Pełny tekst orzeczenia

222/4/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 31 marca 2009 r.
Sygn. akt Ts 182/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Nad Odrą Autoservice Spółka z o.o. w sprawie zgodności:
art. 56 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.) w związku z art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2, ze zm.) z art. 2 w związku z art. 31 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2; art. 7 w związku z art. 31 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2; art. 217 w związku z art. 31 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 21 lipca 2006 r. zakwestionowano zgodność z Konstytucją art. 56 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.; dalej: o.p.) w związku z art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2, ze zm.; dalej: ustawa o NBP). Zaskarżonym unormowaniom o.p. i ustawy o NBP, w brzmieniu obowiązującym w 1998 r., skarżąca zarzuciła niezgodność z: art. 2 w związku z art. 31 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2; art. 7 w związku z art. 31 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2; a także art. 217 w związku z art. 31 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Decyzją Izby Skarbowej w Szczecinie z 26 czerwca 2003 r. (nr PB 1.28-820/12/2003), wydaną po rozpatrzeniu odwołania skarżącej od decyzji Inspektora Kontroli Skarbowej z Urzędu Kontroli Skarbowej w Szczecinie z 15 marca 2001 r. (nr UKS DO-13/1/32/2000/0800/Kl), w przedmiocie odsetek od zaległości podatkowych, uchylono w części zaskarżoną decyzję organu I instancji i określono wysokość odsetek za zwłokę. Postępowanie odwoławcze podjęte zostało w związku z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie – Ośrodek Zamiejscowy w Szczecinie, którym uchylono wcześniejszą decyzję Izby Skarbowej w Szczecinie. W uzasadnieniu wydanej decyzji z 26 czerwca 2003 r. Izba Skarbowa w Szczecinie stwierdziła, że zmianie winna ulec wysokość odsetek za zwłokę, na co wpływ miała zmiana określonej wobec skarżącej zaległości z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych za 1998 r. Skarga skarżącej od tej decyzji została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z 8 grudnia 2004 r. (sygn. akt SA/Sz 1522/03). W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd stwierdził m.in., że nie zasługiwał na uwzględnienie podniesiony w skardze argument o ustaleniu kwoty odsetek nie na podstawie podstawowej stopy kredytu lombardowego określonej przez Prezesa NBP, lecz na podstawie stopy takiego kredytu określonej przez Radę Polityki Pieniężnej. Zdaniem Sądu okoliczność ta nie oznaczała, że ogłaszane po 1 stycznia 1998 r. przez Ministra Finansów stawki odsetek nie mają podstawy prawnej. Istotne jest to, że stopa kredytu lombardowego, jako podstawa ustalenia stawki odsetek za zwłokę, ustalana jest przez konstytucyjny organ mający ustawowe do tego umocowanie. Skarga kasacyjna od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 lutego 2006 r. (sygn. akt II FSK 364/05). Naczelny Sąd Administracyjny w pełni podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonym wyroku w odniesieniu do istnienia podstaw prawnych do ogłoszenia stawek odsetek, także w sytuacji zachodzącej niespójności między przepisami o.p. i ustawy o NBP.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, m.in. przez wskazanie sposobu, w jaki zakwestionowane przepisy o.p. i ustawy o NBP naruszyły konstytucyjne wolności i prawa określone jako podstawa wniesionej skargi konstytucyjnej.
W piśmie z 11 września 2006 r. pełnomocnik skarżącej wyjaśnił, że naruszenia jej praw upatrywać należy w zaistniałej niespójności przepisów dwóch ustaw, prowadzącej do sytuacji, w której ogłoszenie przez Ministra Finansów stawek odsetek od zaległości podatkowej nastąpiło bez prawidłowej podstawy prawnej. Konsekwencją owej niespójności winno być bowiem uznanie, że żaden z organów wymienionych w zaskarżonych przepisach o.p. oraz ustawy o NBP nie był właściwy do ustalenia stopy kredytu lombardowego. Tym samym – zdaniem skarżącej – wymierzenie odsetek za zaległość podatkową nastąpiło w jej przypadku bez podstawy prawnej. Taka sytuacja godzi w zasadę wolności oraz zasady prawidłowej legislacji i zaufania obywatela do państwa i prawa w zakresie odnoszącym się do ochrony konstytucyjnego prawa własności i innych praw majątkowych. Stanowi też naruszenie konstytucyjnej zasady legalizmu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji korzystanie ze skargi konstytucyjnej jako środka ochrony praw i wolności jest dopuszczalne na zasadach określonych w ustawie. Precyzująca te zasady ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) nakłada na skarżącego szereg powinności, wśród których szczególną rolę odgrywa obowiązek wskazania podstawy skargi. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, skarżący winien w związku z tym wskazać, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez przepisy zakwestionowane w skardze konstytucyjnej. Prawidłowe wykonanie powyższego obowiązku nie może przy tym ograniczać się do wymienienia przepisów Konstytucji, z których skarżący wywodzi przysługujące mu prawa lub wolności, ale towarzyszyć temu musi przedstawienie argumentów świadczących o merytorycznej niezgodności zachodzącej między zaskarżonymi przepisami a unormowaniami stanowiącymi podstawę skargi. Z obowiązku powyższego nie jest władny zwolnić skarżącego sam Trybunał Konstytucyjny, który zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 66 ustawy o TK jest związany granicami wniesionej skargi konstytucyjnej. Związanie to odnosi się przy tym zarówno do określenia przez skarżącego przedmiotu skargi, jak i jej podstawy. Ocena zrealizowania powyższego obowiązku dokonywana jest na etapie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej, co prowadzić może do zróżnicowanych konkluzji, w tym m.in. stwierdzenia, że skarżący nie wskazał sposobu naruszenia swoich konstytucyjnych praw podmiotowych, lub też ustalenia, iż przedstawione w skardze argumenty na rzecz tezy o niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów są oczywiście bezzasadne.
W przypadku analizowanej skargi konstytucyjnej nie można z pewnością przyjąć, że skarżąca nie podjęła próby zrealizowania opisanego wyżej obowiązku ustawowego. Niemniej jednak, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, zarówno uzasadnienie samej skargi konstytucyjnej, jak i pisma uzupełniającego jej braki, nie dostarcza argumentów, które realizowałyby wymóg, o którym mowa w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.
Zasadnicza teza, wokół której skonstruowany został zarzut naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej, sprowadza się do wykazania niespójności między przepisami zakwestionowanych ustaw, w ich brzmieniu obowiązującym w okresie od 1 stycznia 2002 r. do 31 grudnia 2002 r., a tym samym w dniu podejmowania rozstrzygnięć wobec skarżącej przez organy podatkowe. W istocie rzeczy, językowa wykładnia art. 56 § 1 o.p. oraz art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy o NBP nastręczać mogła pewnych trudności interpretacyjnych co do jednoznacznego określenia organu państwa upoważnionego do wykonywania opisanej w tych przepisach kompetencji. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że trudności te, poza oczywistą niespójnością językową, nie wywoływały dalszych następstw, przede wszystkim związanych z prawidłowym i jednoznacznym ustaleniem podstawy prawnej do pobierania odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. Okoliczność ta podkreślana jest również w orzecznictwie sądów administracyjnych (zob. np. wyroki NSA z 9 czerwca 2005 r., sygn. akt: FSK 2248/2004; FSK 1591/2004; FSK 1965/2004). Trzeba zauważyć, że argumentacja skarżącej, odwołująca się do problemu naruszenia zasad zaufania obywatela do państwa i prawa, w tym do zasady określoności przepisów prawa, czy też zasady legalizmu, zyskiwałaby rację bytu dopiero w sytuacji, gdyby niespójność przepisów ustawowych prowadziła w istocie do sytuacji niemożności ustalenia wysokości stopy procentowej, determinującej następnie określenie przez Ministra Finansów wysokości stawki odsetek za zwłokę. Sytuacja taka miałaby zaś miejsce dopiero w przypadku, gdyby żaden z organów wymienionych w przepisach o.p. oraz ustawy o NBP nie zrealizował zapowiedzianej w nich kompetencji do ustalenia stóp procentowych, bądź też, gdyby dokonały one takiego ustalenia równocześnie, niezależnie od siebie, i w efekcie przyjęłoby ono odmienną treść.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, podniesiony w analizowanej skardze konstytucyjnej problem miał walor ściśle ustrojowo-kompetencyjny i nie pozostawał w merytorycznym związku z treścią praw podmiotowych skarżącej, powoływanych jako podstawa wniesionej skargi konstytucyjnej. Nie bez znaczenia dla oceny skutków zaistniałej niespójności, także w kontekście praw i wolności skarżącej, pozostawała okoliczność, że upoważnienie zawarte w przepisach o.p. oraz ustawy o NBP adresowane było do konstytucyjnych organów państwa, których kompetencje prawotwórcze nie były wówczas kwestionowane. Problem ten był też przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyrok z 28 czerwca 2000 r., K. 25/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 141).
Niezależnie od powyższej okoliczności należy stwierdzić, że zastrzeżenia budzić musi określenie przez skarżącą podstawy wniesionej skargi konstytucyjnej. Odwołuje się ona bowiem w pierwszej kolejności do ogólnych zasad ustrojowych, wywiedzionych w formuły państwa prawnego (art. 2 Konstytucji), a także do unormowania zastrzegającego ustawową formę określenia podstawowych elementów konstrukcyjnych obowiązków podatkowych (art. 217 Konstytucji). W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego dotyczącym skargi konstytucyjnej formułowano już jednak względem obydwu tych unormowań zastrzeżenia co do dopuszczalności traktowania ich jako prawidłowy układ odniesienia w postępowaniu kontrolnym. Jest to dopuszczalne dopiero w sytuacji, gdy skarżący precyzyjnie określi, w zakresie jakiego konkretnego prawa lub wolności wyrażonych w przepisach Konstytucji zasady te doznały niedozwolonego ograniczenia (por. postanowienie z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60; wyrok z 5 listopada 2008 r., SK 79/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 153; postanowienie pełnego składu TK z 16 lutego 2009 r., Ts 202/06). Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego samo jedynie odwołanie się w skardze konstytucyjnej do treści art. 31 ust. 2, jak i art. 64 Konstytucji, za tego rodzaju konieczne doprecyzowanie uznane być nie może.
W konkluzji należy stwierdzić, że wskazana w skardze konstytucyjnej argumentacja, nawiązująca wyłącznie do problemu o charakterze kompetencyjnym, nie może być uznana za prawidłowe, a tym bardziej wyczerpujące wykonanie obowiązku wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw skarżącej.

Biorąc powyższe pod uwagę, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.