Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 18 grudnia 2002 r.
Sygn. akt Tw 45/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Krajowej Komisji Wykonawczej Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Policjantów o stwierdzenie zgodności:
1) art. 5 § 3 pkt 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2001 r. Nr 106, poz. 1149) z art. 2, 5 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 14 ust. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167);
2) art. 41 ust. 3a i 3b ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2002 r. Nr 7, poz. 58) dodanym przez art. 1 pkt 19 lit. c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o Policji, ustawy o działalności ubezpieczeniowej, ustawy – Prawo bankowe, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. z 2001 r. Nr 100, poz. 1084) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 i art. 65 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
3) art. 88 ust. 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2002 r. Nr 7, poz. 58) dodanym przez art. 1 pkt 26 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o Policji, ustawy o działalności ubezpieczeniowej, ustawy – Prawo bankowe, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. z 2001 r. Nr 100, poz. 1084) z art. 2 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
4) art. 104 ust. 3 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2002 r. Nr 7, poz. 58) dodanym przez art. 1 pkt 30 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o Policji, ustawy o działalności ubezpieczeniowej, ustawy – Prawo bankowe, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 100, poz. 1084) z art. 2 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
5) art. 139 ust. 1a i 1b ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2002 r. Nr 7, poz. 58) z art. 2 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
6) § 1 ust. 1-4 i § 2 ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad otrzymywania i wysokości uposażenia zasadniczego policjantów i dodatków do uposażenia oraz ustalania wysługi lat, od której uzależniony jest wzrost uposażenia zasadniczego (Dz. U. z 2001 r. Nr 152, poz. 1732) z art. 2 i 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 101 ust. 2 ustawy o Policji dodanym przez art. 1 pkt 29 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o Policji, ustawy o działalności ubezpieczeniowej, ustawy – Prawo bankowe, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. z 2001 r. Nr 100, poz. 1084);
7) § 4 ust. 3 i 7, § 5 ust. 2, § 11, § 13 i § 15 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 października 2001 r. w sprawie rozkładu czasu służby policjantów (Dz. U. z 2001 r. Nr 131, poz. 1471) z art. 2, 7 i 92 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 33 ust. 6 ustawy o Policji dodanym przez art. 1 pkt 18 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o Policji, ustawy o działalności ubezpieczeniowej, ustawy – Prawo bankowe, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. z 2001 r. Nr 100, poz. 1084);
8) § 2 ust. 2, § 4, § 5 i § 6 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 grudnia 2000 r. w sprawie wymagań w zakresie wykształcenia, kwalifikacji zawodowych i stażu służby, jakim powinni odpowiadać policjanci na stanowiskach Komendantów Policji i innych stanowiskach służbowych (Dz. U. z 2000 r. Nr 115, poz. 1212 ze zm.) z art. 2 i 60 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i art. 34 ust. 4 pkt 1 ustawy o Policji dodanym przez art. 1 pkt 18 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o Policji, ustawy o działalności ubezpieczeniowej, ustawy – Prawo bankowe, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. z 2001 r. Nr 100, poz. 1084);
9) § 21 ust. 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 19 grudnia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu udzielania wyróżnień oraz przeprowadzania postępowania dyscyplinarnego w stosunku do policjantów (Dz. U. z 1998 r. Nr 4, poz. 14) z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 42 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i art. 139 ust. 2 ustawy o Policji;
10) § 24 ust. 1 pkt 4 i § 37 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 grudnia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu udzielania wyróżnień oraz przeprowadzania postępowania dyscyplinarnego w stosunku do policjantów (Dz. U. z 1998 r. Nr 4, poz. 14) z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i art. 139 ust. 2 ustawy o Policji;
11) § 29 ust. 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 grudnia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu udzielania wyróżnień oraz przeprowadzania postępowania dyscyplinarnego w stosunku do policjantów (Dz. U. z 1998 r. Nr 4, poz. 14) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 59 ust. 1 i 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i art. 139 ust. 2 ustawy o Policji;
12) art. 107 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2002 r. Nr 7, poz. 58) z art. 2 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
13) art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2000 r. Nr 122, poz. 1313) z art. 2 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
14) art. 61 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 1994 r. Nr 53, poz. 214 ze zm.) z art. 26 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
15) art. 12 ust. 1, art. 21 ust. 1 pkt 23 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
16) art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o Policji (Dz. U. z 2002 r. Nr 7, poz. 58) z art. 2, 7 i 92 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
17) art. 2 pkt 2a i b i art. 10 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 4, poz. 24) z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE:

W dniu 12 lipca 2002 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Krajowej Komisji Wykonawczej Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Policjantów z 14 maja 2002 r., sporządzony na podstawie uchwały Nr 164/2002 Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ Policjantów, o stwierdzenie zgodności wskazanych przepisów ustawy o Policji, ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, ustawy o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z Konstytucją RP i Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych, a także wskazanych rozporządzeń Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z Konstytucją i ustawami.
27 września 2002 r. został dołączony do akt sprawy odpis uchwały Nr 183/2002 z 11 września 2002 r. Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ Policjantów, uzupełniający uchwałę Nr 164/2002 z 28 lutego 2002 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji RP ogólnokrajowe organy związków zawodowych są uprawnione do składania do Trybunału Konstytucyjnego wniosków o zbadanie hierarchicznej zgodności norm.
Stosownie do art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) wniosek przedstawiony przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym i czy nie jest oczywiście bezzasadny. Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wniosek pochodzi od uprawnionego podmiotu.
Do zainicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym konieczne jest wyrażenie oświadczenia woli przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego w sprawie wystąpienia do Trybunału z wnioskiem o zbadanie zgodności aktu normatywnego z aktem wyższego rzędu. Ocena, który ogólnokrajowy organ danego związku zawodowego ma prawo do wyrażenia takiego oświadczenia woli dokonana musi być m.in. w oparciu o statut związku zawodowego. W sytuacji braku takiego oświadczenia woli podjętego przez odpowiedni ogólnokrajowy organ związku zawodowego postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym w ogóle nie może zostać wszczęte.
Zgodnie z art. 32 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oświadczenie ogólnokrajowego związku zawodowego musi w sposób jednoznaczny wyrażać wolę wszczęcia postępowania przed Trybunałem w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm. Legitymowany organ związku musi wskazać konkretne przepisy aktu normatywnego, które kwestionuje, a także przepisy aktu wyższego rzędu, które mają stanowić podstawę kontroli w danej sprawie. Niezbędne jest, aby wyrażona w ten sposób wola legitymowanego podmiotu miała uprzedni charakter w stosunku do złożonego w Trybunale Konstytucyjnym wniosku.
W pierwszej kolejności należało zatem zbadać, czy uchwałę z 28 lutego 2002 r. Nr 164/2002 podjętą przez Krajową Komisję Wykonawczą Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Policjantów, można uznać za oświadczenie woli tego organu związku zawodowego w postaci złożenia do Trybunału Konstytucyjnego wniosku o zbadanie hierarchicznej zgodności norm. Oznaczałoby to, że spełnia ona wymogi określone w art. 32 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
W świetle § 22 lit. b w związku z § 26 ust. 2 statutu NSZZ Policjantów nie ulega wątpliwości, że KKW – będąc ogólnokrajowym organem tego związku zawodowego – jest podmiotem legitymowanym do złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego w trybie kontroli abstrakcyjnej. W uchwale KKW NSZZ Policjantów Nr 164/2002 nie zawarto jednak niezbędnych elementów, które umożliwiałyby uznanie jej za prawnie skuteczny wniosek o zbadanie przez Trybunał Konstytucyjny hierarchicznej zgodności norm. Przede wszystkim uchwała Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ Policjantów nie wymienia, jakie akty prawne są przedmiotem kontroli (art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym); nie wskazano konkretnie, które regulacje oznaczonego aktu prawnego miałyby być kwestionowane (art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Uchwała nie formułuje również zarzutu niezgodności kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą (art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym).
Z powyższych względów uchwała Nr 164/2002 KKW NSZZ Policjantów nie może być uznana za skutecznie złożone oświadczenie woli w sprawie skierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego. Równocześnie oznacza to, że złożony w Trybunale przez Przewodniczącego Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ Policjantów „wniosek” z 14 maja 2002 r. został sformułowany bez wcześniejszej uchwały uprawnionego organu ogólnopolskiego związku zawodowego. W tym świetle należy uznać, że wniosek ten został sformułowany samodzielnie przez Przewodniczącego KKW NSZZ Policjantów, a zatem pochodzi od podmiotu nieuprawnionego.
Trybunał rozważył również, czy w tej sytuacji uchwała Nr 183/2002 z 11 września 2002 r. Krajowej Komisji Wykonawczej NSZZ Policjantów była zdolna konwalidować wady uchwały Nr 164/2002 z 28 lutego 2002 r. i wniosku.
Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie podtrzymuje wyrażone już wcześniej stanowisko, że nieprzyjęcie prawne skutecznej uchwały przez uprawniony organ przed skierowaniem wniosku do Trybunału nie jest brakiem formalnym w rozumieniu art. 36 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, który mógłby być usunięty w trybie tego artykułu. Z brakiem formalnym mamy do czynienia, gdy uchwała właściwego organu została prawidłowo podjęta przed wystąpieniem do Trybunału a jedynie, najczęściej przez przeoczenie, nie dołączono dokumentu zawierającego jej treść. W takiej sytuacji dołączenie uchwały do akt usuwa przeszkodę formalną i pozwala na nadanie wnioskowi dalszego biegu. W przypadku, gdy prawidłowa uchwała w ogóle nie została podjęta, zachodzi brak legitymacji czynnej po stronie wnioskodawcy (por. postanowienie z 16 stycznia 2001 r., T. 55/00, OTK ZU, nr 1/B/2002, s. 67–70, wraz z przywołanymi tam wcześniejszymi orzeczeniami Trybunału Konstytucyjnego).
O ile możliwe jest konwalidowanie czynności pełnomocnika dokonanych z przekroczeniem umocowania poprzez oświadczenie woli mocodawcy (art. 103 k.c.), o tyle nie jest dopuszczalne konwalidowanie czynności dokonanych przez „rzekomy organ” osoby prawnej; czynności takie są po prostu nieważne (art. 39 k.c.). Niedopuszczalność analogicznego stosowania art. 103 k.c. do osób prawnych została potwierdzona przez SN w wyroku z 12 grudnia 1996 r. (I CKN 22/96, OSN 1997, Nr 6-7, poz. 75). Wynika ona przede wszystkim z faktu, iż zakres uprawnień pełnomocnika jest określony przez wolę mocodawcy, który może zatem swobodnie, także post factum, akceptować działania swego reprezentanta. Kompetencje organów osoby prawnej są natomiast określone ustawowo i – co do zasady – nie mogą być przenoszone na inne podmioty (por. postanowienie T. 55/00, op.cit., s. 69–70).
Uchwała Nr 183/2002 jako późniejsza od wniosku nie może stanowić jego prawnej podstawy. Nie jest natomiast wykluczone, że uchwała ta może stanowić podstawę do sporządzenia i przedstawienia w przyszłości przez NSZZ Policjantów nowego wniosku o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.


5