Pełny tekst orzeczenia

9/1/A/2006

POSTANOWIENIE
z dnia 9 stycznia 2006 r.
Sygn. akt K 44/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska – przewodniczący
Teresa Dębowska-Romanowska
Wiesław Johann
Andrzej Mączyński – sprawozdawca
Jerzy Stępień,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 stycznia 2006 r.:
1) wniosku Rady Miejskiej w Strzegomiu o zbadanie zgodności art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 2001 r. o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości (Dz. U. Nr 113, poz. 1209 ze zm.) z art. 2, art. 21 ust. 2, art. 64 ust. 2 i art. 167 ust. 1 i 2 Konstytucji,
2) wniosku Rady Miasta Chorzów o zbadanie zgodności art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 2001 r. o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości (Dz. U. Nr 113, poz. 1209 ze zm.) z art. 21 ust. 2 i art. 165 ust. 1 Konstytucji,
3) wniosku Rady Miasta Piotrkowa Trybunalskiego o zbadanie zgodności art. 1 ustawy z dnia 26 lipca 2001 r. o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości (Dz. U. Nr 113, poz. 1209 ze zm.) z art. 21, art. 64, art. 165 ust. 1 i art. 167 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1417) umorzyć postępowanie z powodu utraty mocy obowiązującej zaskarżonych przepisów.

UZASADNIENIE:

I

1. Prezes Trybunału Konstytucyjnego postanowieniami z 12 stycznia 2005 r. i 22 marca 2005 r. połączył do wspólnego rozpoznania wnioski Rady Miejskiej w Strzegomiu, Rady Miasta Chorzów i Rady Miasta Piotrkowa Trybunalskiego, dotyczące ustawy z dnia 26 lipca 2001 r. o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości (Dz. U. Nr 113, poz. 1209 ze zm.; dalej: ustawa o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości).

1.1. Rada Miejska w Strzegomiu wystąpiła do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości z art. 2, art. 7, art. 21 ust. 2, art. 32, art. 64 i art. 167 Konstytucji oraz z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 ze zm.; dalej: ustawa o finansach publicznych) i art. 3 ust. 1 pkt 1, art. 4 ust. 1 pkt 2 lit. f i pkt 4 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966 ze zm.; dalej: ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego).
Postanowieniem z 25 października 2004 r. (sprostowanym postanowieniem z 30 listopada 2004 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie dotyczącym zgodności zaskarżonego przepisu z art. 7, art. 32, art. 64 ust. 1 i 3 i art. 167 ust. 3 i 4 Konstytucji, art. 3 ust. 2 ustawy o finansach publicznych oraz art. 3 ust. 1, art. 4 ust. 1 pkt 2 lit. f i pkt 4 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Postanowienie to nie zostało zaskarżone. Wniosek Rady Miejskiej w Strzegomiu otrzymał zatem dalszy bieg w zakresie dotyczącym zgodności art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości z art. 2, art. 21 ust. 2, art. 64 ust. 2 i art. 167 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Uzasadnienie wniosku zostało oparte na następujących argumentach:
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości osoby fizyczne będące w dniu 26 maja 1990 r. oraz w dniu wejścia w życie ustawy użytkownikami wieczystymi lub współużytkownikami wieczystymi nieruchomości zabudowanych na cele mieszkaniowe lub stanowiących nieruchomości rolne nabywają z mocy prawa własność tych nieruchomości na podstawie decyzji ostatecznej.
Z przepisów ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości nie wynika, czy nabycie prawa własności z mocy prawa następuje nieodpłatnie, czy odpłatnie.
Przyjęcie, że nabycie prawa następuje nieodpłatnie – oznacza pozbawienie gmin prawa własności (art. 64 Konstytucji) i uszczupla dochody własne gmin w postaci opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego, a także należności ze sprzedaży tych nieruchomości (art. 167 Konstytucji). Utrata wpływów ze sprzedaży oraz dochodów z opłat rocznych nie wiąże się ze zmniejszeniem zadań własnych gmin ani też ze zwiększeniem finansowania z innych źródeł. Oznacza to też wywłaszczenie gmin bez słusznego odszkodowania, które powinno odpowiadać wartości rynkowej utraconego prawa.
Przyjęcie z kolei, że nabycie prawa własności następuje odpłatnie – oznacza, że ustawodawca powinien określić zasady i tryb ustalania należności przysługującej gminie z tytułu pozbawienia jej prawa własności.
Art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości został wprowadzony do tekstu ustawy w końcowej fazie prac legislacyjnych nad ustawą z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. Nr 64, poz. 592; dalej: ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego) i nie był bezpośrednio związany z pierwotnym przedmiotem i celem projektu. Nie zachowano zatem pełnego trybu procedury ustawodawczej. Kwestionowany przepis nosi cechy przypadkowości, jest niejednoznaczny, co powoduje wątpliwości w procesie jego stosowania. Z powyższych względów art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości narusza art. 2 Konstytucji.

1.2. Rada Miasta Chorzów wystąpiła do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości (Dz. U. Nr 113, poz. 1209, z 2002 r. Nr 113, poz. 984, z 2003 r. Nr 3, poz. 24 i Nr 64, poz. 592) z art. 21 ust. 1, art. 32 i art. 165 ust. 1 Konstytucji.
Postanowieniem z 17 listopada 2004 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu w zakresie dotyczącym stwierdzenia zgodności art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości w brzmieniu nadanym przez art. 15 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 32 Konstytucji. Postanowienie to nie zostało zaskarżone. Wniosek Rady Miasta Chorzów otrzymał zatem dalszy bieg w zakresie dotyczącym zgodności art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości z art. 21 ust. 2 i art. 165 ust. 1 Konstytucji.
Uzasadnienie wniosku zostało oparte na następujących argumentach:
Ustawa o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości nie zawiera postanowień dotyczących ewentualnej odpłatności za nabycie prawa własności na podstawie jej przepisów. W konsekwencji trzeba uznać, że nabycie własności, o którym mówi art. 1 ust. 1 tej ustawy, następuje nieodpłatnie. Oznacza to w zasadzie wywłaszczenie gmin z gruntów oddanych w użytkowanie wieczyste.
Kwestionowany przepis prowadzi do naruszenia dochodów gmin. Ustawodawca nie zapewnił jednocześnie gminom wyrównania finansowego.
Art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości pozbawia gminę zarówno prawa własności, jak i przysługujących jej praw majątkowych. Przepis ten ingeruje w prawo swobodnego dysponowania własnością, a w konsekwencji godzi w samodzielność prawną i finansową gminy. Z tych względów przepis ten narusza art. 165 ust. 1 Konstytucji.
Kwestionowany przepis stanowi przykład braku zasad prawidłowej legislacji i narusza zasadę zaufania podmiotów prawa do zasad przyjętych w Konstytucji.

1.3. Rada Miasta Piotrkowa Trybunalskiego wystąpiła do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie, że art. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości jest sprzeczny z art. 21, art. 64, art. 165 ust. 1 i art. 167 Konstytucji.
Uzasadnienie wniosku zostało oparte na następujących argumentach:
Ustawą o kształtowaniu ustroju rolnego wprowadzono zasadniczą zmianę do treści ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości. Przed tą nowelizacją ustawa w sposób jednoznaczny określała podmioty, którym przysługiwało roszczenie o nabycie własności nieruchomości pozostających w ich użytkowaniu lub współużytkowaniu wieczystym. Nabycie miało charakter nieodpłatny. Nowelizacja poszerzyła znacznie krąg podmiotów uprawnionych do nabycia własności nieruchomości, jednak nie określiła, czy nabycie to następuje odpłatnie, czy nieodpłatnie.
Nieodpłatne nabycie prawa własności na podstawie art. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości oznacza wywłaszczenie na gruntach gminnych bez odpowiedniego odszkodowania (art. 21 Konstytucji). Narusza także zasadę swobodnego nabywania mienia i rozporządzania nim (art. 64 Konstytucji).
Z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste ustanowione na gruntach gminnych, sprzedaży nieruchomości, w tym sprzedaży na rzecz dotychczasowego użytkownika wieczystego, corocznie wpływają do budżetów gmin środki finansowe stanowiące dochody własne jednostki samorządu terytorialnego w rozumieniu ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Są to dochody stałe i w miarę pewne. Dochody te gminy przeznaczają na wykonywanie zadań własnych, określonych przede wszystkim w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.). Skutkiem ewentualnego nieodpłatnego nabycia własności nieruchomości przez ich użytkowników wieczystych byłoby znaczące zmniejszenie dochodów gmin, któremu nie towarzyszyłoby jednoczesne zwiększenie finansowania z innych źródeł ani też zmniejszenie zadań. W sposób oczywisty prowadzi to do naruszenia art. 167 Konstytucji.
Podstawa konstytucyjnej ochrony własności komunalnej wynika z art. 165 ust. 1 Konstytucji. Przepis ten traktuje własność komunalną jako gwarancję osobowości prawnej samorządu terytorialnego, jednego z istotnych elementów demokratycznego państwa. Skoro Konstytucja przypisuje tak duże znaczenie własności komunalnej, to przepis o randze ustawy nie może wprowadzić niepewności w zakresie przekazywania nieruchomości komunalnych ich użytkownikom wieczystym na własność.
Kwestionowany przepis tworzy, zresztą już nie po raz pierwszy, w sposób nieracjonalny i nieuzasadniony, kategorię „uprzywilejowanych” użytkowników wieczystych, którzy mogą otrzymać własność bez jakiegokolwiek obowiązku uiszczenia minimalnej nawet rekompensaty na rzecz gminy – podmiotu, który tę własność bezpowrotnie traci.
Przy założeniu, że nabycie własności na podstawie art. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości powinno następować odpłatnie, powstaje bezsprzecznie luka prawna, brak bowiem w ustawie jakichkolwiek zasad, według których odpłatność tę powinno się ustalać, brak również odesłania do przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603), które mogłyby mieć w tym zakresie zastosowanie.

2. Prokurator Generalny przedstawił stanowisko w sprawie w dwóch pismach procesowych.

2.1. W piśmie z 2 marca 2005 r., dotyczącym wniosków Rady Miejskiej w Strzegomiu i Rady Miasta Chorzów, Prokurator Generalny przedstawił stanowisko, że art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości jest niezgodny z art. 2, art. 165 ust. 1 oraz art. 167 ust. 1 i 2 Konstytucji i nie jest niezgodny z art. 21 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji.
Uzasadnienie stanowiska Prokuratora Generalnego zostało oparte na następujących argumentach:
Nowelizacja art. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości została dokonana przez art. 15 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Prace legislacyjne dotyczące przedmiotu regulacji, zawartego ostatecznie w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego, prowadzone były na bazie trzech projektów. Żaden z nich nie zawierał propozycji dokonania zmian w ustawie. Propozycje takie nie zostały zgłoszone ani w czasie debat nad tymi projektami w pierwszym czytaniu, ani w wypracowanym w komisjach i przedstawionym Sejmowi projekcie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, ani w przedstawionych przez komisje wnioskach mniejszości. Dopiero w czasie drugiego czytania, na 45. posiedzeniu Sejmu, 10 kwietnia 2003 r., poseł Jerzy Czerwiński zgłosił poprawkę „umożliwiającą zamianę z mocy prawa stosunku użytkowania wieczystego na stosunek własności”, uzasadniając ją ewentualnymi roszczeniami „tzw. niemieckich wypędzonych”, po akcesji Polski do Unii Europejskiej. W związku ze zgłoszeniem poprawek projekt ponownie został skierowany do komisji. Dodatkowe sprawozdanie komisji (druk sejmowy nr 1497-A) zawiera treść wzmiankowanej poprawki, oznaczonej nr 49, co do której komisje wnioskowały o jej odrzucenie. Sejm przyjął tę poprawkę. Nowelizacja art. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości w brzmieniu z poprawki nr 49 nie uległa zmianie w toku dalszego procesu legislacyjnego.
W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i wyżej opisanego stanu faktycznego należy stwierdzić, że poprawka, której wynikiem było przyjęcie przez Sejm zakwestionowanego przepisu, wykraczała poza dopuszczalne ramy przedmiotowe poprawek. Poprawka nr 49 nosi wyraźne cechy inicjatywy ustawodawczej. Ponadto wskutek wniesienia poprawki nr 49 organizacje samorządowe utraciły uprawnienie do zaopiniowania rozwiązań w niej proponowanych, mimo że powodują one zmiany w funkcjonowaniu samorządu terytorialnego (art. 36 ust. 6 i 7 Regulaminu Sejmu).
W rezultacie przyjęcia poprawki nr 49 doszło do obejścia przepisów Konstytucji dotyczących inicjatywy ustawodawczej i wymagania trzech czytań (art. 118 i art. 119 ust. 1 Konstytucji).
Naruszenie trybu zgłaszania poprawek wymaganego przepisami prawa stanowi naruszenie zasady demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji).
Zasada państwa prawnego naruszona została także przez brak jasności i precyzji w stanowieniu art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości. W szczególności chodzi o milczenie ustawodawcy w przedmiocie warunków finansowych (odpłatnie czy nieodpłatnie) nabycia własności nieruchomości, ale także o niejasną relację do ustawy z dnia 4 września 1997 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności (Dz. U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1299 ze zm.; dalej: ustawa o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym). Zakresy podmiotowe obydwu ustaw w znacznej mierze pokrywają się, jednak przyjęte w nich rozwiązania różnią się co do podstawowych zasad procesu przekształceń. Wszystko to czyni nieczytelnym ratio legis tych ustaw, rodzi niepewność w zakresie obowiązujących stosunków prawnych, podważa ich stabilność, a przez to zaufanie do państwa i prawa.
Zakwestionowany przepis niewątpliwie stanowi ingerencję we własność i prawa majątkowe gmin (art. 165 ust. 1 Konstytucji). Wprawdzie ingerencja taka co do zasady nie jest niedopuszczalna, ale musi być konieczna dla ochrony interesu publicznego, ewentualnie dla realizacji przemian ustrojowych, a także musi odpowiadać zasadzie proporcjonalności. Żaden z tych wymogów nie został spełniony w przypadku art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości.
Dochodami gmin są m.in. dochody własne (art. 167 ust. 2 Konstytucji), do których niewątpliwie należą opłaty roczne z tytułu użytkowania wieczystego. Zaskarżony przepis, pozwalając na nieodpłatne nabycie prawa własności, powoduje uszczuplenie zagwarantowanych prawem dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego. Przy braku rekompensaty i niezmienionym poziomie zadań, oznacza to zachwianie wynikającej z art. 167 ust. 1 Konstytucji równowagi między dochodami a zadaniami gmin.
Co do zarzutów niezgodności kwestionowanego przepisu z art. 21 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji, to mają one charakter nieadekwatny ze względu na charakter podmiotu prawa własności.

2.2. W kolejnym piśmie z 6 kwietnia 2005 r., dotyczącym wniosku Rady Miasta Piotrkowa Trybunalskiego, Prokurator Generalny przedstawił stanowisko, że: 1) art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości jest niezgodny z art. 165 ust. 1 oraz art. 167 ust. 1 i 2 Konstytucji i nie jest niezgodny z art. 21 i art. 64 Konstytucji; 2) postępowanie w zakresie dotyczącym niezgodności art. 1 ust. 2-7 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości z art. 21, art. 64, art. 165 ust. 1 i art. 167 Konstytucji podlega umorzeniu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm., dalej: ustawa o Trybunale Konstytucyjnym) z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia.
Zdaniem Prokuratora Generalnego uzasadnienie zarzutów postawionych we wniosku dotyczy tylko art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości. Przedmiotem tych zarzutów jest w istocie sama zasada nabycia przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości, a nie szczegółowe regulacje zawarte w pozostałych ustępach kwestionowanego przepisu.
Brak uzasadnienia niekonstytucyjności przepisów art. 1 ust. 2-7 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości oznacza, że wniosek w tym zakresie nie spełnia wymogu z art. 32 ust. 1 pkt 4 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, co w konsekwencji skutkuje umorzeniem postępowania.
Uzasadnienie pkt 1 stanowiska Prokurator Generalny przedstawił w piśmie z 2 marca 2005 r.

3. Sejm, w piśmie swego Marszałka z 16 marca 2005 r., przedstawił stanowisko, że art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości, w brzmieniu nadanym art. 15 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, jest niezgodny z art. 2, art. 21 ust. 2, art. 165 ust. 1 i art. 167 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Uzasadnienie stanowiska Sejmu zostało oparte na następujących argumentach:
Analiza postępowania ustawodawczego, którego wynikiem było uchwalenie przez Sejm ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, wskazuje, że naruszone zostały konstytucyjne standardy tworzenia prawa. Poprawka zmierzająca do nowelizacji ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości, stanowiąca nowość normatywną, została zgłoszona dopiero w drugim czytaniu.
Sprzeczność z art. 21 ust. 2 Konstytucji polega na tym, że zaskarżony przepis dokonuje wywłaszczenia gminy z jej majątku na rzecz osób fizycznych, co nie jest wymaganym przez Konstytucję celem publicznym.
Art. 1 ust. 1 ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości prowadzi do istotnego uszczerbku w mieniu gminy przez odjęcie prawa własności oraz narusza ich prawa majątkowe, pozbawiając dochodów z opłat z tytułu użytkowania wieczystego. Jest to naruszenie art. 165 ust. 1 Konstytucji. Wprawdzie samodzielność gmin nie ma charakteru absolutnego, ale w wypadku zaskarżonego przepisu nie można wskazać żadnego motywu, jakim kierował się ustawodawca, istotnie rozszerzając zakres zastosowania ustawy. Propozycja nowelizacji została dodana na końcowym etapie prac legislacyjnych i nosiła znamiona „zaskoczenia”.
Kwestionowany przepis prowadzi do uszczuplenia dochodów gmin, nie zapewniając jednocześnie żadnej rekompensaty. Stanowi to naruszenie art. 167 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Trudno natomiast zgodzić się z zarzutem niejednoznaczności przepisu w kwestii odpłatności, gdyż ustawa o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości w żadnej z wersji nie przewidywała odpłatności i nawet usunięcie w ostatniej wersji wyrazu „nieodpłatnie” nie może wskazywać na zamiar zmiany tej zasady przez ustawodawcę.

II

Trybunał Konstytucyjny ustalił i zważył, co następuje:

W dniu 13 października 2005 r. weszła w życie ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (Dz. U. Nr 175, poz. 1459; dalej: ustawa o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego). W myśl jej art. 9 pkt 2 z tym dniem utraciła w całości moc ustawa o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości, a także ustawa o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym. Tym samym utraciły moc również normy prawne wyrażone w przepisach kwestionowanych przez wnioskodawców.
W myśl art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym Trybunał na posiedzeniu niejawnym umarza postępowanie, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia.
Zgodnie z ustalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego samo uchylenie przepisu, który jest przedmiotem kontroli konstytucyjności, nie wystarcza do uznania, że nastąpiła utrata mocy obowiązującej tego przepisu w rozumieniu art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Uchylony przepis należy bowiem traktować jako zachowujący moc obowiązującą, dopóki zgodnie z miarodajną normą prawa międzyczasowego (normą intertemporalną) możliwe jest jego zastosowanie (por. np. wyroki Trybunału Konstytucyjnego z: 5 stycznia 1998 r., sygn. P. 2/97, OTK ZU nr 1/1998, poz. 1, s. 6-7; 18 listopada 1998 r., sygn. SK 1/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 120, s. 677).
Problem, czy po uchyleniu ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości możliwe jest stosowanie normy wyrażonej w art. 1 tej ustawy, został rozstrzygnięty w art. 8 ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego. Zgodnie z tym przepisem, do spraw wszczętych na podstawie ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości i niezakończonych decyzją ostateczną stosuje się przepisy ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego. Oznacza to, że od 13 października 2005 r. ustawa o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości nie może być podstawą żadnego orzeczenia w przedmiocie nabycia przez użytkownika wieczystego własności nieruchomości. Przepisy tej ustawy nie mogą znaleźć zastosowania w żadnym z toczących się postępowań, dotyczących nabycia własności przez użytkowników wieczystych, nawet jeżeli postępowanie zostało wszczęte przed uchyleniem tej ustawy.
Tak więc uzasadniona jest teza, iż wejście w życie ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego spowodowało nie tylko uchylenie ustawy o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości, ale także całkowicie wyłączyło możliwość stosowania jej przepisów. Tym samym spełniona została przesłanka umorzenia postępowania określona w art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Umarzając postępowanie, Trybunał Konstytucyjny nie wypowiada się w kwestii zgodności zaskarżonego przepisu z określonymi wzorcami konstytucyjnymi. Jednakże w związku z tym, że zarzuty wnioskodawców w niniejszej sprawie oparte są na tezie, iż w ustawie o przekształceniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości brak przepisu przewidującego odpłatność za przekształcenie prawa albo że kwestia ta budzi wątpliwości, Trybunał Konstytucyjny uznaje za celowe przypomnienie swojego stanowiska wyrażonego w wyroku pełnego składu z 12 kwietnia 2000 r. (sygn. K. 8/98, OTK ZU nr 3/2000, poz. 87). W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności niektórych przepisów ustawy z dnia 4 września 1997 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności (Dz. U. z 1999 r. Nr 65, poz. 746) z art. 2, art. 165 ust. 1 oraz art. 167 ust. 1 i 2 Konstytucji, uznając, że naruszają one przysługujące gminom prawa majątkowe przez nieprawidłowe uregulowanie kwestii odpłatności za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności i podkreślając, iż zasadą jest odpłatność takiego przekształcenia.

Zważywszy powyższe okoliczności, a także wziąwszy pod uwagę, że wnioskodawcy, mimo zmiany stanu prawnego, nie dokonali modyfikacji złożonych wniosków, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym orzekł, jak w sentencji.