Pełny tekst orzeczenia

246/6/B/2008



POSTANOWIENIE

z dnia 6 listopada 2008 r.

Sygn. akt Ts 219/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marek Kotlinowski,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Antoniego Klebieki w sprawie zgodności:

1) art. 2652 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. – Kodeks celny (Dz. U. z 2001 r. Nr 75, poz. 802, ze zm.) z art. 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 180 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) z art. 78, art. 176 oraz art. 184 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 11 lipca 2008 r. (data nadania skargi w urzędzie pocztowym) pełnomocnik skarżącego – Antoniego Klebieki, zakwestionował zgodność z Konstytucją przepisów zamieszczonych w dwóch ustawach. Art. 2652 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. – Kodeks celny (Dz. U. z 2001 r. Nr 75, poz. 201, ze zm.) skarżący zarzucił niezgodność z art. 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji. Natomiast wobec art. 180 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) skarżący sformułował zarzut naruszenia art. 78, art. 176 oraz art. 184 Konstytucji.

Uzasadniając zarzuty skierowane przeciwko art. 2652 kodeksu celnego, skarżący stwierdził, że ustanowione w tym przepisie ograniczenie czasowe (termin 3-letni) zamyka mu drogę do stwierdzenia nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa. Wprowadzenie tego ograniczenia już po wydaniu ostatecznej decyzji administracyjnej i prawomocnego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w przedmiocie przepadku autobusu (stanowiącego własność skarżącego) zmieniło z mocą wsteczną na niekorzyść sytuację prawną skarżącego. Naruszyło to konstytucyjną zasadę ochrony praw nabytych, gwarantowaną w art. 2 Konstytucji. Ponadto, pozbawiło skarżącego prawa do sprawiedliwego i rzetelnego rozpoznania sprawy przez sąd.

Natomiast uzasadnienie zarzutu niekonstytucyjności art. 180 p.p.s.a. wiąże skarżący z odrzuceniem wniesionej skargi kasacyjnej na skutek niespełnienia przesłanek formalnych, bez umożliwienia mu uzupełnienia braków formalnych, a tym samym z pozbawieniem prawa do dwuinstancyjnej sądowej kontroli prawidłowości rozstrzygnięcia administracyjnego.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Decyzją Dyrektora Izby Celnej we Wrocławiu z 26 czerwca 2002 r. (nr 16-IC-PC-4541-2/02/363/rg) odmówiono wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Dyrektora Urzędu Celnego w Legnicy z 30 stycznia 1997 r. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia organ administracji wskazał na dyspozycję art. 2652 kodeksu celnego, zgodnie z którym po upływie 3 lat od dnia powstania długu celnego organ celny odmawia wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji. Decyzja ta została następnie utrzymana w mocy przez Dyrektora Urzędu Celnego we Wrocławiu, decyzją z 11 września 2002 r. (nr 16-IC-PC-4541-2/02/363/GS). Skarga skarżącego na powyższe rozstrzygnięcie została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 12 października 2004 r. (sygn. akt 3 I SA/Wr 100/03). Sąd podtrzymał w pełni argumentację organów celnych co do zasadności zastosowania w sprawie art. 2652 kodeksu celnego. Skarga kasacyjna wniesiona następnie od opisanego wyżej wyroku została odrzucona postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 lutego 2008 r. (sygn. akt I GSK 430/07). Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził bowiem, że skarga kasacyjna skarżącego nie w pełni odpowiadała wymogom określonym w art. 176 p.p.s.a. Nie zawierała ona wniosku o uchylenie lub zmianę orzeczenia, nie wskazano w niej, czy orzeczenie sądu I instancji zostało zaskarżone w części, czy też w całości, nie przytoczono również podstaw kasacyjnych. W związku z powyższymi brakami skarga kasacyjna, jako niedopuszczalna, została odrzucona na podstawie art. 180 w zw. z art. 178 p.p.s.a.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, którego wniesienie wymaga spełnienia szeregu przesłanek wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

W odniesieniu do zaskarżonego art. 2652 kodeksu celnego należy stwierdzić, co następuje. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, skarga może być wniesiona po wyczerpaniu przez skarżącego przysługującej w sprawie drogi prawnej. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w sprawach skarg konstytucyjnych, w których zarzuty związane były w wydaniem wobec skarżących decyzji administracyjnych, podkreślano wielokrotnie, że powyższy wymóg ustawowy rozumieć należy jako obowiązek wykorzystania przez skarżącego sądowej kontroli legalności tych decyzji. Oznacza to w konsekwencji konieczność uzyskania prawomocnego orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego, zapadłego po merytorycznym rozpoznaniu skargi kasacyjnej wniesionej od wyroku sądu administracyjnego I instancji.

W sprawie, w związku z którą wniesiona została niniejsza skarga konstytucyjna, skarżący wiąże swoje zarzuty z wydaniem przez organ administracji (Dyrektora Urzędu Celnego we Wrocławiu) decyzji odmawiającej wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności wcześniejszej decyzji w przedmiocie przepadku pojazdu. Skarżący podjął następnie kroki w celu uruchomienia procedury sądowej kontroli legalności wydanej decyzji. Jednakże wniesiona przez niego skarga kasacyjna od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, oddalającego skargę na decyzję organu celnego, została – wobec niespełnienia wymogów ustawowych – odrzucona postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego. Nie można uznać więc, aby skarżący dopełnił tym samym, przewidzianej w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, przesłanki wyczerpania przysługującej w sprawie drogi prawnej. Należy podkreślić, że powyższa – negatywna z punktu widzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej – konstatacja jest aktualna względem art. 2652 kodeksu celnego. Ten bowiem przepis stanowił podstawę prawną orzeczenia (tu: decyzji administracyjnej), z wydaniem którego połączył skarżący swoje zarzuty w zakresie naruszenia art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. Orzeczenie to, wskutek niewyczerpania przez skarżącego drogi prawnej, nie nabrało niezbędnego – w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji – waloru ostateczności. To zaś stanowi warunek dopuszczalności korzystania ze skargi konstytucyjnej, jako środka ochrony praw i wolności. Należy również podkreślić, że pozbawione racji jest stanowisko pełnomocnika skarżącego, wskazujące na okoliczność wyczerpania w sprawie przysługującej drogi prawnej. Po pierwsze, niezrozumiałe i zupełnie nieadekwatne do sprawy jest w tym zakresie powołanie się na uwarunkowania procesowe przewidziane w Kodeksie postępowania cywilnego, a dotyczące skargi kasacyjnej w tym postępowaniu. Po drugie, wymóg wyczerpania drogi prawnej nie może być rozumiany wyłącznie formalnie, jako konieczność samego tylko skorzystania ze środka odwoławczego, niezależnie od procesowych następstw jego wniesienia. Zasada subsydiarności skargi konstytucyjnej, jak i priorytetowa rola sądów, będących organami państwa w pierwszej kolejności powołanymi do ochrony praw i wolności, determinuje wymóg prawidłowego posłużenia się przysługującym w danym postępowaniu środkiem prawnym. Prawidłowego, a więc skutkującego merytorycznym rozpoznaniem tego środka i wydaniem następnie prawomocnego orzeczenia. Taka okoliczność w sprawie skarżącego nie zaistniała.

Odmiennie, aczkolwiek także negatywnie z punktu widzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej, ocenić należy spełnienie przesłanek tego środka prawnego w odniesieniu do zakwestionowanego art. 180 p.p.s.a. Zgodnie z tym przepisem „Naczelny Sąd Administracyjny na posiedzeniu niejawnym odrzuci skargę kasacyjną, jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez wojewódzki sąd administracyjny, albo zwróci ją temu sądowi w celu usunięcia dostrzeżonych braków”. Skarżący formułuje pod adresem tej regulacji zarzut naruszenia art. 78, art. 176 oraz art. 184 Konstytucji.

Na wstępie należy podkreślić, że problem zgodności art. 180 p.p.s.a. z pierwszym ze wskazanych wyżej wzorców konstytucyjnych był już przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z 7 marca 2006 r. (SK 11/05, OTK ZU nr 3/A/2006, poz. 27) Trybunał orzekł, że przepis ten jest zgodny m.in. z art. 78 Konstytucji. Wprawdzie w skardze niniejszej zaakcentowano, że zarzut niekonstytucyjności art. 180 p.p.s.a. łączy skarżący także z art. 176 oraz art. 184 Konstytucji, niemniej jednak niezmiennie jest on związany ze złamaniem zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że skarga konstytucyjna nie opiera się w tym zakresie na orzeczeniu, które w istocie naruszałoby powoływane konstytucyjne prawo skarżącego. W szczególności bowiem z postanowienia odrzucającego skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu nie wynika jeszcze władcze rozstrzygnięcie, pozbawiające skarżącego prawa wywodzonego z powoływanych przepisów konstytucyjnych. Trzeba ponadto zauważyć, że uzasadnienie skargi nie zawiera w swojej treści argumentów pozwalających na merytoryczną ocenę zgodności zaskarżonego przepisu z Konstytucją. Skarżący ogranicza się bowiem do stwierdzenia, że wymogi stawiane przez ustawodawcę podmiotowi występującemu ze skargą kasacyjną są zbyt trudne do zrealizowania. Trzeba jednak zauważyć, że tego rodzaju teza ma w przypadku skarżącego walor wyłącznie ogólny i „abstrakcyjny”. Skarżący nie tłumaczy bowiem, na czym polegać miałaby owa trudność. Nie wykazuje tego także w oparciu o wniesioną przez siebie skargę kasacyjną. Jej odrzucenie przez Naczelny Sąd Administracyjny podyktowane było bowiem nie tyle niewystarczającym zrealizowaniem wymogów ustawowych, ile stwierdzeniem braku konstrukcyjnych elementów skargi kasacyjnej. Nie sposób zatem przyjąć, że w ten sposób została wykazana przez skarżącego „trudność” w poprawnym, gwarantującym merytoryczne rozpoznanie, sformułowaniu tego środka odwoławczego. Argumentacja skargi całkowicie pomija również pełną treść kwestionowanego przepisu p.p.s.a. Skarżący nie odniósł się w ten sposób do problemu zróżnicowania zarówno występujących braków skargi kasacyjnej, jak i wywoływanych tym procesowych następstw. Odniesienia takiego brak również w kontekście unormowania art. 180 in fine p.p.s.a., zgodnie z którym skarga kasacyjna może być zwrócona wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu celem usunięcia dostrzeżonych braków. Brak takiej argumentacji powoduje, że zarzuty skargi przybierają postać związaną wyłącznie z płaszczyzną – negatywnie ocenianego przez skarżącego – sposobu zastosowania kwestionowanego przepisu. Taki sposób uzasadnienia wnoszonej skargi nie spełnia jednakże wymogów stawianych przez prawodawcę w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a także w postanowieniach ustawy o TK.



Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, stwierdzić należy, że skarga konstytucyjna nie spełnia przesłanek określonych w art. 46 ust. 1 oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.