Pełny tekst orzeczenia

10/1/A/2006

POSTANOWIENIE
z dnia 18 stycznia 2006 r.
Sygn. akt P 2/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jerzy Stępień – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski
Andrzej Mączyński – sprawozdawca
Janusz Niemcewicz
Marian Zdyb,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 stycznia 2006 r., pytania prawnego Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim:
czy art. 227 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. Nr 30, poz. 210 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do dnia 15 stycznia 2003 r., jest zgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1417) umorzyć postępowanie z powodu niedopuszczalności wydania wyroku.

UZASADNIENIE:

I

1. Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim postanowieniem z 24 stycznia 2005 r. przedstawił Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie, czy art. 227 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. Nr 30, poz. 210 ze zm.; dalej: prawo spółdzielcze), w brzmieniu obowiązującym do dnia 15 stycznia 2003 r., jest zgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Pytanie prawne zostało sformułowane w związku ze sprawą (sygn. akt I C 1078/03) z powództwa spółdzielni mieszkaniowej o eksmisję z lokalu mieszkalnego. Jeden z pozwanych 14 lipca 1989 r. otrzymał przydział własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego. Dnia 26 października 1995 r. rada nadzorcza spółdzielni podjęła uchwałę o wykluczeniu go z rejestru członków ze względu na niewywiązywanie się z obowiązku terminowego uiszczania opłat czynszowych. Pozwany nie odwołał się od tej uchwały. Po upływie 6 miesięcy, zgodnie z art. 227 § 1 prawa spółdzielczego, spółdzielcze własnościowe prawo wygasło, a zatem pozwani zamieszkują w przedmiotowym lokalu mieszkalnym bez tytułu prawnego. W związku z tym 28 października 2003 r. spółdzielnia wystąpiła z pozwem o eksmisję.
Sąd przedstawiający pytanie prawne zaznaczył, że podstawą prawną powództwa jest art. 7 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.; dalej: ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych). Przesłanką konieczną eksmisji jest ustalenie, że pozwany utracił spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego. Uchwała o „wykluczeniu pozwanego z rejestru członków” została podjęta w 1995 r. W tej sytuacji dla oceny skutków prawnych podjętej uchwały sąd musi odwołać się do obowiązującego wówczas art. 227 § 1 prawa spółdzielczego.
Pytanie prawne zostało oparte na następujących argumentach:
Art. 227 § 1 prawa spółdzielczego wprowadzał swoistą sankcję za utratę członkostwa w postaci wygaśnięcia z mocy prawa spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Możliwość pozbawienia tego prawa majątkowego nie jest uzasadniona żadną z wartości, o których mowa w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Sankcja ta ma na celu wyłącznie realizację zasady związania własnościowego prawa do lokalu z członkostwem w spółdzielni.
Kwestionowany przepis pozostaje w ścisłym związku z art. 1711 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Niezależnie bowiem od tego, że do podjęcia uchwały o wykluczeniu pozwanego w sprawie zawisłej przed sądem z rejestru członków doszło w 1995 r., to podstawę wypłacenia osobie uprawnionej „ekwiwalentu” za utracone prawo będzie stanowił właśnie wskazany przepis ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, albowiem pod rządem tego przepisu doszłoby do opuszczenia lokalu. Wartość uzyskana przez dotychczasowego uprawnionego w praktyce nie musi odpowiadać realnej wartości rynkowej prawa podmiotowego. Może być ona nieporównanie niższa od tej, jaką otrzymałby w przypadku swobodnego rozporządzenia przysługującym mu prawem rzeczowym. Nie bez znaczenia jest fakt, że w momencie, w którym dochodzi do przetargu, mieszkanie jest jeszcze zajmowane przez dotychczasowego członka. Taka sytuacja ma bezpośredni wpływ na zasadnicze obniżenie wartości rynkowej lokalu.
Uzależnienie bytu prawa rzeczowego od członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej, w zakresie wskazanym w art. 227 § 1 prawa spółdzielczego, oznacza nierówność traktowania uprawnionych z uwagi na istnienie licznych wyjątków od reguły związania, w wypadku których przepis ten nie znajdzie zastosowania. Rozwiązania dotyczące ustania członkostwa nie mogą być ukształtowane w sposób pozwalający na nadużycia ze strony spółdzielni mieszkaniowych wobec ich członków. Pozbawienie członkostwa powinno raczej wywierać skutki w sferze uprawnień korporacyjnych uprawnionego z tytułu własnościowego prawa do lokalu, nie powodować zaś pozbawienia go prawa majątkowego.
Treść art. 227 § 1 prawa spółdzielczego jest niemal identyczna z treścią art. 178 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, który to przepis wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 30 marca 2004 r. (sygn. K 32/03, OTK ZU nr 3/A/2004, poz. 22) został uznany za niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Zdaniem sądu przedstawiającego pytanie prawne, argumenty, które legły u podstaw stwierdzenia niekonstytucyjności art. 178 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, mają zastosowanie do oceny art. 227 § 1 prawa spółdzielczego.
Art. 227 § 1 prawa spółdzielczego został formalnie uchylony z dniem 15 stycznia 2003 r. przez art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 240, poz. 2058; dalej: ustawa zmieniająca z 19 grudnia 2002 r.). Zdaniem Sądu – mimo formalnego uchylenia – przepis ten ma w dalszym ciągu zastosowanie do stanów faktycznych, które miały miejsce przed 15 stycznia 2003 r., czego dowodzi sprawa, w związku z którą przedstawiono pytanie prawne. Art. 227 § 1 prawa spółdzielczego nie utracił zatem mocy w rozumieniu art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o Trybunale Konstytucyjnym). Co więcej, wydanie orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny wydaje się konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw (art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Art. 227 § 1 prawa spółdzielczego reguluje przypadek wygaśnięcia prawa majątkowego, podlegającego konstytucyjnej ochronie (art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Brak orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego co do kwestionowanego art. 227 § 1 prawa spółdzielczego powoduje nierówne traktowanie obywateli, ponieważ przed sądami toczą się procesy o eksmisję osób z uwagi na wygaśnięcie własnościowych spółdzielczych praw do lokalu mieszkalnego, które ustały pod rządami art. 227 § 1 prawa spółdzielczego lub art. 178 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Jak wynika z praktyki sądów powszechnych, w przypadku spraw opartych o art. 178 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych powództwa podlegają oddaleniu, natomiast w przypadku spraw opartych o art. 227 § 1 prawa spółdzielczego powództwa są uwzględniane.
Sąd przedstawiający pytanie prawne podkreślił, że nie może sam uznać niezgodności art. 227 § 1 prawa spółdzielczego z Konstytucją i nie zastosować go w rozpoznawanej sprawie. Wyłączna kompetencja w przedmiocie orzekania o zgodności ustaw z Konstytucją przysługuje Trybunałowi Konstytucyjnemu. Także – pomimo to, że art. 178 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych zastąpił art. 227 § 1 prawa spółdzielczego i przepisy te mają niemal identyczną treść – sądy powszechne nie są władne rozszerzać zastosowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. K 32/03 na wcześniejsze przepisy.
Zdaniem sądu przedstawiającego pytanie prawne wpływ wyroku Trybunału Konstytucyjnego na rozstrzygnięcie sprawy zawisłej przed tym sądem zależy od skutków orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w ujęciu czasowym. W tym zakresie poglądy doktryny i orzecznictwa są niejednolite.
Część przedstawicieli doktryny opowiada się za skutecznością orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego ex nunc, tj. od dnia opublikowania orzeczenia. Oznacza to niemożność stosowania niekonstytucyjnej normy do zdarzeń zaistniałych po dniu wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, ale jednocześnie przyznanie, iż przed tym dniem norma ta obowiązywała. W przedmiotowej sprawie oznaczałoby to, że własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu przysługujące pozwanemu wygasło po upływie 6 miesięcy od daty podjęcia uchwały o wykluczeniu z rejestru członków. Drugi pogląd zakłada, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mogą oddziaływać ex tunc, a zatem od momentu początkowego obowiązywania zakwestionowanej normy prawnej. Koncepcja ta opiera się na założeniu, że norma niezgodna z normą wyższego rzędu jest od początku nieważna i za niebyłe należy uznać skutki, które wystąpiły w czasie obowiązywania nieważnej normy prawnej. W sprawie rozpoznawanej przez Sąd oznaczałoby to, że pozwani nie utracili prawa do mieszkania, albowiem art. 227 § 1 prawa spółdzielczego, jako niezgodny z Konstytucją, był od początku nieważny i nie mógł wywołać skutku w postaci wygaśnięcia własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego.
Jednakże niezależnie od przyjętego poglądu powszechnie przyjmuje się wsteczne oddziaływanie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego co do sprawy, która była przyczyną postępowania przed Trybunałem, czyli do postępowania wszczętego na podstawie pytania prawnego (zob. m.in. wyrok SN z 9 października 2003 r., sygn. akt I CK 150/02, OSNC nr 7-8/2004, poz. 132).

2. Prokurator Generalny w piśmie z 17 maja 2005 r. przedstawił stanowisko, że art. 227 § 1 prawa spółdzielczego, w brzmieniu obowiązującym do 15 stycznia 2003 r., jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Prokurator Generalny podzielił argumentację zarzutów przedstawioną w pytaniu prawnym.

3. Sejm, w piśmie swego Marszałka z 2 sierpnia 2005 r., przedstawił stanowisko, że art. 227 § 1 prawa spółdzielczego, w brzmieniu obowiązującym do 15 stycznia 2003 r., jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Sejm podzielił argumentację zarzutów przedstawioną w pytaniu prawnym.

II

Trybunał Konstytucyjny ustalił i zważył, co następuje:

1. Sąd przedstawiający pytanie prawne jako jego przedmiot wskazał art. 227 § 1 prawa spółdzielczego obowiązujący przed dniem 15 stycznia 2003 r., czyli przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej z 19 grudnia 2002 r., która uchyliła ten przepis. Takie oznaczenie przedmiotu pytania prawnego wynika z odwołania się przez Sąd do stanu prawnego z czasu podjęcia przez spółdzielnię uchwały o wykluczeniu z rejestru członków. Ściśle rzecz biorąc, wygaśnięcie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nie nastąpiło w dniu podjęcia tej uchwały, ale po upływie sześciomiesięcznego terminu przewidzianego w zaskarżonym przepisie. Z punktu widzenia niniejszej sprawy istotne jest to, że także ten drugi fakt nastąpił przed wydaniem ustawy zmieniającej z 19 grudnia 2002 r.
Art. 227 § 1 prawa spółdzielczego (objęty wówczas tekstem jednolitym ogłoszonym w Dz. U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288) miał następujące brzmienie: „Własnościowe prawo do lokalu wygasa z upływem sześciu miesięcy od dnia ustania członkostwa z innych przyczyn niż śmierć członka, chyba że członek przed upływem tego terminu wskaże osobę, której zbył prawo, a osoba ta złoży deklarację członkowską. W tym wypadku prawo wygasa, gdy odmowa przyjęcia tej osoby na członka spółdzielni stanie się ostateczna, a od dnia ustania członkostwa upłynęło sześć miesięcy. Nabywca może, w ciągu trzech miesięcy od dnia doręczenia mu zawiadomienia o ostatecznej odmowie spółdzielni, wystąpić do sądu o nakazanie przyjęcia go w poczet członków spółdzielni”.
Warto zauważyć, że taki tekst miał przepis umieszczony już w tekście pierwotnym prawa spółdzielczego z 1982 r. (Dz. U. Nr 30, poz. 210). Stanowił on kontynuację regulacji przyjętej we wcześniej obowiązującym art. 149 ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach (Dz. U. Nr 12, poz. 61 ze zm.). Żadna z licznych nowelizacji prawa spółdzielczego nie zmieniła art. 227 § 1, który w tym samym brzmieniu obowiązywał do dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej z 19 grudnia 2002 r. Tą samą ustawą do ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych został dodany art. 178, którego tekst jest niemal identyczny jak tekst art. 227 § 1 prawa spółdzielczego. Różnice użytych w tych przepisach sformułowań nie mają wpływu na ocenę ich treści z punktu widzenia zgodności z Konstytucją. Oba te przepisy przewidują wygaśnięcie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu z upływem sześciu miesięcy od dnia ustania członkostwa z innych przyczyn niż śmierć członka. Według obu przepisów osoba, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, może zapobiec jego wygaśnięciu, zbywając to prawo na rzecz innej osoby (odpłatnie lub nieodpłatnie) w określonym ustawowo okresie po ustaniu stosunku członkostwa.
Art. 178 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych został uznany za niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 30 marca 2004 r. (sygn. K 32/03, OTK ZU nr 3/A/2004, poz. 22). Wyrok ten – jak trafnie zauważył sąd przedstawiający pytanie prawne – dotyczy tylko art. 178 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, a nie mającego tę samą treść, ale inny zasięg czasowy obowiązywania, art. 227 § 1 prawa spółdzielczego. W pełni słuszne jest stanowisko sądu przedstawiającego pytanie prawne, zgodnie z którym wyrok, stwierdzający niekonstytucyjność art. 178 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, nie przesądza automatycznie o niezgodności z Konstytucją wcześniej obowiązującego przepisu tej samej treści, a zatem nie uzasadnia odmowy jego stosowania przez sąd.
Zarzut sądu przedstawiającego pytanie prawne kieruje się przeciwko normie wyrażonej w pierwszej części pierwszego zdania przepisu wskazanego w pytaniu prawnym, w myśl której ustanie stosunku członkostwa spółdzielni mieszkaniowej wywołuje skutek w postaci wygaśnięcia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Wygaśnięcie to ex lege łączy się z ustaniem stosunku członkostwa w danej spółdzielni mieszkaniowej, w szczególności z wykluczeniem ze spółdzielni lub wykreśleniem z rejestru członków spółdzielni. Spółdzielnia nie może podjąć uchwały o wykluczeniu lub wykreśleniu członka i utrzymaniu istnienia związanego ze stosunkiem członkostwa prawa do lokalu, ani uchwały o wygaśnięciu prawa do lokalu mimo trwania stosunku członkostwa. Wyrażony w pytaniu prawnym zarzut niezgodności z Konstytucją nie odnosi się natomiast do regulacji przewidzianej w drugiej części pierwszego zdania oraz w zdaniu drugim i trzecim art. 227 § 1 prawa spółdzielczego. Regulacja ta jest jednak nierozerwalnie związana z całością zaskarżonego przepisu.

2. Art. 227 § 1 prawa spółdzielczego został uchylony przez art. 3 pkt 3 ustawy zmieniającej z 19 grudnia 2002 r. Uchylenie przepisu nie uzasadnia umorzenia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, jeżeli uchylony przepis może być nadal stosowany. Rozważenia wymaga zatem, czy wymieniony przepis może być nadal stosowany, i co więcej – ze względu na to, że postępowanie w niniejszej sprawie zostało wszczęte w wyniku przedstawienia pytania prawnego – czy podlega on zastosowaniu w tej sprawie, w której przedstawione zostało pytanie prawne.
Zostało ono przedstawione na tle zawisłej przed Sądem Rejonowym sprawy, której przedmiotem jest eksmisja z lokalu, a nie odwołanie od uchwały o wykluczeniu członka ze spółdzielni. Ma to istotne konsekwencje ze względu na zakres kognicji sądu rozpoznającego sprawę o eksmisję.
Sąd Rejonowy wyraźnie wskazuje, że podstawą prawną powództwa jest art. 7 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, a zatem przepis obecnie obowiązujący. Zgodnie z tym przepisem po wygaśnięciu tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego członek bądź osoba niebędąca członkiem spółdzielni, której przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, oraz zamieszkujące w tym lokalu osoby, które swoje prawa od nich wywodzą, są obowiązani do opróżnienia lokalu. Z opisu stanu faktycznego wynika, że utrata (wygaśnięcie) prawa nastąpiła przed wejściem w życie art. 7 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych – w okresie obowiązywania art. 227 § 1 prawa spółdzielczego.
Sąd przedstawiający pytanie prawne trafnie przyjmuje, że przesłanką konieczną eksmisji jest ustalenie, że pozwani utracili własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego. W rozpatrywanej przez ten Sąd sprawie inny przepis jest podstawą prawną eksmisji, a inny – podstawą wygaśnięcia prawa do lokalu, przy czym chodzi tu o przepisy nie tylko zamieszczone w różnych ustawach, ale i obowiązujące w różnych okresach, a więc przepisy o odmiennym pod względem czasowym zakresach obowiązywania. Dowodzi to, że mimo związku łączącego przepis o eksmisji i przepis o wygaśnięciu prawa do lokalu każdy z tych przepisów dotyczy jednak odrębnej kwestii. Przedmiotem sprawy o eksmisję jest żądanie wydania lokalu, natomiast kwestia, czy pozwany utracił tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego, stanowi w tym postępowaniu w istocie element ustalenia stanu faktycznego sprawy. Znajduje to potwierdzenie w stanowisku Sądu Najwyższego, wyrażonym w uchwale z 9 lutego 2005 r. (sygn. akt III CZP 81/04, OSNC 12/2005, poz. 204), zgodnie z którym sąd orzekający w sprawie o eksmisję z lokalu mieszkalnego nie jest uprawniony – w razie niezaskarżenia uchwały o wykluczeniu członka ze spółdzielni mieszkaniowej – do ustalenia, że nie doszło do wygaśnięcia prawa do lokalu. Zgodnie z tym stanowiskiem kwestia, czy w konkretnym stanie faktycznym zaistniały okoliczności powodujące wygaśnięcie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, mogła stać się przedmiotem rozstrzygnięcia sądowego w razie, gdyby osoba wykluczona ze spółdzielni zaskarżyła uchwałę o wykluczeniu na drodze sądowej. Zwrócić tu trzeba uwagę, że możliwość wystąpienia w takiej sprawie na drogę sądową, zarówno w świetle przepisów obowiązujących w czasie, gdy pozwany w sprawie o eksmisję został wykluczony ze spółdzielni, jak przepisów obowiązujących obecnie, podlega ograniczeniu czasowemu. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego sąd rozpoznający sprawę o eksmisję z lokalu nie bada, czy uchwała powodująca ustanie członkostwa spełnia przesłanki, od których zależy jej skuteczność. Trzeba podkreślić, że powołana uchwała Sądu Najwyższego została wydana w okresie obowiązywania art. 11 ust. 8 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.; dalej: ustawa o ochronie praw lokatorów), dopuszczającego wygaśnięcie prawa do lokalu tylko w sytuacjach opisanych w dotyczących najmu lokalu przepisach art. 11 ust. 1-7 wymienionej ustawy. Tym bardziej stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy jest uzasadnione na tle stanu prawnego sprzed wejścia w życie ustawy o ochronie praw lokatorów.
Sąd rozpoznający powództwo o eksmisję nie stosuje zatem przepisu określającego przesłanki wygaśnięcia prawa do lokalu, lecz jedynie uwzględnia skutki materialnoprawne wywołane przez ten przepis w konkretnej sprawie. Jest to sytuacja zasadniczo różniąca się od tej, w której sąd wydając postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, opiera się na przepisach obowiązujących w chwili śmierci spadkodawcy.
Konkludując tę część wywodów, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że przepis będący przedmiotem pytania prawnego nie należy do przepisów podlegających zastosowaniu w sprawie rozpatrywanej przez sąd przedstawiający pytanie prawne i nie może być traktowany jako przepis zachowujący moc obowiązującą w rozumieniu art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Na marginesie należy zauważyć, że w świetle stanu faktycznego sprawy nie jest jasne, czy członek został wykluczony ze spółdzielni mieszkaniowej, czy też wykreślony z rejestru jej członków, co jednakże z punktu widzenia wygaśnięcia prawa do lokalu nie ma znaczenia. Uchwała spółdzielni mieszkaniowej znajdująca się w aktach sprawy dowodzi, że sama spółdzielnia nie dostrzegła tej różnicy. Rozróżnienie to mogłoby mieć znaczenie, gdyby członek wykluczony lub wykreślony odwołał się od uchwały spółdzielni do sądu, ale w tej sprawie nie miało to miejsca; pozwany w sprawie eksmisyjnej nie tylko nie odwołał się do sądu, ale nawet nie kwestionował uchwały spółdzielni w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym.

3. Rozstrzyganie przez Trybunał Konstytucyjny w kwestii zgodności przepisu już nieobowiązującego z Konstytucją jest dopuszczalne także w sytuacji określonej w art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, czyli wtedy, gdy wydanie orzeczenia przez Trybunał jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności lub praw. Sąd przedstawiający pytanie prawne zakłada, że w zawisłej przed nim sprawie ochrona ta polegałaby na oddaleniu powództwa o eksmisję.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego w niniejszej sprawie nie zachodzą okoliczności mogące uzasadnić zastosowanie art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Wykonywanie przez Trybunał Konstytucyjny przysługującej mu kompetencji do orzekania o hierarchicznej zgodności norm prawnych w świetle unormowania przewidzianego w art. 188 Konstytucji oraz art. 193 i art. 79 Konstytucji zakłada, że czasowy zakres zastosowania przepisu, któremu zarzucono niezgodność z Konstytucją, oraz przepisu stanowiącego wzorzec kontroli konstytucyjności – pokrywają się (przynajmniej w części). Przepis wskazany w rozpatrywanym pytaniu prawnym został wprawdzie uchylony już w okresie obowiązywania Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r., a zatem przez pewien czas obowiązywał jednocześnie z Konstytucją, ale w niniejszej sprawie istotne znaczenie ma to, że wszystkie elementy stanu faktycznego, którego realizacja spowodowała nastąpienie skutku prawnego w postaci wygaśnięcia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, zostały zrealizowane przed wejściem w życie Konstytucji. Konstytucja nie zawiera przepisu, który dawałby podstawę do stosowania przewidzianych w niej unormowań do zdarzeń, które nastąpiły przed jej wejściem w życie. Gdy chodzi o sprawę, w toku której przedstawiono pytanie prawne, znaczenie decydujące ma to, że w dniu wejścia w życie Konstytucji nie istniało już spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, na którego podstawie pozwani w sprawie o eksmisję objęli ten lokal. Regulacja prawna przyjęta w art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie uzasadnia tezy, że następstwem wyroku uznającego za niezgodny z Konstytucją przepis, na którego podstawie jeszcze przed wejściem w życie Konstytucji wygasło prawo do lokalu, jest przywrócenie tego prawa do istnienia. Tym samym nie da się przyjąć, że stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności zaskarżonego przepisu z Konstytucją uzasadniałoby oddalenie powództwa o eksmisję. Oznacza to zarazem brak zależności między odpowiedzią na pytanie prawne a rozstrzygnięciem sprawy, w której zostało ono przedstawione.

Zważywszy powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.