Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 14 lipca 2010 r.
Sygn. akt Ts 97/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jacka B. w sprawie zgodności:
art. 357 § 2 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 9 kwietnia 2009 r. wniesiono o zbadanie zgodności art. 357 § 2 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Przeciwko skarżącemu było prowadzone postępowanie egzekucyjne (sygn. akt I Km 3116/05). Komornik sądowy zajął wynagrodzenie za pracę przysługujące skarżącemu. Sąd Rejonowy w Rzeszowie – Wydział I Cywilny Sekcja ds. Egzekucyjnych postanowieniem z dnia 18 grudnia 2008 r. oddalił skargę dłużnika (skarżącego) na powyższą czynność komornika.
Skargą konstytucyjną objęto art. 357 § 2 zdanie drugie k.p.c., który stanowi, że gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia, postanowienie należy doręczyć z uzasadnieniem; doręczając postanowienie, należy pouczyć stronę występującą w sprawie bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia.
W przekonaniu skarżącego wskazany przepis narusza konstytucyjne prawo do sprawiedliwego sądu. Zaskarżona norma, przewidując, że nie sporządza się uzasadnienia orzeczenia, które nie podlega zaskarżeniu, pozbawiła skarżącego „możliwości poznania uzasadnienia rozstrzygnięcia i poznania jego motywów jako elementu sprawiedliwości proceduralnej”. Skarżący podnosi, że stanowi to nieproporcjonalne ograniczenie prawa do sądu i narusza wynikającą z zasady demokratycznego państwa prawnego powinność wyjaśnienia stronom przez sąd podstaw rozstrzygnięcia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne do stwierdzenia jej dopuszczalności. W skardze konstytucyjnej, zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), należy dokładnie określić ustawę lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją.
Zagadnienie zgodności art. 357 § 2 zdanie drugie k.p.c. w zakresie, w jakim nie przewiduje on obowiązku uzasadniania postanowień oddalających skargę na czynności komornika wydanych na posiedzeniu niejawnym, było już przedmiotem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Postanowieniem z dnia 22 maja 2007 r., SK 38/05 (OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 59) Trybunał umorzył postępowanie w sprawie ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia. W uzasadnieniu tego postanowienia Trybunał wskazał, że brak normy zobowiązującej sąd do uzasadnienia postanowienia w przedmiocie oddalenia skargi na czynności komornika nie mieści się w obszarze treści normatywnych art. 357 § 2 k.p.c., a norma taka miałaby postać normy rozczłonkowanej, skonstruowanej nie tylko na gruncie przepisu art. 357 § 2 k.p.c., ale także z uwzględnieniem treści normatywnych innych przepisów. Powyższy pogląd Trybunał powtórzył w postanowieniu z dnia 2 czerwca 2009 r., Ts 288/07 (niepubl.).
Przenosząc te ustalenia na grunt przedmiotowej sprawy, należy stwierdzić, że norma związana ze stanem faktycznym skargi nie może być skonstruowana wyłącznie na gruncie zaskarżonego przepisu art. 357 § 2 k.p.c., ale mogłaby być skonstruowana z wykorzystaniem istotnych elementów wynikających z treści normatywnych innych przepisów (dotyczących postępowania egzekucyjnego), niezakwestionowanych jednak przez skarżącego.
W uzasadnieniu skargi zostało wskazane, że „skoro niekonstytucyjna była nietransparentność rozstrzygnięć Sądu Najwyższego w przedmiocie odmowy przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej (…), to tym bardziej niekonstytucyjna jest zupełna nietransparentność postanowienia oddalającego skargę na czynności komornika, skoro rzecz dotyczy w tym przypadku zwyczajnej kontroli sądowej sprawowanej nad czynnościami komornika”. Powołany argument odnosi się do wyroku z dnia 30 maja 2007 r., SK 68/06 (OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53). Jednak skarżący pominął istotny element uzasadnienia tego orzeczenia: Trybunał Konstytucyjny stwierdził bowiem, że co do zasady żaden przepis Konstytucji nie stoi na przeszkodzie stanowieniu zredukowanych, szczególnych trybów postępowania.
Dostrzegając specyfikę postępowania egzekucyjnego, Trybunał w postanowieniu z dnia 20 stycznia 2010 r., P 70/08 (OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 7), podkreślił, że „z kształtu polskiej procedury cywilnej wynika, że sąd rejonowy sprawuje funkcje orzecznicze i rozpoznaje merytorycznie sprawy nie tylko w zakresie postępowań zwyczajnych i nadzwyczajnych w ramach procesu i w postępowaniu nieprocesowym, lecz także w postępowaniu egzekucyjnym, w ramach którego rozpoznaje, jako organ egzekucyjny, skargi na czynności komornika, nad którym sprawuje nadzór judykacyjny. W ramach rozpoznania skargi na czynność komornika sąd działa jako organ wymiaru sprawiedliwości i dokonuje merytorycznej oceny prawidłowości i zgodności z prawem działań komornika jako organu egzekucyjnego”. W przedmiotowej skardze nie zawarto rozważań dotyczących tego zagadnienia, ale wprost odniesiono wyrok w sprawie zgodności z Konstytucją jednego z elementów instytucji przedsądu kasacyjnego do niniejszego stanu faktycznego, który jest ściśle powiązany z postępowaniem egzekucyjnym. Skarga konstytucyjna nie jest zaś actio popularis, ale ma za zadanie inicjować konkretną kontrolę zgodności zaskarżonych przepisów z Konstytucją (wyrok z dnia 24 lutego 1999 r., SK 4/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 24 oraz wyrok z dnia 12 grudnia 2005 r., SK 20/04, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 133).

W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.