Pełny tekst orzeczenia

328/5/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 22 lipca 2009 r.
Sygn. akt Ts 243/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Arkadiusza M. w sprawie zgodności:
1) art. 97 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 2, art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 547 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 2 sierpnia 2008 r. skarżący zarzucił niezgodność: art. 97 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 2, art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji; art. 547 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem z 19 czerwca 2002 r. Sąd Okręgowy w Opolu (sygn. akt VII Ka 215/02) utrzymał w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Strzelcach Opolskich z 15 stycznia 2002 r., na mocy którego skarżący został uznany za winnego przestępstwa zgwałcenia. Postanowieniem z 17 stycznia 2003 r. (sygn. akt V KK 399/02) Sąd Najwyższy oddalił kasację skarżącego. Postanowieniem z 24 kwietnia 2008 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – II Wydział Karny (sygn. akt II AKo 35/08) oddalił wniosek obrońcy skarżącego o wznowienie postępowania.
Skarżący zarzucił, że zaskarżony przepis art. 547 § 1 k.p.k., w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie o odmowie wznowienia postępowania wydane przez sąd apelacyjny, jest niezgodny z art. 42 ust. 2 oraz art. 45 ust. 1 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji. Jak wskazał skarżący, brak dwuinstancyjności postępowania w przedmiocie wznowienia postępowania pozbawia go prawa do obrony oraz prawa do sądu. Zdaniem skarżącego, sąd orzekający w przedmiocie wznowienia postępowania, decydując się na przesłuchanie wskazanych przez skarżącego świadków w trybie art. 97 k.p.k., tj. sprawdzenia okoliczności faktycznych, przyjął tryb postępowania, który z góry zdyskwalifikował te dowody. Zastosowanie tego trybu uwolniło, w przekonaniu skarżącego, sąd od potrzeby analizy treści pisemnych oświadczeń wskazanych świadków. W konsekwencji, skoro możliwe było zastosowanie tego trybu, zamiast zwykłego trybu postępowania dowodowego, to zdaniem skarżącego przesądza to o sprzeczności art. 97 k.p.k. z konstytucyjnym prawem do obrony, prawem do sądu i zasadą demokratycznego państwa prawnego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Oznacza to, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia. Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wskazany przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne dla stwierdzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Zgodnie z art. 547 § 1 k.p.k. na postanowienie oddalające wniosek o wznowienie postępowania lub pozostawiające go bez rozpoznania przysługuje zażalenie, chyba że orzekł o tym sąd apelacyjny lub Sąd Najwyższy. Skarżący wskazuje, że tak określone reguły dopuszczalności wnoszenia zażalenia wyłączają w jego sytuacji możliwość zaskarżenia rozstrzygnięcia w przedmiocie wznowienia postępowania. Zasadnicze znaczenie w niniejszej sprawie ma jednak fakt, że treść zaskarżonego przepisu pozostaje bez związku z orzeczeniem zapadłym w sprawie skarżącego. Orzeczeniem, które wskazuje skarżący, jako ostateczne orzeczenie o jego prawach i wolnościach, jest postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu – II Wydział Karny z 24 kwietnia 2008 r., w którym sąd ten oddalił wniosek obrońcy skarżącego o wznowienie postępowania.
Skarżący nie wnosił żadnych środków odwoławczych od wskazanego powyżej postanowienia. Nawet jeżeli w opinii skarżącego zakwestionowany przepis uniemożliwia mu wniesienie zażalenia, to okoliczność ta wynika jedynie z jego brzmienia i nie jest poparta treścią ostatecznego orzeczenia, wymaganego przez art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 47 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Oczywiste jest zatem, że podstawą orzekania sądu w sprawie skarżącego nie mógł być zaskarżony przepis, który określa zasady wnoszenia zażalenia od postanowienia w przedmiocie wniosku o wznowienie postępowania. Przypomnieć należy, że skarga konstytucja jest szczególnym środkiem ochrony praw i wolności konstytucyjnych, w zakresie wskazanym w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Wyłącza zatem kontrolę abstrakcyjną przepisów. Trybunał wskazywał już wielokrotnie, że przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ta regulacja prawna, która była podstawą ostatecznego orzeczenia odnoszącego się do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego (por. postanowienia z: 29 marca 2000 r., Ts 163/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 265; 28 listopada 2000 r., Ts 140/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 94; 28 marca 2001 r., Ts 13/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 113). Prowadzi to do jednoznacznego wniosku, że art. 547 § 1 k.p.k. nie mógł stanowić w sprawie skarżącego podstawy wydania orzeczenia, wskazanego jako ostateczne orzeczenie o jego prawach i wolnościach. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji przesądza to jednoznacznie o niedopuszczalności nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w tym zakresie.
Jak wynika z uzasadnienia skargi konstytucyjnej, naruszenia swych konstytucyjnych praw i wolności, w zakresie art. 97 k.p.k., skarżący upatruje w samym zastosowaniu zaskarżonego przepisu przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu. Zdaniem skarżącego, przeprowadzenie czynności dowodowych zamiast sprawdzenia okoliczności faktycznych (art. 97 k.p.k.) pozwoliłoby sądowi na przyjęcie odmiennych ustaleń w sprawie. Zatem sprzeczność art. 97 k.p.k. z Konstytucją polega, zdaniem skarżącego, na dopuszczalności stosowania tego przepisu przy rozpoznawaniu wniosku o wznowienie postępowania. Oceniając tak formułowane zarzuty uznać należy, że związane są przede wszystkim ze stosowaniem prawa, a nadto nie są związane z treścią zaskarżonego przepisu.
Zgodnie z art. 97 k.p.k., „jeżeli zachodzi potrzeba sprawdzenia okoliczności faktycznych przed wydaniem orzeczenia na posiedzeniu, sąd dokonuje tego sam albo w tym celu wyznacza sędziego ze składu orzekającego bądź zwraca się o wykonanie określonych czynności do sądu miejscowo właściwego”. Skarżący nie kwestionuje w skardze samego istnienia trybu sprawdzenia okoliczności faktycznych, jako instytucji procesowej, lecz możliwość wykorzystania tego trybu przy rozpoznaniu wniosku o wznowienie postępowania.
Zastosowanie trybu przewidzianego w art. 97 k.p.k. przy rozpoznaniu wniosku o wznowienie postępowania, tj. sprawdzenie okoliczności faktycznych, ma na celu uprawdopodobnienie, że wystąpiła jedna z okoliczności, o których mowa w art. 540 k.p.k., lub też wykluczenie tego prawdopodobieństwa (por. S. Zabłocki, Komentarz do art. 546 kodeksu postępowania karnego, [w:] Z. Gostyński (red.), J. Bratoszewski, L. Gardocki, S. M. Przyjemski, R. A. Stefański, S. Zabłocki, Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom II, Dom Wydawniczy ABC, 1998). Na możliwość zastosowania art. 97 k.p.k. przy rozpoznaniu wniosku o wznowienie postępowania wskazuje jednak nie treść zaskarżonego przepisu, lecz art. 546 k.p.k., zgodnie z którym jeżeli sąd zarządził sprawdzenie okoliczności w trybie art. 97 k.p.k., strony mają prawo wziąć udział w czynnościach sprawdzających. Ten zatem przepis oraz ogólne cele postępowania w przedmiocie wniosku o wznowienie postępowania, obejmujące konieczność oceny okoliczności faktycznych sprawy, przesądzają o możliwości korzystania ze sprawdzenia okoliczności faktycznych. Celem rozpoznania wniosku o wznowienie postępowania jest bowiem jedynie stwierdzenie prawdopodobieństwa wystąpienia okoliczności wskazanych we wniosku. Ostateczna ocena dowodów dokonywana jest przez sąd, któremu na podstawie art. 547 § 2 k.p.k. sprawa zostanie przekazana do merytorycznego rozpoznania. Wyjątkowo, w oparciu o art. 547 § 3 k.p.k. sąd rozpoznający wniosek o wznowienie, uchylając zaskarżone orzeczenie, może wyrokiem uniewinnić oskarżonego, jeżeli nowe fakty lub dowody wskazują na to, że orzeczenie to jest oczywiście niesłuszne, albo też postępowanie umorzyć. Także z treści tego przepisu wynika możliwość przeprowadzania dowodów albo sprawdzenia faktów przez sąd orzekający o wznowieniu postępowania. Decyzja w tym zakresie należy jednak do sądu. Powyższe prowadzi do wniosku, że zarzuty skarżącego można byłoby rozpatrywać jedynie w kontekście art. 546 k.p.k., który jednak nie został wskazany jako przedmiot kontroli. Ponadto, z art. 97 k.p.k., określającego jedynie, na czym polegają czynności sprawdzenia okoliczności faktycznych, nie wynika możliwość odstąpienia od czynności dowodowych w trybie wznowienia postępowania i zastosowania czynności sprawdzających. W konsekwencji zarzuty skarżącego uznać należy w tym zakresie za oczywiście bezzasadne. Ponadto, zarzuty zawarte w skardze, rozumiane w ten sposób, że w sprawie skarżącego sąd odstąpił od dokonania czynności dowodowych i dokonał sprawdzenia okoliczności faktycznych, nie tylko nie pozostają w związku z treścią art. 97 k.p.k., lecz w istocie dotyczą określonego stosowania przepisów i jako takie nie podlegają kontroli Trybunału Konstytucyjnego w trybie skargi konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.