Pełny tekst orzeczenia

10/1/A/2008

POSTANOWIENIE
z dnia 21 stycznia 2008 r.
Sygn. akt K 42/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz – przewodniczący
Wojciech Hermeliński
Marek Kotlinowski – sprawozdawca
Marek Mazurkiewicz
Janusz Niemcewicz,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 stycznia 2008 r., wniosku Krajowej Rady Doradców Podatkowych o wyjaśnienie wątpliwości co do treści części II sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 maja 2007 r., sygn. K 42/05, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 49,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1417) odmówić wyjaśnienia wątpliwości co do treści części II sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 maja 2007 r., sygn. akt K 42/05 (Dz. U. Nr 98, poz. 656; OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 49).

UZASADNIENIE

1. Wnioskiem z 8 listopada 2007 r. Krajowa Rada Doradców Podatkowych (dalej: KRDP), działając na podstawie art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego (dalej: TK) z wnioskiem „o wyjaśnienie wątpliwości co do treści wyroku TK z 22 maja 2007 r., sygn. K 42/05 (Dz. U. Nr 98, poz. 656)”.
KRDP uzasadniała potrzebę dokonania wykładni wyroku w sprawie o sygn. K 42/05 nieprecyzyjnym sformułowaniem części II sentencji. Jednocześnie wysunęła argument, że stanowisko TK zawarte w części III w punkcie 6 uzasadnienia wyroku wskazuje na skutki orzeczenia sprzeczne z częścią II sentencji wyroku.
Wątpliwości KRDP dotyczą kwestii, które przepisy – nowelizujące (to jest art. 1 pkt 1 i pkt 9 lit. a ustawy z dnia 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości, Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66), czy znowelizowane (to jest art. 2 ust. 1 pkt 2 i art. 27 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym, Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 86, ze zm.), czy też jedne i drugie – tracą moc obowiązującą z upływem 6 miesięcy od dnia publikacji wyroku. Zarówno przepisy ustawy zmieniającej, jak i ustawy zmienionej zostały wskazane w punktach 2 i 3 części I sentencji. Skoro więc w części II sentencji mowa jest o utracie mocy obowiązującej przepisów wskazanych w części I w punktach 2 i 3 sentencji, powstaje, zdaniem KRDP, uzasadniona wątpliwość, które przepisy tracą moc na skutek wyroku TK.
Ponadto KRDP stwierdza, że choć nie kwestionowała na żadnym etapie postępowania przed TK przepisów zmienionych ustawą nowelizującą, to Trybunał, przekraczając granice wniosku KRDP, wskazał w uzasadnieniu, że również te przepisy utracą moc obowiązującą po wejściu w życie wyroku w sprawie o sygn. K 42/05. Jednocześnie w uzasadnieniu wyroku TK podkreślił, że analizie poddał tryb uchwalenia przepisów nowelizujących, natomiast poza zakresem jego zainteresowania pozostała ich treść. Nie ulega więc wątpliwości, że niekonstytucyjnymi okazały się jedynie przepisy ustawy nowelizującej, i to wyłącznie ze względu na tryb jej uchwalenia. Skutki orzeczenia TK w sprawie o sygn. K 42/05 wskazane w uzasadnieniu prowadzą, zdaniem KRDP, do przyjęcia, że po utracie mocy obowiązującej przepisów zmieniających powstanie luka w prawie, bo ustawodawca nie zdąży z nowelizacją zakwestionowanych przepisów w terminie wyznaczonym przez TK, który upływa 5 grudnia 2007 r. Jest to sytuacja niepożądana zarówno dla osób wykonujących zawód doradcy podatkowego, jak i dla osób korzystających z usług członków tej korporacji. W związku z tym KRDP wnosi również o wyjaśnienie, czy po wejściu w życie wyroku TK, przy założeniu, że ustawodawca nie zdąży ze stosowną nowelizacją, odżywają przepisy w brzmieniu sprzed nowelizacji, której tryb został zakwestionowany przez TK. Argumenty przemawiające za dopuszczalnością i potrzebą odżycia normy wnioskodawca znajduje w uzasadnieniu postanowienia z 21 marca 2000 r., sygn. K. 4/99 (OTK ZU nr 2/2000, poz. 65), które szeroko przytacza na poparcie stanowiska wyrażonego we wniosku.

2. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 74 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), „Na wniosek uczestnika postępowania skład orzekający Trybunału, który wydał orzeczenie, na posiedzeniu niejawnym rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co do jego treści”.
Wyrokiem z 22 maja 2007 r. w sprawie o sygn. K 42/05 dotyczącej wniosku Krajowej Rady Doradców Podatkowych (dalej: KRDP) Trybunał Konstytucyjny (dalej: TK) w części I wyroku orzekł, że:
„1. Art. 3a ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 86, [...]) jest zgodny z art. 32 Konstytucji.
2. Art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66) w zakresie, w jakim nadaje nowe brzmienie art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy powołanej w punkcie 1, jest niezgodny z art. 7, art. 118 ust. 1 oraz art. 121 ust. 2 Konstytucji.
3. Art. 1 pkt 9 lit. a ustawy powołanej w punkcie 2 w zakresie, w jakim nadaje nowe brzmienie art. 27 ust. 1 pkt 1 ustawy powołanej w punkcie 1, jest niezgodny z art. 7, art. 118 ust. 1 oraz art. 121 ust. 2 Konstytucji”.
W części II sentencji TK orzekł, że „Przepisy wymienione w części I w punktach 2 i 3 tracą moc obowiązującą z upływem 6 (sześciu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”. W pozostałym zakresie zaskarżenia wskazanym we wniosku Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia.

Jedną z przesłanek wykładni orzeczenia w trybie art. 74 ustawy o TK jest istnienie wątpliwości co do jego treści. W doktrynie prawnej podkreśla się, że wątpliwości te muszą mieć charakter obiektywny, a więc nie mogą być uzasadniane wadliwym rozumieniem orzeczenia przez uczestnika postępowania. Wykładnia nie może być ponownym merytorycznym rozstrzygnięciem sprawy. Przyczynę konieczności dokonania wykładni orzeczenia mogą natomiast stanowić niejasność lub nieprecyzyjność pewnych sformułowań w nim zawartych (zob. Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 222).
KRDP we wniosku skierowanym do TK wnosi o wyjaśnienie „treści części II sentencji wyroku oraz wskazanie, które przepisy utraciły moc obowiązującą wskutek wejścia w życie wyroku z dnia 22 maja 2007 r. oraz czy po wejściu w życie tego orzeczenia przepisy ustawy o doradcach podatkowych zawierają art. 2 ust. 1 pkt 2 oraz art. 27 ust. 1 pkt 1 w brzmieniu sprzed nowelizacji” (s. 6 wniosku).
W niniejszej sprawie, na skutek interwencji ustawodawcy przed upływem terminu odroczenia utraty mocy obowiązującej przez niekonstytucyjne przepisy, w ogóle nie nastąpił skutek derogacyjny wyroku. Wbrew wyrażonym w uzasadnieniu wniosku obawom KRDP, przed upływem terminu odroczenia została uchwalona ustawa z dnia 24 listopada 2007 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 4 grudnia 2007 r. Nr 226, poz. 1674), która weszła w życie 5 grudnia 2007 r. Ustawodawca, dokonując zmian, uwzględnił orzeczenie TK w sprawie o sygn. K 42/05. Przepisy w brzmieniu nadanym przez zaskarżoną ustawę utraciły to brzmienie nie na skutek wyroku TK, lecz w konsekwencji ich ponownego znowelizowania przez ustawodawcę przed wejściem wyroku TK w życie. Aktualnie wniosek KRDP jest więc bezprzedmiotowy.
W ocenie TK wniosek nie spełnia również przesłanek wynikających z art. 74 ust. 1 ustawy o TK.
Część II sentencji orzeczenia o odroczeniu terminu utraty mocy obowiązującej przez niekonstytucyjne przepisy nie zawiera żadnych niejasności ani nieścisłości w sformułowaniu. W części II sentencji jest wprawdzie mowa o „przepisach wskazanych w części I w punktach 2 i 3”, a w części I jest mowa o przepisach nowelizujących nadających nowe brzmienie przepisom znowelizowanym. Należy więc zgodzić się z wnioskodawcą, że w części I wskazane są dwie kategorie przepisów. Jednak z treści części I sentencji wyroku wynika wyraźnie, które przepisy tracą moc obowiązującą po upływie terminu wskazanego w II części. Są to przepisy nowelizujące w zakresie, w jakim zawierają normę nadającą nowe brzmienie przepisom znowelizowanym. KRDP szeroko powołuje w uzasadnieniu swojego wniosku postanowienie wykładnicze TK z 21 marca 2000 r., sygn. K. 4/99 (OTK ZU nr 2/2000, poz. 65), w którym TK wskazał m.in., że specyfika kontroli przepisów nowelizujących związana jest z tym, że każdy taki przepis składa się z dwóch rodzajów norm prawnych – normy derogującej oraz normy ustanawiającej. W sprawie o sygn. K 42/05 wnioskodawczyni zakwestionowała konstytucyjność – zgodnie z powołaną wyżej nomenklaturą – normy ustanawiającej zawartej w przepisie nowelizującym, która nadała nowe brzmienie przepisowi znowelizowanemu. Żądanie wnioskodawcy dotyczyło zbadania przez TK zgodności z Konstytucją art. 1 pkt 1 i art. 1 pkt 9 lit. a ustawy z 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości w zakresie, w jakim przepisy te nadają nowe brzmienie odpowiednio art. 2 ust. 1 pkt 2 i art. 27 ust. 1 pkt 1 ustawy o doradztwie podatkowym. Wyrok ma więc charakter zakresowy, a konstytucyjność była badana tylko w odniesieniu do wąskiego zakresu przepisu nowelizującego, tzn. tylko co do normy ustanawiającej. Nie istnieją więc wątpliwości co do tego, które przepisy utraciły moc obowiązującą na skutek orzeczenia TK. Takie rozumienie treści sentencji wyroku znajduje pełne potwierdzenie w uzasadnieniu wyroku, które jest jego integralną częścią i – jak wskazuje również KRDP we wniosku – „stanowi w istocie wykładnię sentencji, wyraża bowiem pewne elementy, które z przyczyn proceduralnych, z uwagi na przyjęte reguły formułowania sentencji, nie mogły się tam znaleźć” (postanowienie o sygn. K. 4/99). Należy podkreślić, że nie znajduje żadnego uzasadnienia argument, że TK badał konstytucyjność przepisów niewskazanych we wniosku KRDP, czyli przepisów znowelizowanych.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.