Pełny tekst orzeczenia

106



POSTANOWIENIE

z dnia 9 lutego 2004 r.

Sygn. akt Tw 36/03



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Jerzy Stępień





po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Krajowego Związku Banków Spółdzielczych o stwierdzenie zgodności:

art. 9 ust. 1 pkt 4 i 5 oraz art. 10 ustawy z dnia 30 lipca 1997 r. o państwowym przedsiębiorstwie użyteczności publicznej „Poczta Polska” (Dz. U. Nr 106, poz. 675 ze zm.) z art. 2, 20, 22 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,





p o s t a n a w i a:





odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.





UZASADNIENIE:



W dniu 17 listopada 2003 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Krajowego Związku Banków Spółdzielczych o stwierdzenie zgodności art. 9 ust. 1 pkt 4 i 5 oraz art. 10 ustawy z dnia 30 lipca 1997 r. o państwowym przedsiębiorstwie użyteczności publicznej „Poczta Polska” (Dz. U. Nr 106, poz. 675 ze zm.) z art. 2, 20, 22 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 4 grudnia 2003 r. wezwano do uzupełnienia, w terminie 7 dni, braków formalnych przez doręczenie pięciu egzemplarzy uchwały odpowiedniego organu wnioskodawcy w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego i doręczenie pięciu egzemplarzy wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie ze statutem organizacji.

W dniu 22 grudnia 2003 r. dostarczono do Trybunału Konstytucyjnego pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) wszczęcie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego albo skargi konstytucyjnej, jeżeli pochodzą one od „uprawnionego podmiotu”. Wyliczenie podmiotów, które mogą wystąpić z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji, zawarte jest w art. 191 ust. 1 Konstytucji. Odnośnie do podmiotów wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji ustrojodawca wprowadza tzw. ograniczoną zdolność wnioskowania (legitymację szczególną), wymagając aby akt normatywny dotyczył spraw objętych zakresem działania danego podmiotu. Wniosek pochodzący od takiego podmiotu powinien zatem nie tylko odpowiadać wymaganiom dotyczącym pism procesowych oraz zawierać dane określone w art. 32 ust. 1 pkt 1-4 ustawy o TK, ale ponadto zawierać powołanie przepisu prawa lub statutu wskazującego, że kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania danego organu lub organizacji (art. 32 ust. 2 ustawy o TK).

W myśl art. 36 ustawy o TK wniosek pochodzący od organu lub organizacji wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji jest kierowany do sędziego Trybunału Konstytucyjnego celem wstępnego rozpoznania. Wstępne rozpoznanie wniosku zapobiega nadaniu mu biegu w sytuacji, gdy postępowanie wszczęte przed Trybunałem Konstytucyjnym podlegałoby umorzeniu z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia (art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), spowodowanej brakiem legitymacji do złożenia wniosku. Tym samym procedura ta umożliwia, już w początkowej fazie postępowania, eliminację spraw, które nie mogą być przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny. Przyjąć zatem należy, że w trakcie wstępnego rozpoznania badaniu podlega nie tylko spełnienie wymagań stawianych pismom procesowym. Konieczne jest również – a nawet przede wszystkim – rozstrzygnięcie, czy podmiot występujący z wnioskiem spełnia kryteria uzasadniające jego zakwalifikowanie do kręgu organów lub organizacji wskazanych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji oraz czy wskazane przez ten podmiot przepisy prawa lub postanowienia statutu rzeczywiście uzasadniają związek między zakresem działania danego podmiotu i regulacją przewidzianą w tym akcie normatywnym. Ponadto wstępne rozpoznanie służy eliminacji wniosków „oczywiście bezzasadnych” (art. 36 ust. 2 ustawy o TK). Dopiero spełnienie wszystkich wskazanych przesłanek uzasadnia nadanie wnioskowi dalszego biegu.

Czynna legitymacja Krajowego Związku Banków Spółdzielczych do wniesienia do Trybunału Konstytucyjnego wniosku w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm mogłaby wynikać z faktu, że będzie ona traktowana jako jeden z podmiotów wymienionych w art. 191 ust. 4 Konstytucji. Zdaniem wnioskodawcy, jest on, jako podmiot działający na podstawie ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych (Dz. U. Nr 35, poz. 195 ze zm.), organem samorządu gospodarczego, i jako taki, stanowi szczególny rodzaj organizacji zawodowej.

Krajowy Związek Banków Spółdzielczych działa w formie izby gospodarczej i zgodnie z art. 2 tej ustawy reprezentuje wspólne interesy gospodarcze zrzeszonych członków. Trybunał Konstytucyjny zajmował się już zagadnieniem zakresu pojęcia „organizacja zawodowa”. W uzasadnieniu postanowienia z 8 stycznia 2002 r. (sygn. T. 64/01) Trybunał podtrzymał pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia z 30 maja 2000 r. (sygn. U. 5/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 114), w którym zwrócił uwagę, że Konstytucja wyraźnie odróżnia wolność podejmowania działalności gospodarczej i wolność wykonywania zawodu (art. 17 ust. 2 zd. 2). Ochrona interesów gospodarczych i ochrona interesów zawodowych odbywa się na różnych płaszczyznach, choć płaszczyzny te mogą mieć pewne punkty styczne. Konstytucja wyróżnia – oprócz samorządu terytorialnego (art. 163-172) – samorząd zawodowy, reprezentujący osoby wykonujące zawody zaufania publicznego (art. 17 ust. 1), a także inne rodzaje samorządu (art. 17 ust. 2), w tym – samorząd gospodarczy (o którym wspomina art. 61 ust. 1). Mimo podobieństwa nazwy konstytucyjny status tych samorządów nie jest tożsamy. Choć organom samorządu zawodowego, będącym „organizacjami zawodowymi” w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, przysługuje uprawnienie do kierowania do Trybunału Konstytucyjnego wniosków w sprawach związanych z zakresem ich działania, to nie oznacza jeszcze, że analogiczne uprawnienie przysługuje organom innych samorządów.

Użycie trzech różnych pojęć w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji dowodzi, że pozostają one w ścisłej relacji. Związki zawodowe i organizacje pracodawców są organizacjami zrzeszającymi osoby będące jedną ze stron stosunku pracy. Organizacje zawodowe z kolei zrzeszają osoby wykonujące stale i w celach zarobkowych wyodrębniony zawód (tzw. wolny), a więc osoby, które także świadczą pracę, nie pozostając jednak w stosunku podporządkowania. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie podtrzymuje jednoznaczne i utrwalone w orzecznictwie stanowisko, że brak jest podstaw do objęcia zakresem działania art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji organów samorządu gospodarczego (por. m.in.: postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 4 grudnia 2002 r., sygn. Tw 61/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 72 oraz 4 marca 2003 r., sygn. Tw 65/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 74 wraz z przywołanymi tam orzeczeniami Trybunału Konstytucyjnego).

W tym świetle należy zatem stwierdzić, że Krajowy Związek Banków Spółdzielczych nie jest organizacją zawodową w rozumieniu art. 191 ust. 4 Konstytucji, a zatem nie jest podmiotem uprawnionym do złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm.



2. Trybunał pragnie poruszyć jeszcze jeden problem. Nawet gdyby uznać, że wnioskodawca jest podmiotem uprawnionym do złożenia wniosku do Trybunału, to i tak w rozpatrywanej sprawie należałoby odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi. Zgodnie z art. 32 ustawy o TK oświadczenie wnioskodawcy musi w sposób jednoznaczny wyrażać wolę wszczęcia postępowania przed Trybunałem. Uprawniony organ wnioskodawcy zobowiązany jest wskazać konkretne przepisy aktu normatywnego, które kwestionuje, a także przepisy aktu wyższego rzędu będące podstawą kontroli w danej sprawie. Należy zauważyć, że uchwała Zarządu Krajowego Związku Banków Spółdzielczych z 21 sierpnia 2003 r. (Nr 2/03) nie spełnia tych wymogów. Zarząd nie wskazał bowiem, jakie przepisy ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. Nr 130, poz. 1188) miałyby być przedmiotem kontroli oraz jakie przepisy Konstytucji miałyby być podstawą kontroli dla kwestionowanego przepisu. Uczynił to dopiero pełnomocnik we wniosku. Uchwała nie spełnia więc wymogów przewidzianych w art. 32 ust. 1 ustawy o TK, a zatem uchwała Zarządu Krajowego Związku Banków Spółdzielczych nie mogłaby być podstawą wszczęcia postępowania w trybie abstrakcyjnej kontroli norm.



Biorąc pod uwagę wskazane wyżej okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.