorycznego rozpoznawania skargi konstytucyjnej skutkuje stwierdzeniem niedopuszczalności wydania orzeczenia i koniecznością umorzenia postępowania przez Trybunał Konstytucyjny. Względy funkcjonalne wydają się wystarczająco uzasadniać tezę, iż badanie dopełnienia prawnych wymogów stawianych skardze konstytucyjnej celowe jest zwłaszcza na całym etapie rozpoznania wstępnego, od którego wyniku uzależnione jest nadanie skardze dalszego biegu. Także więc i na etapie rozpatrywania zażalenia złożonego na podstawie art. 36 ust. 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu, możliwe i konieczne jest sprawdzenie, czy w sprawie spełnione zostały te konstytucyjne i ustawowe przesłanki, które warunkują dopuszczalność merytorycznego rozpatrywania skargi konstytucyjnej. Jedną z takich przesłanek jest wymóg wskazania orzeczenia sądu bądź organu administracji publicznej, wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu, naruszającego konstytucyjne prawa, wolności albo obowiązki skarżącego. Orzeczenie takie winno mieć walor ostateczności, o której była już mowa wyżej. W mojej ocenie wskazana przez skarżącego uchwała Rady Miasta, stwierdzająca wygaśnięcie mandatu radnego takiego charakteru prawnego nie posiada.
Z tych względów złożenie zdania odrębnego uznałem za uzasadnione.