Pełny tekst orzeczenia

446/6/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 30 czerwca 2009 r.
Sygn. akt Ts 56/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Wyrzykowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ryszarda P. o zbadanie zgodności:
art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 24, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 18 lutego 2008 r. skarżący domaga się zbadania zgodności art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim przewiduje odrzucenie przez sąd apelacji lub innego środka odwoławczego bądź środka zaskarżenia wniesionych bez należnej opłaty przez stronę reprezentowaną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego bez uprzedniego wezwania o uiszczenie tej opłaty, z art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 oraz art. 31 ust. 3 i art. 32 Konstytucji, a w zakresie, w jakim wezwania do usunięcia tego braku nie przewiduje także w odniesieniu do wypadku wniesienia środka odwoławczego w imieniu pracownika w sprawach z zakresu stosunku pracy – ponadto również z art. 24 Konstytucji.
W ocenie skarżącego, zakwestionowana regulacja ogranicza ponad miarę, uchybiając zasadzie proporcjonalności w stosowaniu przez ustawodawcę ograniczeń praw i wolności konstytucyjnych (art. 31 ust. 3 Konstytucji) oraz zasadzie równości wszystkich wobec prawa (art. 32 Konstytucji), konstytucyjne prawo każdej osoby do sądu, ukształtowane w art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji, obejmujące – jak podnosi skarżący – obok uprawnienia do rozpoznania sprawy przez sąd I instancji także uprawnienie do zaskarżania rozstrzygnięcia tego sądu według sprawiedliwej procedury. Skarżący stoi również na stanowisku, że ustanawiane przez ustawodawcę ograniczenia prawa do sądu powinny respektować również, w sporach z zakresu prawa pracy, zasadę wynikającą z art. 24 Konstytucji, zgodnie z którą praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej skarżący wyraża wątpliwość, czy odmowa merytorycznego rozpoznania sprawy ze względu na uchybienie we wniesieniu opłaty sądowej stanowi wymierzanie sprawiedliwości w konstytucyjnym rozumieniu tego zwrotu i podkreśla, że możliwość korygowania błędów formalnych stanowi część składową rzetelnego procesu. W jego przekonaniu ograniczenia w możliwości zaskarżania orzeczeń wynikające z zaskarżonego art. 1302 § 3 k.p.c. stanowią dla stron postępowania uszczerbek niewspółmierny do celu, który ustawodawca zamierzał przy ich pomocy osiągnąć. Skarżący wskazuje, że korzystanie z usług profesjonalnego pełnomocnika jest uprawnieniem strony postępowania i nie powinno spotykać się ze swoistą sankcją w postaci drastycznego pogorszenia jej sytuacji procesowej w porównaniu z sytuacją strony, która z tego prawa nie korzysta, gdyż narusza to zasadę równości wynikającą z art. 32 Konstytucji. Niezgodność zaskarżonej normy z art. 24 Konstytucji skarżący upatruje w naruszeniu prawa do realnej i pełnej możliwości dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy według przychylnej dla pracownika procedury. Skarżący podnosi, że rozpoznaniu jego skargi konstytucyjnej nie stoi na przeszkodzie wydanie przez Trybunał wyroku w sprawie P 39/06 (wyrok TK z 20 grudnia 2007 r., P 39/06, OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 161), w którym uwagi odnoszące się do rygoryzmu art. 1302 § 3 k.p.c. sformułowane zostały jedynie przy okazji rozstrzygania innego zagadnienia konstytucyjnego, ani również wyrok w sprawie P 9/01 (wyrok TK z 12 marca 2002 r., P 9/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 14), ze względu na inny przedmiot zaskarżenia.
Skarżący wniósł apelację od wyroku z 19 września 2007 r. (sygn. akt VII P 16/07) wydanego przez Sąd Rejonowy w Lublinie – Sąd Pracy, która została odrzucona postanowieniem tego samego sądu z 30 października 2007 r. (sygn. akt jw.) z uwagi na niewniesienie opłaty podstawowej od apelacji. Sąd Okręgowy w Lublinie postanowieniem z 5 grudnia 2007 r. (sygn. akt VII Pz 83/07) oddalił zażalenie skarżącego, podtrzymując ustalenia Sądu Rejonowego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), rozpoznaniu zarzutów zawartych w skardze konstytucyjnej stoi na przeszkodzie zbędność orzekania. Taki stan rzeczy ma niewątpliwie miejsce, gdy zaskarżony przepis był już przedmiotem kontroli zgodności z Konstytucją w innej sprawie rozpoznawanej przez Trybunał (zob. postanowienia TK z: 3 października 2001 r., SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218; 25 listopada 2002 r., SK 30/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 88 oraz 26 marca 2002 r., P 3/02, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 22).
Zaskarżony w niniejszej skardze konstytucyjnej art. 1302 § 3 k.p.c. stanowił przedmiot oceny Trybunału w sprawie SK 33/07 (wyrok TK z 17 listopada 2008 r., SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154). Trybunał wyraził w nim jednoznaczne stanowisko, stanowiące kontynuację dotychczasowego orzecznictwa, w myśl którego nałożenie surowszych sankcji na strony postępowania zastępowane przez profesjonalnych pełnomocników – w aspekcie zasad wnoszenia opłat sądowych – nie może być traktowane jako nadmierny rygoryzm i w konsekwencji nie stanowi naruszenia prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) ani prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w I instancji (art. 78 Konstytucji). Na tej podstawie Trybunał uznał, że art. 1302 § 3 k.p.c. w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłaconą apelację wniesioną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji. Ocena ta została również podtrzymana w uzasadnieniu wyroku Trybunału w sprawie P 87/08 (wyrok z 28 maja 2009 r., P 87/08, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 72). Trybunał uznał w nim, że także w sytuacji, gdy z surową sankcją, wynikającą z braku uiszczenia prawidłowej opłaty, spotyka się zażalenie wniesione przez profesjonalnego pełnomocnika, nie dochodzi do naruszenia konstytucyjnego prawa do sądu ani prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w I instancji.
Argumenty przedstawione przez skarżącego w niniejszej skardze konstytucyjnej pokrywają się z zarzutem niezgodności z Konstytucją postawionym w rozpatrywanych powyżej sprawach. Powoduje to, że nie rodzą one wątpliwości konstytucyjnych, co w konsekwencji prowadzi do spełnienia się negatywnej przesłanki nadania skardze dalszego biegu polegającej na zbędności orzekania. Na uwagę zasługuje także okoliczność, że w rozpatrywanej przez Trybunał sprawie SK 33/07 problematyka odrzucenia środka zaskarżenia powstała na tle regulacji opłaty podstawowej, której niewniesienie również w sprawie skarżącego stanowiło podstawę odrzucenia apelacji.
Powyższego stanowiska nie podważa wskazanie przez skarżącego jako dodatkowych wzorców kontroli również art. 32 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Naruszenie zasady równości (art. 32 Konstytucji) skarżący upatruje w odmiennym traktowaniu stron postępowania cywilnego zastępowanych przez profesjonalnych pełnomocników i działających osobiście. W ocenie Trybunału takie stanowisko nie wprowadza istotnego novum, a stanowi jedynie odmienny sposób określenia tego samego zarzutu, który został już rozstrzygnięty przez Trybunał w przywołanych powyżej sprawach. To samo dotyczy poszerzenia wzorców kontroli o art. 31 ust. 3 Konstytucji. Skoro argumentacja skarżącego uzasadniająca zarzut naruszenia tej normy w aspekcie prawa do sądu i prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w I instancji opiera się na założeniu nadmiernej surowości sankcji, to – zdaniem Trybunału – nie stanowi to dalej idącego zarzutu niż oceniany już przez niego zarzut nadmiernego rygoryzmu. Samodzielnego prawa podmiotowego, którego ochronie służyłaby skarga konstytucyjna, nie rodzi również art. 176 ust. 1 Konstytucji. Jego funkcja w tym trybie badania konstytucyjności norm może polegać tylko na doprecyzowaniu prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w I instancji (wynikającego z art. 78 Konstytucji) przez wymóg dwóch instancji sądowych. Zarzut naruszenia tak skonstruowanego prawa podmiotowego został już, jak Trybunał wskazał powyżej, rozpoznany w sprawie SK 33/07.
Do nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu nie może również prowadzić przywołanie przez skarżącego art. 24 Konstytucji. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że przepis ten znajduje się w rozdziale I Konstytucji zatytułowanym „Rzeczpospolita”, zawierającym zasady ustrojowe. Trybunał w swoim orzecznictwie dopuszcza wprawdzie rekonstrukcję praw podmiotowych z norm zawartych poza rozdziałem poświęconym wolnościom, prawom i obowiązkom człowieka i obywatela; wymaga to jednak wskazania przez skarżącego treści tego prawa, nieobjętej gwarancjami wynikającymi z innych norm Konstytucji (por. wyrok TK z 29 kwietnia 2003 r., SK 24/02, OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 33 oraz – w odniesieniu do art. 24 Konstytucji powiązanego z art. 65 Konstytucji – wyrok TK z 24 października 2006 r., SK 41/05, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 126). Zarzut stawiany przez skarżącego w tym kontekście sprowadza się do naruszenia wymogu przychylnej dla pracownika procedury dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy. Skarżący bagatelizuje jednak w tym miejscu okoliczność, że zakwestionowany przepis obejmuje jedynie sytuacje, w których strona (tu: pracownik) jest zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Tymczasem w ocenie Trybunału, wynikającej z cytowanych powyżej orzeczeń w sprawach SK 33/07 i P 87/08, element przesądzający o zgodności art. 1302 § 3 k.p.c. stanowią kwalifikacje adwokatów, radców prawnych i rzeczników patentowych – osób zawodowo świadczących usługi prawnicze. Z tego też względu Trybunał uznaje, że – w świetle uzasadnienia skargi konstytucyjnej – art. 24 Konstytucji, nawet odczytywany w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji, nie stanowi adekwatnego wzorca kontroli art. 1302 § 3 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 i art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z uwagi na zbędność orzekania.