Pełny tekst orzeczenia

33/1/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 14 listopada 2008 r.


Sygn. akt Ts 84/07



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Zbigniew Cieślak,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ewy Gołębiowskiej w sprawie zgodności:

1) art. 149 ust. 1 i art. 151 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji;

3) art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 18 kwietnia 2007 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności: art. 149 ust. 1 i art. 151 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm., dalej: u.k.s.c.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji; art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Wyrokiem z 24 lutego 2005 r. Sąd Okręgowy, Sąd Pracy w Warszawie – XII Wydział Pracy (sygn. akt XII P 190/03) oddalił powództwo skarżącej. Wyrokiem z 21 lipca 2005 r. Sąd Apelacyjny, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie – Wydział III (sygn. akt III APa 82/05) oddalił apelację skarżącej. Postanowieniem z 4 maja 2006 r. Sąd Apelacyjny, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie – Wydział III (sygn. akt III APa 82/05) odrzucił skargę kasacyjną ze względu na nieuzupełnienie braków skargi w terminie. Postanowieniem z 24 października Sąd Najwyższy (sygn. akt II PZ 40/06) odrzucił zażalenie na postanowienie Sądu Apelacyjnego z 4 maja 2006 r.

Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej, że przepisy art. 149 ust. 1 i art. 151 u.k.s.c., wprowadzając regułę, że dotychczasowe przepisy o kosztach sądowych stosuje się do czasu zakończenia postępowania w danej instancji, naruszają zasadę zachowania praw nabytych, pewności prawa oraz zaufania do państwa prawa (art. 2 Konstytucji), naruszają także art. 31 ust. 3 Konstytucji, wprowadzając nieuzasadnione ograniczenia praw uczestnika postępowania. Zdaniem skarżącej art. 35 u.k.s.c., przewidujący konieczność wniesienia opłaty stosunkowej, jeśli wartość przedmiotu zaskarżenia przekracza 50.000 zł, narusza zasadę równości wobec prawa wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz ogranicza prawo do sądu oraz prawo do rozpoznania sprawy w dwóch instancjach. Skarżąca wskazuje także, że art. 1302 § 3 k.p.c. dyskryminuje osoby korzystające z pomocy pełnomocnika, wprowadzając sankcje w postaci odrzucenia środka odwoławczego bez wzywania o uzupełnienie braków, a nadto jest niezgodny z art. 31, art. 45 oraz art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

W piśmie uzupełniającym braki skargi konstytucyjnej skarżąca wskazała również, że zaskarżone przepisy ustawy o kosztach sądowych wprowadzają zasadnicze ograniczenie prawa do odwołania, o którym mowa w art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji, poprzednio obowiązujące przepisy przewidywały bowiem możliwość odwołania się bez konieczności wnoszenia opłat. Także art. 1302 § 3 k.p.c. narusza, zdaniem skarżącej, prawo do zaskarżenia orzeczenia pierwszoinstancyjnego i prawo do dwuinstancyjnego postępowania wyrażone w art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne dla stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Z kolei z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 tejże ustawy wynika obowiązek uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów.

Zasadnicza część zarzutów skarżącej skierowana przeciwko treści zaskarżonych przepisów jest związana z naruszeniem prawa do zaskarżenia orzeczeń oraz prawa do dwuinstancyjnego postępowania, wyrażonych w art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji. Jak wskazuje skarżąca, zamknięcie drogi do dwuinstancyjnego postępowania prowadzi w jej przekonaniu jednocześnie do naruszenia prawa do sądu.

Zgodnie z treścią wskazanych wzorców konstytucyjnych (art. 78 i art. 186 ust. 1 Konstytucji) oraz utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, brak możliwości nadania biegu skardze konstytucyjnej w tym zakresie wynika z uznania, że wzorce te nie mogą być uznane za adekwatne wzorce kontroli w niniejsze sprawie. Zarzuty skarżącej dotyczące naruszenia prawa do zaskarżenia orzeczeń oraz dwuinstancyjności postępowania formułowane są bowiem w niniejszej sprawie pod adresem orzeczeń wydanych zarówno przez Sąd Apelacyjny, jak i Sąd Najwyższy, po zakończeniu postępowania przed sądem II instancji.

Zgodnie z art. 78 Konstytucji: „każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżenia określa ustawa”. Trybunał Konstytucyjny we wcześniejszym orzecznictwie wskazywał, że „konstytucyjne prawo zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji stanowi bardzo istotny czynnik urzeczywistniania tzw. sprawiedliwości proceduralnej” (wyrok TK z 16 listopada 1999 r., SK 11/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 158, s. 813); „Ustawy regulujące postępowanie sądowe muszą w szczególności w sposób precyzyjny normować prawa stron oraz zaskarżanie orzeczeń sądowych” (wyrok TK z 19 lutego 2003 r., P 11/02, OTK ZU nr 2/A/2003, poz. 12, s. 166); „Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego z art. 78 zd. 1 Konstytucji można wywieść skierowany do prawodawcy postulat takiego kształtowania procedury, aby w miarę możliwości przewidziane w niej było prawo wniesienia przez stronę środka zaskarżenia” (wyrok TK z 3 lipca 2002 r., SK 31/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 49, s. 724). Natomiast odnoszący się tylko do postępowania sądowego art. 176 ust. 1 Konstytucji stanowi, że postępowanie to jest co najmniej dwuinstancyjne.

Odnosząc się do stanu faktycznego w niniejszej sprawie należy zauważyć, że stronie zostało zapewnione prawo do odwołania się od orzeczenia sądu I instancji oraz prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego. W sprawie skarżącej orzekały bowiem sądy zarówno I, jak i II instancji. Skarżąca tymczasem, wbrew treści art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji, domaga się zapewnienia tych samych standardów oraz uprawnień w postępowaniu o charakterze nadzwyczajnym, tj. kontroli w trybie skargi kasacyjnej przed Sądem Najwyższym. Trybunał Konstytucyjny nie wyklucza wprawdzie posiłkowego korzystania z gwarancji zawartych we wskazanych wzorcach kontroli także do oceny istniejących trybów postępowania sądowego, które wykraczają poza konstytucyjny wymóg dwuinstancyjności postępowania, jednak jedynie w zakresie, w jakim istniejące przepisy naruszają w sposób szczególny inne normy, zasady i wartości konstytucyjne (wyroki TK z: 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29; 6 października 2004 r., SK 23/02, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 89). Skarżąca, ograniczając się do wykazania naruszenia prawa do dwuinstancyjnego postępowania, nie wskazała istnienia takich naruszeń, co przesądza o niedopuszczalności nadania biegu skardze w tym zakresie.

Z naruszeniem prawa do dwuinstancyjnego postępowania wiąże skarżąca także zarzut naruszenia prawa do sądu, o którym mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Uzasadnienie naruszenia prawa do sądu jest bowiem formułowane w skardze konstytucyjnej wyłącznie przez pryzmat zarzutów naruszenia dwuinstancyjności. Jak wskazał TK m.in. w wyroku SK 10/00, prawo do sądu wzmacnia poręczenie instancyjności jako proceduralnej zasady postępowania sądowego i decyzyjnego. O ile przedmiotem roszczenia z art. 45 ust. 1 jest “rozpatrzenie sprawy”, o tyle zasada instancyjności dotyczy procesu decyzyjnego, a więc pierwszego rozstrzygnięcia w tej sprawie. Z istoty rzeczy odnosi się więc do pewnego etapu rozpatrywania sprawy (wyrok TK z 2 kwietnia 2001 r., SK 10/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 52). Uznanie niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji, z treścią których wiąże skarżąca naruszenie jej konstytucyjnych praw i wolności, a jednocześnie brak innych zarzutów, które odnieść można wprost do art. 45 ust. 1 Konstytucji, przesądzają o niedopuszczalności nadania biegu także w tym zakresie.

Skarżąca wskazuje także na naruszenie praw i wolności konstytucyjnych wyrażonych w art. 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji. Przypomnieć należy jednak, że żaden ze wskazanych przepisów nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Zasada równości, czy też prawo do równego traktowania, nie ma charakteru samoistnego i może być uwzględniana w postępowaniu w trybie skargi konstytucyjnej jedynie w powiązaniu z innymi prawami lub wolnościami (por. postanowienie TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Charakteru praw podmiotowych nie mają również zasady wynikające z art. 2 Konstytucji. Trybunał nie wykluczył wprawdzie, że art. 2 Konstytucji może stanowić źródło praw podmiotowych, niewynikających z innych norm konstytucyjnych; to na skarżącym ciąży jednak obowiązek wskazania tych praw. Skarżąca, powołując się na art. 2, wskazuje zasadę prawidłowej legislacji, zasadę określoności prawa, zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa. Nawet opisanie ich w skardze konstytucyjnej jako praw nie zmienia okoliczności, że są to jedynie nakazy w stosunku do prawodawcy, a zatem postulaty (zasady), z których nie można wywodzić roszczeń obywateli (podmiotowych praw publicznych). Także art. 31 ust. 3 Konstytucji, określający przesłanki dopuszczalności ustanawiania ograniczeń konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela, nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Skarga konstytucyjna, odwołująca się jedynie do zasad konstytucyjnych, obarczona jest więc w tym zakresie brakiem formalnym. Brak naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności prowadzi do niedopuszczalności nadania jej dalszego biegu.



W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej jako oczywiście bezzasadnej.