Pełny tekst orzeczenia

169

POSTANOWIENIE

z dnia 7 stycznia 2000 r.

Sygn. Ts 161/99



Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Jerzy Stępień



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej

Józefy A., w sprawie zgodności:

art. 6 oraz art. 8 ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent (Dz.U. Nr 30, poz. 164 ze zm.) z art. 2, 32 ust. 1 oraz art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



Uzasadnienie:



W skardze konstytucyjnej Józefy A. z 26 października 1999 r. zarzucono, iż art. 6 oraz art. 8 ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent (Dz.U. Nr 30, poz. 164 ze zm.) są niezgodne z art. 2, 32 ust. 1 oraz art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem skarżącej zakwestionowane regulacje naruszają zasadę ochrony praw nabytych stanowiącej element zasady państwa prawnego, zasadę równości, a także prawo do wynagrodzenia za szkodę oraz prawo do sądu.

Skarżąca wskazała, iż decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 19 września 1997 r. (znak E-224506/10) odmówiono przyznania jej uprawnień po zmarłym 8 grudnia 1996 r. mężu do świadectw rekompensacyjnych. Odwołanie skarżącej od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Z.G. z 22 stycznia 1998 r. (sygn. akt V U 2580/97). Sąd Apelacyjny w P. wyrokiem z 6 października 1998 r. (sygn. akt III Aua 243/98) oddalił apelację od tego rozstrzygnięcia, zaś kasacja skarżącej została oddalona wyrokiem Sądu Najwyższego z 10 czerwca 1999 r. (sygn. akt II UKN 679/98).

Skarżąca podniosła, iż jej zmarły mąż należał do kręgu osób, których prawa do dodatku nauczycielskiego zostały naruszone przez niezgodną z konstytucją ustawę z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Zdaniem skarżącej uszczuplenie świadczeń emerytalnych wyrządziło szkody nie tylko osobom bezpośrednio uprawnionym do otrzymania dodatku nauczycielskiego, ale także osobom żyjącym z nimi we wspólnocie rodzinnej. Dodatek nauczycielski, jako element świadczenia emerytalnego należał bowiem do majątku wspólnego skarżącej i jej męża. Akt prawny pozbawiający uprawnionego tegoż dodatku naruszył więc także prawa skarżącej. Tymczasem ustawa z 6 marca 1997 r. wprowadzająca prawo do rekompensaty za niezgodne z konstytucją uszczuplenie wspomnianych wcześniej świadczeń emerytalnych, ograniczyła to prawo wyłącznie do osób, które żyły w dniu wejścia w życie tej ustawy. Stało się tak przez wprowadzenie w art. 6 zakwestionowanej ustawy zasady, iż prawo do rekompensaty ma charakter niezbywalny, a więc nie podlega dziedziczeniu. Skarżąca stwierdziła także, iż art. 8 zakwestionowanej ustawy, zgodnie z którym rekompensata stanowi zaspokojenie wszelkich roszczeń z powodu m.in. utraty dodatków do rent i emerytur, uniemożliwia skarżącej dochodzenie odszkodowania za bezprawne działanie Sejmu RP na zasadach ogólnych, co stanowi naruszenie konstytucyjnego prawa do sądu oraz prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.



Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie, iż orzeczenie organu władzy publicznej wydane na podstawie zakwestionowanego w tej skardze aktu normatywnego narusza przysługujące skarżącemu prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Dopiero bowiem takie naruszenie uzasadnia interes skarżącego w domaganiu się od Trybunału Konstytucyjnego zbadania zgodności z Konstytucją RP ustawy lub innego aktu normatywnego.

W skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania powołano się na naruszenie wynikającego z art. 2 Konstytucji RP prawa do ochrony praw słusznie nabytych. Z istoty rzeczy naruszenie takie może mieć miejsce wyłącznie wówczas, gdy w dacie wydawania określonego aktu normatywnego, skarżącemu przysługują określone uprawnienia, które doznają na podstawie tego aktu ograniczenia. Przypadek ten wszakże nie zachodzi w sytuacji skarżącej. W szczególności bowiem zakwestionowane przez nią regulacje ustawy z 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent nie pozbawiły jej wynikającego z tej ustawy prawa do rekompensaty, albowiem prawo to przed wejściem w życie owej ustawy nie przysługiwało ani skarżącej ani jej mężowi. Nie można więc mówić o tym, iżby skarżąca nabyła wcześniej prawo do owej rekompensaty (czy to bezpośrednio, czy to na zasadzie dziedziczenia), które to prawo doznało dopiero ograniczenia w związku z wejściem w życie zakwestionowanych regulacji. W takiej sytuacji wszakże nieuzasadniony jest zarzut naruszenia praw słusznie nabytych, jeżeli poprzez owe prawa rozumie się prawo do rekompensaty w rozumieniu ustawy z 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent.

Skarżąca podniosła także, iż doszło do naruszenia przysługującego jej na podstawie art. 77 Konstytucji RP prawa do wynagrodzenia za odniesioną szkodę za niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej, a także prawa do sądu. Kwestia ewentualnego odszkodowania należnego skarżącej nie była wszakże przedmiotem rozstrzygnięcia wskazanej przez nią decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz następujących po tej decyzji orzeczeń sądowych. Decyzja ta odnosiła się bowiem wyłącznie do prawa do rekompensaty, która to rekompensata, jak sama skarżąca przyznaje, ma zgodnie z ustawą charakter świadczenia samoistnego, a nie odszkodowania w rozumieniu prawa cywilnego.

Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia przez zakwestionowany akt normatywny konstytucyjnej zasady równości, Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje stanowisko, iż zarzut ten nie może stanowić samodzielnej podstawy występowania ze skargą konstytucyjną. Zasada równości nie stanowi bowiem źródła żadnych podmiotowych praw lub wolności konstytucyjnych pozostając wyłącznie zasadą gwarancyjną, o charakterze przedmiotowym określającą standardy zgodnego z konstytucją kształtowania regulacji odnoszących się do sfery praw i obowiązków jednostki. Pogląd ten znajduje potwierdzenie w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (por. postanowienia z: 27 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 46/98, OTK ZU Nr I/1999, suplement, poz. 39; 3 listopada 1998 r. sygn. Ts 116/98, OTK ZU Nr 1/1999, poz. 10).

Niezależnie od powyższych okoliczności należy stwierdzić, iż zakwestionowane w skardze konstytucyjnej przepisy nie stanowiły podstawy odmowy przyznania skarżącej prawa do rekompensaty. Art. 8 ustawy z 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent stanowi, iż wpłata rekompensaty stanowi zaspokojenie wszelkich roszczeń z tytułów określonych w art. 1. Z istoty więc, regulacja ta nie mogła stanowić ani pośredniej ani bezpośredniej podstawy odmowy przyznania prawa do rekompensaty, nie określała także konsekwencji normatywnych takiego rozstrzygnięcia. Z kolei art. 6 zakwestionowanej ustawy stwierdza, iż prawo do rekompensaty ma charakter niezbywalny. Jak słusznie jednak podkreślił to Sąd Najwyższy przepis ten nie mógł mieć zastosowania do skarżącej, gdyż prawo do rekompensaty nie wchodziło do spadku po jej zmarłym mężu. Nie mogła więc ona go nabyć w drodze dziedziczenia. W tej sytuacji art. 6 ustawy nie mógł stanowić podstawy do odmowy przyznania jej prawa do rekompensaty, ponieważ nie doszło do zbycia w jakiejkolwiek formie owego prawa na rzecz skarżącej. Rzeczywistą podstawę odmowy stanowił fakt, iż skarżąca nie mogła zostać zaliczona do którejś z kategorii osób uprawnionych do otrzymania rekompensaty, określonej w art. 3 ustawy z 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej dopuszczalne jedynie jest wówczas, gdy zakwestionowany w tej skardze akt normatywny stanowił podstawę wydania orzeczenia o przysługujących skarżącemu prawach lub wolnościach konstytucyjnych. W przypadku, gdy brak jest takiego związku, Trybunał Konstytucyjny nie może oceniać zgodności zakwestionowanego aktu normatywnego z konstytucją.



Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe okoliczności należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.