Pełny tekst orzeczenia

254/4/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 28 maja 2009 r.
Sygn. akt Ts 243/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej spółki partnerskiej, Kancelaria Radców Prawnych o zbadanie zgodności:
art. 146 ust. 4 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535, ze zm.) z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 16 października 2007 r. skarżąca domaga się zbadania zgodności art. 146 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535, ze zm.; dalej: pr. up i n.) z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Zgodnie z zaskarżonym przepisem, w czasie postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku upadłego niedopuszczalne jest wszczęcie postępowań egzekucyjnych z masy upadłości przeciwko upadłemu. Orzeczenie zasądzające świadczenie od upadłego wydane po ogłoszeniu upadłości podlega wykonaniu według przepisów p.u.n.
Skarżąca podnosi, że sytuacja, w której syndyk wytaczający i przegrywający sprawę nie jest zobowiązany do zwrotu kosztów postępowania stronie przeciwnej, narusza zasadę równości wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji przez uprzywilejowanie pozycji syndyka jako strony postępowania. Jako grupę podmiotów wykazujących tę samą cechę relewantną wskazuje ona strony postępowania cywilnego. Zastosowanie zaskarżonego art. 146 ust. 4 p.u.n., zdaniem skarżącej, narusza również pośrednio art. 45 ust. 1 Konstytucji i wyrażone w nim prawo do sądu poprzez takie ukształtowanie wymagań proceduralnych, które czynią uruchomienie postępowania, w tym wypadku egzekucyjnego, nadmiernie utrudnionym lub wręcz niemożliwym. Na jego tle strona wygrywająca postępowanie nie ma możliwości uruchomienia postępowania egzekucyjnego celem zaspokojenia należnych jej kosztów postępowania. W ocenie skarżącej, naruszone zostało również jej inne prawo majątkowe, w postaci wierzytelności o zwrot kosztów postępowania, chronione zgodnie z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; ograniczenie wynikające z zakwestionowanej normy nie znajduje przy tym uzasadnienia w kryteriach wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Skarżąca zwróciła także uwagę, że art. 146 ust. 4 pr.up. i n. niweczy zasadę odpowiedzialności za wynik procesu zawartą w art. 98 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.).
Powyższe zarzuty skarżący sformułował w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z dnia 5 lutego 2007 r. (sygn. akt II Km 1522/06) Komornik Sądowy Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Będzinie stwierdził umorzenie postępowania egzekucyjnego z mocy samego prawa na podstawie art. 146 ust. 4 p.u.n. Sąd Rejonowy w Będzinie postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2007 r. (sygn. akt I Co 411/07) oddalił skargę skarżącej na czynność komornika, zaś Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z 15 czerwca 2007 r. (sygn. akt IV Cz 644/07) oddalił jej zażalenie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Obowiązek uprawdopodobnienia przez skarżącego naruszenia praw podmiotowych przez zastosowanie zaskarżonego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego wynika bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak również z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zarzut przedstawiony przez skarżącą w niniejszej skardze konstytucyjnej sprowadza się do tezy, że po ogłoszeniu upadłości nie jest dopuszczalne zaspokojenie wierzytelności o zwrot kosztów postępowania, w trybie postępowania egzekucyjnego, jeżeli orzeczenie w tym przedmiocie zapadło po ogłoszeniu upadłości. To zaś, jej zdaniem, prowadzi do naruszenia prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) i innych praw majątkowych w postaci wierzytelności o zwrot kosztów postępowania (art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji). W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że postępowanie upadłościowe ze swej natury jest wspólnym postępowaniem wierzycieli, podjętym w celu dochodzenia roszczeń od niewypłacalnego dłużnika (por. F. Zedler [w:] A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Kraków 2006, s. 25). Z tego względu określa się je mianem egzekucji uniwersalnej (A. Jakubecki [w:] A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo…, s. 864), której celem jest przymusowe zaspokojenie wierzycieli z majątku dłużnika (S. Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2005, s. 6). Z zaskarżonego art. 146 ust. 4 zd. 2 p.u.n. wynika zaś wprost, że orzeczenie zasądzające świadczenie od upadłego wydane po ogłoszeniu upadłości podlega wykonaniu według przepisów tej ustawy. Oznacza to, że postępowanie upadłościowe zastępuje postępowanie egzekucyjne, które w sytuacji wielości wierzycieli i niewypłacalności dłużnika nie może spełnić swojej funkcji (por. S. Gurgul, Prawo…, s. 6). Niemniej, co do zasady wszystkie wierzytelności, w tym wynikające z czynności syndyka, podlegają zaspokojeniu w ramach postępowania upadłościowego (por. także A. Jakubecki [w:]: A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo…, s. 483; S. Gurgul, Prawo…, s. 503). Na tym tle zarzut, że syndyk nie ma obowiązku zaspokojenia wierzytelności o zwrot kosztów sądowych nie znajduje podstaw. W szczególności skarżąca w żaden sposób nie wykazała, że jej wierzytelność nie może zostać zaspokojona w ramach postępowania upadłościowego, lecz domagała się jedynie zaspokojenia w trybie postępowania egzekucyjnego. Tymczasem postępowania te, ze względu na opisany powyżej charakter postępowania upadłościowego, należy wszak traktować jako równoważne. Nie sposób zatem mówić ani o naruszeniu prawa do sądu, ani innych praw majątkowych, skoro ustawodawca przewidział postępowanie, w ramach którego wierzytelność podlega zaspokojeniu. Z tego powodu Trybunał stwierdza, że skarżąca nie uprawdopodobniła naruszenia swoich praw podmiotowych polegającego na braku możliwości zaspokojenia wierzytelności o zwrot kosztów postępowania i w konsekwencji należy odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji, Trybunał zwraca uwagę, że przybiera ona wprawdzie postać prawa podmiotowego, lecz jest to prawo o szczególnym charakterze, „metaprawo”. Powołanie się na nie jest możliwe tylko wówczas, gdy skarżący sprecyzuje w zakresie jakiej wolności lub jakiego prawa, znajdujących samodzielną podstawę w przepisach konstytucyjnych, zasada ta doznała niedozwolonego uszczerbku lub ograniczenia (zob. postanowienie TK z dnia 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Tymczasem zarzuty skarżącej w tym zakresie sformułowane zostały w oderwaniu od innych konstytucyjnie gwarantowanych praw podmiotowych i dlatego też nie mogą prowadzić do nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Brakiem dotknięty jest również zarzut zniweczenia zasady odpowiedzialności za wynik procesu, wynikającej z art. 98 k.p.c. Skarga konstytucyjna stanowi bowiem szczególny środek ochrony wolności i praw zagwarantowanych w Konstytucji. Tylko przepisy tego aktu prawnego mogą zatem stanowić wzorzec kontroli w postępowaniu w tym trybie, nie jest zaś dopuszczalne badanie zgodności przepisów rangi ustawowej z normami zawartymi w innych ustawach.

Z powyższych względów, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało orzec jak w sentencji.


3