Pełny tekst orzeczenia

157/3/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 18 lutego 2009 r.
Sygn. akt Ts 58/08


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Ewa Łętowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Janusza B. w sprawie zgodności:
1) art. 394 § 1 i art. 367 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 78, art. 176 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 403 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1, art. 190 ust. 1 i 4 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 18 lutego 2008 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 394 § 1 i art. 367 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 78, art. 176 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 6 ust. 1 i art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.), a także niezgodności art. 403 § 3 k.p.c. z art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1, art. 190 ust. 1 i 4 Konstytucji z art. 6 ust. 1 i art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 24 października 2007 r. (sygn. akt II Ca 682/07) Sąd Okręgowy w Białymstoku – Wydział II Cywilny Odwoławczy odrzucił skargę skarżącego o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku z 16 listopada 2004 r. (sygn. akt II Ca 657/04). Postanowieniem z 14 listopada 2007 r. Sąd Okręgowy w Białymstoku – Wydział II Cywilny Odwoławczy (sygn. akt II Ca 682/07) odrzucił zażalenie na postanowienie z 24 października 2007 r.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 29 stycznia 2008 r. wezwano skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi przez: po pierwsze, wskazanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia wydanego na podstawie zaskarżonych przepisów art. 394 § 1 i art. 367 k.p.c., które skarżący uważa za ostateczne w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.); po drugie, doręczenie kopii orzeczenia, o którym mowa w pkt 1 zarządzenia.
Skarżący wskazał, że art. 394 § 1 i art. 367 k.p.c. są niezgodne ze wskazanymi wzorcami kontroli w zakresie, w jakim mają zastosowanie tylko do orzeczeń sądu pierwszej instancji, zaś z sądu orzekającego o wznowieniu postępowania czynią od razu sąd odwoławczy, przez co pozbawiają skarżącego prawa do skutecznego środka odwoławczego. Zdaniem skarżącego art. 403 § 3 k.p.c. jest niezgodny ze wskazanymi wzorcami kontroli w zakresie, w jakim nie uznaje orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego za „inny prawomocny wyrok dotyczący tego samego stosunku prawnego”, przez co ogranicza stronie postępowania cywilnego prawo do skutecznego uruchomienia nadzwyczajnego środka odwoławczego.
W piśmie z 17 października 2008 r. uzupełniającym braki skargi konstytucyjnej skarżący wskazał, że zaskarżone przepisy art. 394 § 1 i art. 367 k.p.c. prowadzą do naruszenia prawa do dwuinstancyjnego postępowania w wyniku przyjęcia, że orzeczenie w przedmiocie wznowienia postępowania jest orzeczeniem sądu drugiej instancji. Pozbawienie strony prawa do środka zaskarżenia oznacza dyskryminację, a zatem prowadzi do naruszenia zasady jawności, o której mowa w art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Oznacza to, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny zobowiązany był zbadać, czy istotnie w niniejszej sprawie zaskarżone przepisy stanowiły podstawę wydania ostatecznego orzeczenia o prawach i wolnościach skarżącego.
Zgodnie z przepisem art. 394 § 1 k.p.c. zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego wskazane w tym przepisie. Przepisy art. 367 k.p.c. określają tryb wnoszenia i rozpoznania apelacji od wyroku sądu pierwszej instancji w sprawach cywilnych. Zasadnicze znaczenie w niniejszej sprawie ma jednak fakt, że treść zaskarżonych przepisów pozostaje bez związku z orzeczeniem zapadłym w sprawie skarżącego. Orzeczeniem, które wskazuje skarżący jako ostateczne orzeczenie o jego prawach i wolnościach, jest postanowienie Sądu Okręgowego w Białymstoku – Wydział II Cywilny Odwoławczy (sygn. akt II Ca 682/07) z 14 listopada 2007 r. odrzucające zażalenie na postanowienie z 24 października 2007 r. o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania. W zakresie środków odwoławczych zastosowanie znajdują zatem przepisy określające tryb zaskarżania orzeczeń wydanych w wyniku uruchomienia nadzwyczajnych trybów odwoławczych, w tym art. 3941 k.p.c., na co zresztą wskazał także sąd orzekający w sprawie. Z tego też powodu oczywiste jest, że podstawą orzekania sądu w sprawie skarżącego nie mogły być zaskarżone przepisy, które regulują zasady zaskarżania postanowień sądu pierwszej instancji. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w przedmiocie wznowienia postępowania właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy (art. 405 k.p.c.), w niniejszej sprawie był nim sąd orzekający jako sąd drugiej instancji. Trybunał wskazywał już wielokrotnie, że przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ta regulacja prawna, która była podstawą ostatecznego orzeczenia odnoszącego się do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego (por. postanowienia z: 29 marca 2000 r., Ts 163/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 265; 28 listopada 2000 r., Ts 140/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 94; 28 marca 2001 r., Ts 13/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 113). Prowadzi to do jednoznacznego wniosku, że przepisy art. 394 § 1 i art. 367 k.p.c. nie mogły być i nie były w sprawie skarżącego podstawą wydania orzeczenia, wskazanego jako ostateczne orzeczenie o jego prawach i wolnościach. Skarżący nie wskazał, jako przedmiotu zaskarżenia, przepisów określających tryb zaskarżania orzeczeń wydanych w wyniku uruchomienia nadzwyczajnych trybów odwoławczych, w szczególności zaś art. 3941 k.p.c. Zgodnie z przepisem art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w związku z art. 79 ust. 1 Konstytucji przesądza to jednoznacznie o niedopuszczalności nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Te same okoliczności przemawiają także za uznaniem niedopuszczalności nadania biegu skardze w zakresie art. 403 § 3 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem można żądać wznowienia postępowania w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego; w tym wypadku przedmiotem rozpoznania przez sąd jest nie tylko zaskarżony wyrok, lecz również z urzędu inne prawomocne wyroki dotyczące tego samego stosunku prawnego. Jak zasadnie wskazał sąd orzekający w niniejszej sprawie, orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego jako przesłanka wznowienia postępowania stanowi jego podstawę w oparciu o art. 401 k.p.c. oraz w terminie określonym w art. 407 § 2 k.p.c. Tymczasem art. 403 § 3 k.p.c. stanowi podstawę wznowienia postępowania w sytuacji stwierdzenia uprzedniego prawomocnego orzeczenia dotyczącego tego samego stosunku prawnego (res iudicata). Zatem zaskarżony przepis art. 403 § 3 k.p.c. nie mógł stanowić podstawy rozstrzygnięcia, ponieważ nie znajdował on zastosowania do sytuacji faktycznej w niniejszej sprawie. Przepis ten nie stanowił także z pewnością podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia, którego przedmiotem było jedynie odrzucenie zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi o wznowienie postępowania z powodu braku drogi prawnej.

W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.