Ts 173/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
25/1/B/2010
POSTANOWIENIE
z dnia 15 grudnia 2009 r.
Sygn. akt Ts 173/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Janusz Niemcewicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Normana P. w sprawie zgodności:
art. 254 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 176 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 i art. 41 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 30 maja 2008 r. skarżący zarzucił art. 254 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) sprzeczność z art. 176 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 i art. 41 ust. 2 Konstytucji.
Postanowieniem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z 21 marca 2008 r. (sygn. akt II Kp 182/08) zastosowano wobec skarżącego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania. Zażalenie złożone na powyższe postanowienia zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 2 kwietnia 2008 r. (sygn. akt IV Kz 119/08).
W dniu 28 kwietnia 2008 r. skarżący wniósł o uchylenie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Postanowieniem z 5 maja 2008 r. (sygn. akt 2 Ds. 385/08) prokurator Prokuratury Rejonowej w Piotrkowie Trybunalskim pozostawił wniosek bez uwzględnienia. W pouczeniu wskazano m.in., iż „na postanowienie w przedmiocie wniosku podejrzanego zażalenie przysługuje tylko wtedy, gdy wniosek został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania (art. 254 § 2 k.p.k.)”.
Skarżący podstawę do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje w naruszeniu art. 176 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 oraz art. 41 ust. 2 Konstytucji. W uzasadnieniu skarżący wskazuje, że nie jest racjonalna regulacja, zgodnie z którą podejrzany w pierwszych 3 miesiącach stosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania jest pozbawiony możliwości domagania się kontroli przez sąd rozstrzygnięć organów postępowania przygotowawczego co do złożonego wniosku. Ze względu na izolacyjny charakter środka zapobiegawczego, rozstrzyganie o nim powinno być – w ocenie skarżącego – poddane stosownej kontroli odwoławczej bez względu na czas jego stosowania. Tylko bowiem postępowanie dwuinstancyjne zapewnić może obywatelowi właściwą i zgodną z Konstytucją ochronę wolności osobistej.
Zdaniem skarżącego odmowa uwzględnienia wniosku o uchylenie tymczasowego aresztowania powoduje dalsze pozbawienie go wolności. W tym też momencie rodzi się potrzeba poddania takiego postanowienia kontroli sądu celem zbadania legalności wydanej decyzji. Niemożność poddania rozstrzygnięcia odmawiającego uchylenia stosowania środka zabezpieczającego kontroli sądu w trakcie pierwszych 3 miesięcy trwania tymczasowego aresztowania jest – w ocenie skarżącego – niezgodna z art. 41 ust. 2 Konstytucji.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 23 lipca 2008 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez dokładne określenie sposobu, w jaki zaskarżony przepis narusza wskazane w skardze konstytucyjne prawa i wolności; wyjaśnienie, czy od postanowienia o odmowie uwzględnienia wniosku w przedmiocie zmiany środka zapobiegawczego z 5 maja 2008 r. został wniesiony środek odwoławczy oraz nadesłanie pełnomocnictwa do sporządzenia skargi konstytucyjnej.
W piśmie procesowym z 11 sierpnia 2008 r. skarżący wskazał, że zaskarżony przepis nie daje możliwości poddania kontroli zasadności stosowania środka zabezpieczającego przez pierwsze 3 miesiące jego stosowania. W jego ocenie nie wystarcza sama możliwość zażalenia się na postanowienie co do zastosowania tymczasowego aresztowania tylko na etapie sądowym. Podejrzany powinien mieć możliwość zaskarżenia każdego postanowienia wydanego przez organ postępowania przygotowawczego na całym etapie trwania tymczasowego aresztowania, a nie dopiero po upływie 3 miesięcy. Skarżący wskazał także, iż od postanowienia z 5 maja 2008 r. (sygn. akt 2 Ds. 385/08) odmawiającego uwzględnienia wniosku w przedmiocie zmiany środka zapobiegawczego nie wniesiono środka odwoławczego, ponieważ nie było ku temu podstaw w kodeksie postępowania karnego.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna stanowi środek służący ochronie konstytucyjnych praw i wolności, którego wniesienie warunkowane jest spełnieniem szeregu przesłanek wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.). Treść powołanego przepisu Konstytucji wskazuje, że warunkiem wniesienia skargi konstytucyjnej jest naruszenie konstytucyjnej wolności lub prawa o charakterze podmiotowym na skutek uzyskania przez skarżącego rozstrzygnięcia, wydanego na podstawie przepisu, którego konstytucyjność się kwestionuje. Także z przepisów ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (zob. art. 46 ust. 1, art. 47 ust. 1 pkt 1, art. 47 ust. 2) wynika jednoznacznie wymóg uzyskania rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonym przepisie. Innymi słowy: konstrukcja skargi konstytucyjnej przyjęta w prawie polskim wymaga wystąpienia konkretnego a nie tylko abstrakcyjnego naruszenia konstytucyjnego prawa lub wolności, a także uzyskania takiego rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonym przepisie, poprzez wydanie którego doszło do aktualizacji (konkretyzacji) tego naruszenia. Wymagane jest zatem tzw. kwalifikowane naruszenie przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności (zob. postanowienie z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).
Skarga konstytucyjna stanowiąca przedmiot wstępnego rozpoznania nie spełnia wskazanej powyżej przesłanki.
Przepis, którego konstytucyjność skarżący kwestionuje brzmi: „Na postanowienie w przedmiocie wniosku oskarżonemu zażalenie przysługuje tylko wtedy, gdy wniosek ten został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od daty wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania dotyczącego tego samego oskarżonego”.
Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, że cytowany powyżej przepis nie stanowił podstawy postanowienia z 5 maja 2008 r. (sygn. akt 2 Ds. 385/08), którym prokurator Prokuratury Rejonowej w Piotrkowie Trybunalskim pozostawił wniosek o zmianę środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania bez uwzględnienia. Brak jest także podstaw do twierdzenia, że z wydaniem powyższego postanowienia można łączyć naruszenie wskazanych w skardze praw i wolności konstytucyjnych. Wręcz przeciwnie, treść uzasadnienia skargi konstytucyjnej wskazuje, że skarżący naruszenie tych praw wywodzi z faktu nieprzysługiwania mu środka odwoławczego od wskazanego powyżej rozstrzygnięcia organu postępowania przygotowawczego. Dlatego też powinien był, dla spełnienia przesłanek warunkujących merytoryczne rozpatrzenie skargi konstytucyjnej, uzyskać rozstrzygnięcie, którego treścią byłoby odrzucenie wniesionego zażalenia. Doszłoby tym samym do konkretyzacji sytuacji prawnej skarżącego, co uzasadniałoby przyjęcie tezy o wystąpieniu bezpośredniego naruszenia przysługujących mu praw lub wolności, stanowiącego, co należy podkreślić, konsekwencję wydania rozstrzygnięcia na podstawie zaskarżonego przepisu.
W niniejszej sprawie, co wynika bezpośrednio z treści pisma procesowego nadesłanego w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego, nie wniesiono środka odwoławczego. W tym zakresie skargę należy uznać za przedwczesną, jako że nie doszło jeszcze do wydania rozstrzygnięcia, z którym można by wiązać naruszenie przysługujących skarżącemu praw. W związku z tym przyjąć należy, iż przesłanki skargi konstytucyjnej nie zostały spełnione, co uniemożliwia przekazanie jej do merytorycznego rozpoznania.
Biorąc powyższe pod uwagę należało orzec jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 15 grudnia 2009 r.
Sygn. akt Ts 173/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Janusz Niemcewicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Normana P. w sprawie zgodności:
art. 254 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 176 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 i art. 41 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 30 maja 2008 r. skarżący zarzucił art. 254 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) sprzeczność z art. 176 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 i art. 41 ust. 2 Konstytucji.
Postanowieniem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z 21 marca 2008 r. (sygn. akt II Kp 182/08) zastosowano wobec skarżącego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania. Zażalenie złożone na powyższe postanowienia zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 2 kwietnia 2008 r. (sygn. akt IV Kz 119/08).
W dniu 28 kwietnia 2008 r. skarżący wniósł o uchylenie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Postanowieniem z 5 maja 2008 r. (sygn. akt 2 Ds. 385/08) prokurator Prokuratury Rejonowej w Piotrkowie Trybunalskim pozostawił wniosek bez uwzględnienia. W pouczeniu wskazano m.in., iż „na postanowienie w przedmiocie wniosku podejrzanego zażalenie przysługuje tylko wtedy, gdy wniosek został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania (art. 254 § 2 k.p.k.)”.
Skarżący podstawę do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje w naruszeniu art. 176 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 1 oraz art. 41 ust. 2 Konstytucji. W uzasadnieniu skarżący wskazuje, że nie jest racjonalna regulacja, zgodnie z którą podejrzany w pierwszych 3 miesiącach stosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania jest pozbawiony możliwości domagania się kontroli przez sąd rozstrzygnięć organów postępowania przygotowawczego co do złożonego wniosku. Ze względu na izolacyjny charakter środka zapobiegawczego, rozstrzyganie o nim powinno być – w ocenie skarżącego – poddane stosownej kontroli odwoławczej bez względu na czas jego stosowania. Tylko bowiem postępowanie dwuinstancyjne zapewnić może obywatelowi właściwą i zgodną z Konstytucją ochronę wolności osobistej.
Zdaniem skarżącego odmowa uwzględnienia wniosku o uchylenie tymczasowego aresztowania powoduje dalsze pozbawienie go wolności. W tym też momencie rodzi się potrzeba poddania takiego postanowienia kontroli sądu celem zbadania legalności wydanej decyzji. Niemożność poddania rozstrzygnięcia odmawiającego uchylenia stosowania środka zabezpieczającego kontroli sądu w trakcie pierwszych 3 miesięcy trwania tymczasowego aresztowania jest – w ocenie skarżącego – niezgodna z art. 41 ust. 2 Konstytucji.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 23 lipca 2008 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez dokładne określenie sposobu, w jaki zaskarżony przepis narusza wskazane w skardze konstytucyjne prawa i wolności; wyjaśnienie, czy od postanowienia o odmowie uwzględnienia wniosku w przedmiocie zmiany środka zapobiegawczego z 5 maja 2008 r. został wniesiony środek odwoławczy oraz nadesłanie pełnomocnictwa do sporządzenia skargi konstytucyjnej.
W piśmie procesowym z 11 sierpnia 2008 r. skarżący wskazał, że zaskarżony przepis nie daje możliwości poddania kontroli zasadności stosowania środka zabezpieczającego przez pierwsze 3 miesiące jego stosowania. W jego ocenie nie wystarcza sama możliwość zażalenia się na postanowienie co do zastosowania tymczasowego aresztowania tylko na etapie sądowym. Podejrzany powinien mieć możliwość zaskarżenia każdego postanowienia wydanego przez organ postępowania przygotowawczego na całym etapie trwania tymczasowego aresztowania, a nie dopiero po upływie 3 miesięcy. Skarżący wskazał także, iż od postanowienia z 5 maja 2008 r. (sygn. akt 2 Ds. 385/08) odmawiającego uwzględnienia wniosku w przedmiocie zmiany środka zapobiegawczego nie wniesiono środka odwoławczego, ponieważ nie było ku temu podstaw w kodeksie postępowania karnego.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna stanowi środek służący ochronie konstytucyjnych praw i wolności, którego wniesienie warunkowane jest spełnieniem szeregu przesłanek wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.). Treść powołanego przepisu Konstytucji wskazuje, że warunkiem wniesienia skargi konstytucyjnej jest naruszenie konstytucyjnej wolności lub prawa o charakterze podmiotowym na skutek uzyskania przez skarżącego rozstrzygnięcia, wydanego na podstawie przepisu, którego konstytucyjność się kwestionuje. Także z przepisów ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (zob. art. 46 ust. 1, art. 47 ust. 1 pkt 1, art. 47 ust. 2) wynika jednoznacznie wymóg uzyskania rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonym przepisie. Innymi słowy: konstrukcja skargi konstytucyjnej przyjęta w prawie polskim wymaga wystąpienia konkretnego a nie tylko abstrakcyjnego naruszenia konstytucyjnego prawa lub wolności, a także uzyskania takiego rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonym przepisie, poprzez wydanie którego doszło do aktualizacji (konkretyzacji) tego naruszenia. Wymagane jest zatem tzw. kwalifikowane naruszenie przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności (zob. postanowienie z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).
Skarga konstytucyjna stanowiąca przedmiot wstępnego rozpoznania nie spełnia wskazanej powyżej przesłanki.
Przepis, którego konstytucyjność skarżący kwestionuje brzmi: „Na postanowienie w przedmiocie wniosku oskarżonemu zażalenie przysługuje tylko wtedy, gdy wniosek ten został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od daty wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania dotyczącego tego samego oskarżonego”.
Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, że cytowany powyżej przepis nie stanowił podstawy postanowienia z 5 maja 2008 r. (sygn. akt 2 Ds. 385/08), którym prokurator Prokuratury Rejonowej w Piotrkowie Trybunalskim pozostawił wniosek o zmianę środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania bez uwzględnienia. Brak jest także podstaw do twierdzenia, że z wydaniem powyższego postanowienia można łączyć naruszenie wskazanych w skardze praw i wolności konstytucyjnych. Wręcz przeciwnie, treść uzasadnienia skargi konstytucyjnej wskazuje, że skarżący naruszenie tych praw wywodzi z faktu nieprzysługiwania mu środka odwoławczego od wskazanego powyżej rozstrzygnięcia organu postępowania przygotowawczego. Dlatego też powinien był, dla spełnienia przesłanek warunkujących merytoryczne rozpatrzenie skargi konstytucyjnej, uzyskać rozstrzygnięcie, którego treścią byłoby odrzucenie wniesionego zażalenia. Doszłoby tym samym do konkretyzacji sytuacji prawnej skarżącego, co uzasadniałoby przyjęcie tezy o wystąpieniu bezpośredniego naruszenia przysługujących mu praw lub wolności, stanowiącego, co należy podkreślić, konsekwencję wydania rozstrzygnięcia na podstawie zaskarżonego przepisu.
W niniejszej sprawie, co wynika bezpośrednio z treści pisma procesowego nadesłanego w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego, nie wniesiono środka odwoławczego. W tym zakresie skargę należy uznać za przedwczesną, jako że nie doszło jeszcze do wydania rozstrzygnięcia, z którym można by wiązać naruszenie przysługujących skarżącemu praw. W związku z tym przyjąć należy, iż przesłanki skargi konstytucyjnej nie zostały spełnione, co uniemożliwia przekazanie jej do merytorycznego rozpoznania.
Biorąc powyższe pod uwagę należało orzec jak w sentencji.