Pełny tekst orzeczenia

438/6/B/2010



POSTANOWIENIE

z dnia 22 lutego 2010 r.

Sygn. akt Ts 103/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Martine P. w sprawie zgodności:

art. 1 ust. 1 oraz art. 2 ustawy z dnia 9 kwietnia 1968 r. o dokonywaniu w księgach wieczystych wpisów na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o międzynarodowe umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych (Dz. U. Nr 12, poz. 65) z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 87 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



1. W skardze konstytucyjnej z 20 kwietnia 2009 r. skarżąca zarzuciła niezgodność art. 1 ust. 1 oraz art. 2 ustawy z dnia 9 kwietnia 1968 r. o dokonywaniu w księgach wieczystych wpisów na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o międzynarodowe umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych (Dz. U. Nr 12, poz. 65; dalej: ustawa z 1968 r.) z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 87 ust. 1 Konstytucji.

W opinii skarżącej zaskarżone przepisy są „nie do pogodzenia z art. 2 Konstytucji, gdyż nie spełniają wymogów poprawnej (przyzwoitej legislacji), tj. nie są precyzyjne, jasne (klarowne i zrozumiałe dla adresatów) oraz poprawne pod względem językowym”, co ma prowadzić „do braku bezpieczeństwa prawnego i do naruszenia ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa”. Uzasadnia to skarżąca tezą, że „z przepisów tych nie wynika (…), aby na ich podstawie przechodziła własność z osób fizycznych (…) na rzecz Skarbu Państwa”.



2. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 23 lipca 2009 r. wezwano pełnomocnika skarżących do wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa przysługujące skarżącej zostały naruszone przez zaskarżone przepisy, a także do wyjaśnienia, w jaki sposób przepisy stanowiące przedmiot skargi prowadzą do naruszenia jej konstytucyjnych wolności lub praw.

W odpowiedzi na powyższe zarządzenie, w piśmie procesowym z 5 sierpnia 2009 r. podniesiono, że zaskarżone postanowienia ustawy z 1968 r. naruszają „konstytucyjnie gwarantowane prawo własności oraz prawo dziedziczenia (…), a także zasadę przyzwoitej legislacji i w konsekwencji zasadę ochrony zaufania obywateli do państwa oraz stanowionego przez nie prawa”.

Ponadto skarżąca stwierdziła, że zakwestionowane przepisy „nie zawierają żadnych sformułowań dotyczących przejścia-nabycia własności czy innych praw majątkowych przez lub na rzecz Skarbu Państwa”, „nie określają momentu z jakim prawa te przeszły na Skarb Państwa”, „nie określają też żadnego trybu postępowania przy »przejściu praw« na Skarb Państwa”, „nie wskazują czy za wywłaszczenie nieruchomości należy się odszkodowanie, kiedy i w jakich warunkach ma zostać wypłacone oraz jakie skutki ma niewypłacenie odszkodowania”, „nie wskazują też kręgu podmiotów objętych taką nacjonalizacją (wywłaszczeniem)”, „nie zawierają stwierdzeń, że przejście praw następuje na cel publiczny, ani nie określają (…) tego celu”, oraz, że „brak [jest] reguł ustawowych zmierzających do ustalenia kiedy i na jakiej konkretnie podstawie nastąpiło przejście prawa własności na rzecz Skarbu Państwa”.



3. Stan faktyczny, który legł u podstaw niniejszej skargi jest następujący.



3.1. Na mocy postanowień art. V lit. c Układu między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki dotyczącym roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych, sporządzonym w Waszyngtonie 16 lipca 1960 r. (niepubl.; dalej: Układ) oraz punktu 7 Protokółu w przedmiocie wykonania art. 5 Układu między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki dotyczącego roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych, podpisanego w Warszawie 29 listopada 1960 r. (niepubl.; dalej: Protokół), Komisja Stanów Zjednoczonych do Spraw Uregulowania Roszczeń Zagranicznych (The Foreign Claims Settlement Commission of the United States) przyjęła złożony przez spadkodawczynię skarżącej, Amalię Goldberg, wniosek (znak: PO-2802) oraz oświadczenie woli o zrzeczeniu się i przeniesieniu na rzecz rządu polskiego wszelkich praw oraz tytułu własności do ½ części nieruchomości położonej w Lublinie (dla której urządzono księgę wieczystą nr 145506). W następstwie powyższego wniosku oraz oświadczenia woli zostało wypłacone Amalii Goldberg odszkodowanie w związku z decyzją Komisji (znak: PO-9023) o wypłacie odszkodowania ze środków przekazanych rządowi USA przez rząd PRL dla zaspokojenia roszczeń majątkowych obywateli amerykańskich wobec Państwa Polskiego.



3.2. Sąd Rejonowy w Lublinie – II Wydział Cywilny, postanowieniem z 30 lipca 1999 r. (sygn. akt II Ns 491/98), na podstawie testamentu sporządzonego w dniu 4 kwietnia 1990 r. przez Amalię Goldberg, stwierdził nabycie po niej spadku (tj. ½ części nieruchomości w Lublinie, dla której urządzono księgę wieczystą nr 145506, a w przedmiocie której Amalia Goldberg złożyła wspomniane wyżej oświadczenie) przez skarżącą oraz innych wskazanych w tym dokumencie spadkobierców.



3.3. Minister Finansów, na podstawie art. 1, art. 2 i art. 5 ust. 2 ustawy z 1968 r. w związku z Układem, uzupełnionym następnie Protokółem, oraz art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.; dalej: k.p.a.), 14 grudnia 2005 r. wydał decyzję (znak: BR5/0341/RB/Lu-1/05/3734) o stwierdzeniu przejścia na rzecz Skarbu Państwa ½ części w prawie własności nieruchomości położonej w Lublinie (dla której urządzono księgę wieczystą nr 145506), a należącej pierwotnie do Amalii Goldberg. Decyzja ta została następnie utrzymana w mocy przez decyzję Ministra Finansów z 11 kwietnia 2007 r. (znak: FR4/RB/0341/Lu-1/10/07/831), wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 127 § 3 k.p.a.

Od powyższej decyzji została wniesiona przez pełnomocnika skarżącej skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który ją oddalił wyrokiem z 17 sierpnia 2007 r. (sygn. akt IV SA/Wa 1131/07) na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.).

Naczelny Sąd Administracyjny, wyrokiem z dnia 8 grudnia 2008 r. (sygn. akt I OSK 1750/07), na podstawie art. 184 p.p.s.a. oddalił skargę kasacyjną skarżącej.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Przedmiotem niniejszej skargi konstytucyjnej uczyniono art. 1 ust. 1 oraz art. 2 ustawy z 1968 r.. Pierwszy z tych przepisów stanowi, że postanowienia tej ustawy stosuje się do wpisów na rzecz Skarbu Państwa w księgach wieczystych tytułu własności nieruchomości obywateli państw obcych oraz uprawnień wynikających z wieczystego użytkowania lub z ustanowionych na rzecz tych obywateli ograniczonych praw rzeczowych, które to nieruchomości i prawa przeszły na rzecz Skarbu Państwa na podstawie międzynarodowych umów o uregulowaniu wzajemnych roszczeń finansowych, zawartych z rządami tych państw przez rząd polski. Natomiast drugi – że wpis do księgi wieczystej Skarbu Państwa, jako właściciela nieruchomości lub uprawnionego do korzystania z wieczystego użytkowania albo z ograniczonego prawa rzeczowego, następuje na podstawie decyzji Ministra Finansów, stwierdzającej przejście na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości lub prawa na podstawie międzynarodowej umowy o uregulowaniu wzajemnych roszczeń finansowych.



2. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że zaskarżona ustawa z 1968 r. była aktem transpozycyjnym dla umów międzynarodowych w przedmiocie zaspokojenia roszczeń majątkowych obywateli zagranicznych wobec Państwa Polskiego, zawartych przez Polskę z innymi państwami po II wojnie światowej, niezbędnym do wprowadzenia do obrotu prawnego wykreowanych przez te umowy nowych stosunków prawnych.



2.1. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 26 lipca 2007 r. (sygn. akt I OSK 1175/06, „Lex” nr 364713) – badając genezę ustawy z 1968 r. – poczynił następujące ustalenia:

Prezes Rady Ministrów, kierując pismem z 4 marca 1968 r. do Marszałka Sejmu PRL IV kadencji projekt ustawy (druk nr 114) stwierdził w uzasadnieniu, iż rząd polski zawarł w latach 1948-1966 z niektórymi państwami (Belgią, Czechosłowacją, Danią, Francją, Grecją, Holandią, Norwegią, Szwecją, Szwajcarią, Stanami Zjednoczonymi Ameryki i Wielką Brytanią) umowy o uregulowaniu wzajemnych roszczeń finansowych. W toku znajdowały się rokowania w sprawie zawarcia takich umów z innymi państwami. Przedmiotem uregulowania w tych umowach były też sprawy zaspokojenia roszczeń obywateli państw obcych z tytułu mienia cudzoziemskiego pozostawionego z różnych przyczyn na obszarze Państwa Polskiego. W umowach tych znajdują się w szczególności postanowienia, że w wyniku przyznanego odszkodowania cudzoziemcy zrzekają się na rzecz Skarbu Państwa Polskiego wszelkich praw i roszczeń z tytułu własności do mienia znajdującego się na terenie Polski.

Na VIII sesji Sejmu w dniu 9 kwietnia 1968 r. poseł-sprawozdawca, przedkładając projekt ustawy i wyjaśniając przyczyny jego powstania podał m.in.: „W latach 1948 do 1966 zawarte zostały umowy odszkodowawcze z 11 państwami, których obywatele zgłaszali roszczenie o odszkodowanie za mienie, prawa i interesy, dotknięte ustawodawstwem polskim o nacjonalizacji lub o podobnym charakterze. (…)

Jakkolwiek umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych dotyczą osób prawnych lub oparte są one na zasadzie globalnego odszkodowania, którego rozdział pomiędzy uprawnionych należy do rządu państwa, z którym umowę zawarto, z równoczesnym całkowitym zwolnieniem Rządu Polskiego z zobowiązań wobec osób, które zgłosiły roszczenia.

Uregulowanie prawa własności mienia obywateli państw obcych, przejętego na własność Państwa, ma dla gospodarki narodowej poważne znaczenie, gdyż pozwoli na swobodne dysponowanie tym mieniem”.



2.2. Z przedstawionych wyżej materiałów w sposób jednoznaczny wynika, że intencją ustawodawcy było uregulowanie sytuacji prawnej nieruchomości, do których poprzednio miały prawa osoby fizyczne lub prawne i prawa te przeszły na rzecz Skarbu Państwa w wyniku zawartych umów międzynarodowych. Umowy te przewidywały także rekompensatę dla poprzednich posiadaczy tych praw.

Ustawa z 1968 r. odwołuje się do umów międzynarodowych o uregulowaniu wzajemnych roszczeń finansowych, które określa jako umowy zawarte przez rząd polski z rządami innych państw. Chodzi o takie umowy, których postanowienia dotyczyły przejścia na rzecz Skarbu Państwa określonych praw obywateli państw obcych, ale także uregulowania roszczeń obywateli państw obcych z tym związanych. Ze względu na cel i treść ustawy z 1968 r. nie ma podstaw do twierdzenia, że ustawa ta posługuje się pojęciem „umowy międzynarodowej” w znaczeniu umowy międzynarodowej, która została ratyfikowania i ogłoszona w Dzienniku Ustaw. Należy dojść do wniosku, że ustawa została uchwalona właśnie dlatego, że umowy międzynarodowe o uregulowaniu wzajemnych roszczeń finansowych, ze względu na ich rangę, nie stanowiły wystarczającej podstawy prawnej do udokumentowania w księgach wieczystych przejścia na rzecz Skarbu Państwa konkretnych praw obywateli państw obcych (por. wyrok składu siedmiu sędziów NSA z 17 maja 1999 r., sygn. akt OSA 2/98, ONSA nr 4/1999, poz. 110).



2.3. Układy dotyczące odszkodowań podpisane przez Polskę z wieloma krajami w okresie powojennym nie podlegały ratyfikacji i nie wymagały publikacji. Takie umowy określane są mianem umów zawieranych w trybie prostym. Powinny być one wykonywane przez organy państwa zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego i art. 9 Konstytucji (por. np. A. Wyrozumska, Stosowanie prawa międzynarodowego w prawie krajowym, „Biuletyn Ośrodka Informacji i Dokumentacji Rady Europy i Centrum Europejskiego UW” 1998, nr 3-4, s. 31). Wykonanie przez stronę polską Układu z 1960 r. polegało na przekazaniu umówionych kwot (łącznie 40 000 000 USD) rządowi USA, który z kolei wypłacił odszkodowania swoim obywatelom.



3. Przechodząc do sposobu sformułowania zarzutów podniesionych w skardze konstytucyjnej oraz piśmie pełnomocnika skarżącej, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, co następuje.



3.1. Spadkodawczyni skarżącej, Amalia Goldberg, złożyła przed Komisją Stanów Zjednoczonych do Spraw Uregulowania Roszczeń Zagranicznych (specjalnym quasi-sądowym organem umocowanym przy Departamencie Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych, działającym na podstawie przepisów zawartych w tytule 45 Code of Federal Regulations pod poz. 500 i n.) stosowny wniosek o przyznanie jej odszkodowania za nieruchomość położoną w Lublinie (dla której urządzono księgę wieczystą nr 145506), a także oświadczenie woli, że zrzeka się ona na rzecz rządu polskiego wszystkich jej praw oraz tytułu własności do wymienionej nieruchomości. Komisja uznała, że miał miejsce przypadek utraty własności nieruchomości przez spadkodawczynię skarżącej i przyznała jej stosowne odszkodowanie – ze środków przekazanych rządowi USA przez rząd PRL dla zaspokojenia roszczeń majątkowych obywateli amerykańskich wobec Państwa Polskiego – które zostało wypłacone przez stronę amerykańską zgodnie z art. III Układu.

Wymienione wyżej oświadczenie woli spadkodawczyni skarżącej – jak wynika z materiału procesowego będącego w posiadaniu Trybunału Konstytucyjnego – zostało złożone w trybie przepisanym, zgodnie z porozumieniem stron polskiej i amerykańskiej oraz regulacjami amerykańskimi dotyczącymi funkcjonowania Komisji. Nie można w związku z tym podważać braku doniosłości prawnej oświadczenia woli właściciela – nawet złożonego w innym reżimie prawnym – o zrzeczeniu się wszystkich praw i roszczeń w przedmiocie jego majątku pozostawionego w Polsce. Zgodnie bowiem z art. 5 ustawy z dnia 2 sierpnia 1926 r. o prawie właściwem dla stosunków prywatnych międzynarodowych (Dz. U. Nr 101, poz. 581, ze zm.), który obowiązywał w momencie składania przez spadkodawczynię skarżącej oświadczenia o zrzeczeniu się jej praw i tytułu własności na rzecz rządu polskiego, forma czynności prawnej (tu: oświadczenia woli) podlegała prawu, które właściwe było dla samej czynności, jednak wystarczyło zastosowanie się do prawa, obowiązującego w miejscu sporządzenia czynności, jeżeli to miejsce nie było wątpliwe.

W świetle postanowień wspomnianego Układu i Protokółu nikt nie zmuszał obywateli Stanów Zjednoczonych do występowania z roszczeniami odszkodowawczymi przeciwko rządowi polskiemu. Poza tym przyznanie odszkodowania z tytułu przejęcia własności nieruchomości w Polsce związane było ze złożeniem oświadczenia woli o zrzeczeniu się prawa własności. Niezależnie od charakteru i skutków cywilnoprawnych takich oświadczeń podkreślić należy, że były one bez wątpienia wyrazem świadomej woli składających je podmiotów oraz wyrazem rezygnacji z dochodzenia praw i innych roszczeń do mienia pozostawionego w Polsce – w zamian za wypłacone odszkodowania (por.: postanowienie TK z 24 października 2000 r., SK 31/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 262; wyrok WSA w Warszawie z 17 maja 2005 r., sygn. akt IV SA/Wa 249/05, niepubl.).

Rządy PRL i USA traktowały wspomniane oświadczenia woli jako dowód załatwienia wszelkich roszczeń finansowych oraz prawno-rzeczowych obywateli amerykańskich wobec Polski. Poza tym Układ z 1960 r. jest uznawany przez rządy obu krajów za ostateczny, nieodwołalny, ważny i obowiązujący zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego. Strona amerykańska prezentuje oprócz tego stanowisko, że przez Układ z 16 lipca 1960 r. interesy ogółu osób wnoszących roszczenia zostały rozwiązane najlepiej, jak tylko było to możliwe (por. wyrok WSA w Warszawie z 21 marca 2007 r., sygn. akt IV SA/Wa 289/06, „Lex” nr 322267).



3.2. W rozpoznawanej sprawie nie można odnosić się do zaskarżonych przepisów ustawy z 1968 r. bez powiązania ich ze stosownymi postanowieniami Układu z 1960 r. i uzupełniającego go Protokółu.

Układ z 16 lipca 1960 r. został wykonany przez stronę polską w całości. Oznacza to, że oba państwa wywiązały się z przyjętych na siebie zobowiązań, z czego wynika, że postanowienia Układu uległy sui generis „skonsumowaniu”, gdyż wywołały skutki nieodwracalne, a w konsekwencji – Układ ten wygasł, co w samo w sobie – co do zasady – stanowi negatywną przesłankę procesową dla rozpoznawania niniejszej skargi konstytucyjnej (por.: postanowienie TK z 24 października 2000 r., SK 31/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 262; wyrok WSA w Warszawie z 21 marca 2007 r., sygn. akt IV SA/Wa 289/06, „Lex” nr 322267).

Należy zatem przyjąć, że zakwestionowane w skardze przepisy ustawy z 1968 r. – w zakresie wykonania Układu polsko-amerykańskiego – nie obowiązują, w tym sensie, że skutki tych przepisów nastąpiły w całości w przeszłości i obecnie mogą być one ustalane jedynie ex post w sposób deklaratoryjny. Tak też ma miejsce w sprawie skarżącej: stosowna decyzja Ministra Finansów – wydana wobec określonej decyzji Komisji Stanów Zjednoczonych do Spraw Uregulowania Roszczeń Zagranicznych oraz oświadczenia woli spadkodawczyni skarżącej – stwierdziła przejście na rzecz Skarbu Państwa rzeczonej ½ części nieruchomości.



3.3. Odnosząc się do zarzutów poczynionych w piśmie procesowym z 5 sierpnia 2009 r., Trybunał Konstytucyjny jeszcze raz przypomina, że ustawy z 1968 r. nie można interpretować w oderwaniu od umów międzynarodowych, do których się odnosi, a także – bez przepisów wykonawczych do tego aktu normatywnego, zawartych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 maja 1968 r. w sprawie trybu dokonywania w księgach wieczystych wpisów na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o międzynarodowe umowy o uregulowaniu roszczeń finansowych (Dz. U. Nr 17, poz. 109).

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wypowiadał się w kwestii rozumienia podstawy normatywnej orzeczenia o wolnościach lub prawach skarżącego, stwierdzając m.in., że podstawa ta nierzadko wynika z wielu unormowań, których uwzględnienie jest konieczne dla zdefiniowania całokształtu sytuacji normatywnej skarżącego (por. postanowienie TK z 22 lipca 2009 r., Ts 131/08, OTK ZU nr 4/B/2009, poz. 286; zob. także wyrok TK z 24 października 2007 r., SK 7/06, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 108 i powołane tam orzecznictwo). Tak też jest w rozpatrywanej sprawie. Błędne jest upatrywanie przez skarżącą naruszenia jej praw lub wolności konstytucyjnych wyłącznie w oparciu o przepisy ustawy z 1968 r., gdyż – jak była o tym mowa wcześniej – ustawa ta tworzy pewną normatywną całość dopiero w powiązaniu z odpowiednią umową międzynarodową o uregulowaniu roszczeń finansowych.

Nie należy tracić z pola widzenia faktu, że Układ został zawarty w czasie obowiązywania Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 r. Konstytucja ta (tak, jak Konstytucja marcowa z 1921 r.) nie odnosiła się wyraźnie do zagadnienia stosunku prawa międzynarodowego do prawa wewnętrznego. Stanowiła ona tylko, że ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych leży w kompetencji Rady Państwa. Nie zawierała natomiast uregulowania co do ewentualnej bezpośredniej mocy obowiązującej umowy międzynarodowej. W Konstytucji PRL nie było przepisu stanowiącego, że umowy międzynarodowe zawarte lub ratyfikowane przez Polskę mają bezpośrednie zastosowanie w wewnętrznym porządku prawnym i mają pierwszeństwo przed ustawami, jak to obecnie uregulowano w art. 91 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (por. uchwała składu siedmiu sędziów SN z 20 grudnia 2007 r., sygn. akt I KZP 37/07, OSNKW nr 12/2007, poz. 86).

W kontekście zarzutów sformułowanych w piśmie z 5 sierpnia 2009 r. wynika, że skarżąca kwestionuje odpowiedni brak regulacji normatywnej w ustawie z 1968 r. Co do zasady, brak regulacji oznacza, że mamy do czynienia z zaniechaniem prawodawczym. Badanie takich zaniechań oraz stwierdzanie naruszenia ustawy zasadniczej przez zaniechanie prawodawcze nie mieści się w zakresie właściwości Trybunału Konstytucyjnego, co jednoznacznie wynika z art. 188 pkt 1-3 Konstytucji. Od zaniechania prawodawczego należy odróżnić pominięcie prawodawcze, które polega na tym, że ustawodawca unormował jakąś dziedzinę stosunków społecznych, ale dokonał tego w sposób niepełny, regulując ją tylko fragmentarycznie (zob. wyrok TK z 24 października 2001 r., SK 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 216). Sformułowanie zarzutu pominięcia prawodawczego wymaga jednak wykazania związku zachodzącego między treścią przepisu a sposobem naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. Jednakże odpowiednie wpisy na rzecz Skarbu Państwa w księgach wieczystych w miejsce tytułu własności nieruchomości obywateli państw obcych oraz uprawnień wynikających z wieczystego użytkowania lub z ustanowionych na rzecz tych obywateli ograniczonych praw rzeczowych odbywały się na podstawie ustawy z 1968 r., która stanowiła dopełnienie dla postanowień umów międzynarodowych o uregulowaniu wzajemnych roszczeń finansowych. Nie można zatem mówić tu ani o zaniechaniu, ani tym bardziej o pominięciu prawodawczym, gdyż ustawa z 1968 r. stanowiła fragment większej całości normatywnej.



3.4. Zważywszy, że spadkodawczyni skarżącej zrzekła się w trybie prawem przepisanym swych praw i tytułu własności na rzecz rządu polskiego oraz przyjęła odszkodowanie za nieruchomość pozostawioną w Polsce, zaś skarga konstytucyjna ukierunkowana jest de facto na rozstrzygnięcie przez Trybunał Konstytucyjny (który jest sądem prawa, a w którym skarżąca mylnie upatruje swoistą „instancję kasacyjną”) dysonansu, jaki pojawił się w orzecznictwie sądów powszechnych i sądów administracyjnych w sprawie, która legła u podstaw wniesienia niniejszej skargi, Trybunał przypomina, że nie jest instytucją powołaną do nadzoru judykacyjnego nad sądami. Nie jest uprawniony do badania prawidłowości ocen dokonanych przez sądy poszczególnych rodzajów i instancji. Trybunał orzeka natomiast m.in. o zgodności z Konstytucją ustaw lub innych aktów normatywnych, na podstawie których sądy lub organy administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach jednostki albo o jej obowiązkach określonych w Konstytucji.

Warunkiem sine qua non wniesienia skargi konstytucyjnej musi być wykazanie, że wobec skarżącego doszło do naruszenia jego konstytucyjnych wolności lub praw. Fakt, że spadkodawczyni skarżącej z własnej woli zrzekła się na rzecz rządu polskiego swych praw i tytułu własności w stosunku do wymienionej wyżej nieruchomości (za co zostało wypłacone – i przyjęte przez nią – stosowne odszkodowanie, ze środków wyasygnowanych przez Państwo Polskie), stanowił podstawę dla ciągu późniejszych działań, w tym wydania przez Ministra Finansów stosownej decyzji na podstawie m.in. zaskarżonych przepisów ustawy z 1968 r. oraz sądów administracyjnych, które wydały orzeczenia afirmatywne wobec tej decyzji.

Poza oceną Trybunału Konstytucyjnego jest późniejsze postępowanie spadkodawczyni skarżącej (sporządzenie testamentu, w którym udział w nieruchomości, którego się uprzednio zrzekła, uczyniony został przedmiotem spadku) oraz postanowienie sądu spadku o stwierdzeniu nabycia spadku przez skarżącą i innych spadkobierców wskazanych w testamencie spadkodawczyni skarżącej.



4. Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.