Pełny tekst orzeczenia

88/2/B/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 24 marca 2010 r.

Sygn. akt Ts 114/08



Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Wojciech Hermeliński – przewodniczący


Zbigniew Cieślak – sprawozdawca


Stanisław Biernat,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 sierpnia 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej BALTCHEM Spółka Akcyjna Zakłady Chemiczne w Szczecinie,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 16 kwietnia 2008 r. zarzucono, że § 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 marca 2005 r. w sprawie określenia akwenów portowych oraz ogólnodostępnych obiektów, urządzeń i instalacji wchodzących w skład infrastruktury portowej dla portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 42, poz. 407; dalej: rozporządzenie) jest niezgodny z art. 2, art. 7, art. 31 ust. 2 i 3, art. 20, art. 22, art. 64 ust. 2 i 3 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto zarzucono, że § 3 tegoż rozporządzenia jest niezgodny również z art. 2 pkt 4, art. 5 ust. 1, art. 5 ust. 2a, art. 7 ust. 1 pkt 3 oraz art. 9 ust. 1 pkt 2 i art. 9 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 2, art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2002 r. Nr 110, poz. 967, ze zm.; dalej: u.p.p.m.). Jednocześnie, alternatywnie, skarżący wniósł o wydanie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku określającego wykładnię przepisów powyższego rozporządzenia.

Kwestionowany przepis rozporządzenia wraz z jego załącznikiem, przez wadliwe – zdaniem skarżącej – określenie składu infrastruktury portów Szczecin i Świnoujście, wyłączając z jej zakresu niektóre części akwenów portowych, względnie pomijając niektóre akweny portowe usytuowane w granicach tych portów, stanowi naruszenie praw skarżącej wskazanych w petitum skargi.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 2 listopada 2008 r. pełnomocnik skarżącej został wezwany do usunięcia braków skargi konstytucyjnej przez: dokładne określenie przedmiotu skargi konstytucyjnej zgodnie z przesłankami warunkującymi jej dopuszczenie do rozpoznania wyrażonymi w art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK); wskazanie ostatecznego orzeczenia, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, z którym skarżąca wiąże naruszenie wolności lub praw oraz daty jego doręczenia wraz z uzasadnieniem skarżącej; wskazanie, jakie wolności lub prawa – zdaniem skarżącej – zostały naruszone oraz wskazanie sposobu ich naruszenia. Pismami z 13 i 14 listopada 2008 r. pełnomocnik skarżącej odniósł się do powyższych braków.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na podstawie następującego stanu faktycznego. Skarżąca prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług przeładunkowych na terenie portu morskiego w Szczecinie. W związku z decyzją Urzędu Morskiego w Szczecinie z 25 maja 2005 r. w przedmiocie ograniczenia głębokości użytkowej podejścia statków do nabrzeża skarżącej do zanurzenia 5,8 m i 6,1 m z dotychczasowego zanurzenia 6,5 m, skarżąca wystąpiła do Zarządu Portu Szczecin i Świnoujście S.A. o pilne doprowadzenie infrastruktury portowej w zakresie m.in. pasa 40 m kanału Wrocławskiego, przy jej nabrzeżu, do właściwych parametrów eksploatacyjnych. Inwestycja ta miała umożliwić podejście statków do tego nabrzeża o dotychczasowym zanurzeniu 6,5 m, albowiem na mocy przepisów u.p.p.m. jest to obowiązkiem organu zarządzającego portem, zobowiązanego do utrzymania we właściwym stanie infrastruktury tego portu, w tym również Kanału Wrocławskiego, w pasie przyległym do nabrzeża skarżącej. Pismem z 8 lipca 2005 r. Zarząd Portu Szczecin i Świnoujście S.A. odmówił pogłębienia tej części Kanału Wrocławskiego, przyjmując, że powierzchnia akwenu pod nazwą Kanał Wrocławski, wskazana w rozporządzeniu będącym przedmiotem złożonej do Trybunału skargi konstytucyjnej, nie obejmuje pasa o szerokości 40 m, przylegającego do nabrzeża skarżącej, a także że pogłębienie tej powierzchni w każdym przypadku obciąża właściciela nabrzeża. W związku z powyższym skarżąca zmuszona była do pogłębienia wyżej wskazanej części akwenu portowego na własny koszt, a zwrotu wydatkowanej na ten cel kwoty starała się dochodzić przed sądem.

Wyrokiem z 17 sierpnia 2007 r. (sygn. akt XI GC 301/06) Sąd Rejonowy w Szczecinie – Wydział XI Gospodarczy oddalił powództwo skarżącej. Apelacja w tej sprawie została 14 grudnia 2007 r. oddalona przez Sąd Okręgowy w Szczecinie – VIII Wydział Gospodarczy (sygn. akt VIII Ga 243/07). Rozstrzygnięcie to, wraz z uzasadnieniem, zostało doręczone skarżącej 17 stycznia 2008 r.

Postanowieniem z 28 sierpnia 2009 r. (doręczonym 3 września 2009 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu wskazał, że skarżąca powołała niewłaściwe wzorce dla jej kontroli. Skarżąca zarzucała miedzy innymi niezgodność § 3 rozporządzenia z postanowieniami Konstytucji niewyrażającymi praw podmiotowych, jak również z przepisami u.p.p.m. W odniesieniu do pozostałych wzorców (art. 20, art. 22, art. 31 ust. 2 i 3 oraz art. 64 ust. 2 i 3) – w ocenie Trybunału – zarzut koncentrował się na pozostawieniu luki w unormowaniu, a skarżąca nie wskazała sposobu naruszenia wolności lub praw.

Na powyższe postanowienie zażalenie złożył pełnomocnik skarżącej. W piśmie z 10 września 2009 r. wniósł o nadanie skardze dalszego biegu. W uzasadnieniu wskazał, na naruszenie art. 36 ust. 3 ustawy o TK, gdyż – w ocenie skarżącej – skarga nie wykazuje braków i nie jest oczywiście bezzasadna.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W trakcie wstępnego rozpoznania badaniu podlega kwestia spełnienia przez wniesioną skargę konstytucyjną wymagań określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak również w art. 47 ustawy o TK. W razie stwierdzenia istnienia przesłanek odmowy, Trybunał wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie uznaje, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.

Jak to już wielokrotnie uzasadniał Trybunał Konstytucyjny (zob. np. postanowienie z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225), zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”, co oznacza, że przesłanką dopuszczalności złożenia skargi konstytucyjnej nie jest każda ingerencja w postanowienia Konstytucji, ale tylko godząca w wolności lub prawa w niej określone. Zatem skarga konstytucyjna musi zawierać zarówno wskazanie konkretnej osoby, której wolności lub prawa doznały uszczerbku, jak i wskazanie, które z określonych (poręczonych, zapewnionych, gwarantowanych, chronionych) w Konstytucji wolności lub praw doznały niedozwolonej ingerencji. Obowiązkiem skarżącego jest również określenie sposobu naruszenia wolności lub praw. Oznacza to, że wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny – w postępowaniu skargowym – jest dopuszczalne tylko w sytuacji, gdy w konkretnym przypadku doszło do naruszenia bezpośrednio wskazanych konstytucyjnych wolności lub praw, a podmiot wnoszący skargę konstytucyjną oparł ją na twierdzeniu, iż nastąpiło naruszenie takich przysługujących mu wolności lub praw. Chodzi tu tylko o naruszenie dokonane w sposób kwalifikowany – mianowicie przez ostateczne orzeczenie sądu lub organu administracji publicznej, które to orzeczenie rozstrzyga o konstytucyjnych wolnościach, prawach lub obowiązkach skarżącego. Ten drugi aspekt został wyrażony w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Wynika stąd, że zarzut ingerencji w konstytucyjne wolności lub prawa winien być w odpowiedni sposób skonkretyzowany przez skarżącego zarówno pod kątem podmiotowym, jak i przedmiotowym (zob. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 25 października 1999 r., SK 22/98, OTK ZU nr 6/1999, poz. 122).

Istotną cechą przyjętej w prawie polskim koncepcji postępowania skargowego przed Trybunałem Konstytucyjnym jest to, że realizowana w tym postępowaniu kontrola zakwestionowanych przez skarżącego przepisów dokonywana jest wyłącznie z punktu widzenia wskazanego przez niego tzw. wzorca konstytucyjnego, który normuje określoną wolność lub prawo (podmiotowe). Z tego względu określenie w tekście skargi konstytucyjnej wzorca konstytucyjnego ma istotne materialnoprawne i procesowe znaczenie. Brzmienie końcowej części art. 79 ust. 1 Konstytucji uzasadnia tezę, że wzorcem konstytucyjnym może być przepis będący podstawą tych wolności lub praw, które były przedmiotem ostatecznego rozstrzygnięcia, wydanego w sprawie skarżącego przez sąd lub organ administracji publicznej. Powyższe wymogi mają swoje źródło w charakterze skargi konstytucyjnej jako nadzwyczajnego, a przez to sformalizowanego środka ochrony konstytucyjnych wolności lub praw. Oznacza to, że nie każdy przepis Konstytucji może stanowić wzorzec w postępowaniu skargowym, dlatego wskazany w skardze art. 2, a w szczególności art. 7 oraz art. 92 ust. 1 jako podstawa do wniesienia skargi konstytucyjnej, nie są właściwymi wzorcami kontroli – nie są bowiem dla skarżącej źródłem przysługujących jej praw podmiotowych. Należy podkreślić, że takie określenie wzorca dla kontroli skargi nie może mieć miejsca nawet – jak określa skarżąca – „równolegle”, gdyż w tym wypadku skarga konstytucyjna nabiera cech wniosku określonego w art. 191 Konstytucji. Podobny zarzut należy podnieść w odniesieniu do oceny niezgodności kwestionowanej regulacji rozporządzenia z przepisami u.p.p.m. Z wyraźnego brzmienia art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika, że skarga konstytucyjna służy wyłącznie ochronie wolności lub praw określonych w Konstytucji, dlatego w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi, niedopuszczalne jest dokonywanie analiz przepisów rozporządzenia z aktami stojącymi w hierarchii źródeł prawa poniżej Konstytucji, tj. ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi. Trybunał w postępowaniu skargowym nie może zatem odnosić się do hierarchicznej zgodności przepisów rozporządzenia i ustawy.

Zażalenie nie podważa również ustaleń Trybunału dotyczących kontroli skargi konstytucyjnej z pozostałymi wzorcami, tj. art. 20, art. 22, art. 31 ust. 2 i 3 oraz art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji. W zaskarżonym postanowieniu Trybunał uznał, że skarga w tym zakresie zmierza do wykazania niekonstytucyjności rozporządzenia nie przez wadliwość jego treści, lecz przez pozostawienie luki w jego unormowaniu. Należy zatem zauważyć, że zaskarżone postanowienie – wbrew zarzutom podniesionym w zażaleniu – odnosi się także do pozostałych wzorców dla kontroli skargi konstytucyjnej. Przywołanie zatem w uzasadnieniu zażalenia wyroku TK z 27 marca 2008 r., w sprawie SK 17/05, odnoszącego się między innymi do możliwości oceny przez Trybunał pozostałych (niepodlegających umorzeniu) zarzutów skargi, należy w niniejszej sprawie uznać za nietrafny. W ocenie Trybunału, istota zarzutu niekonstytucyjności rozporządzenia sprowadza się do twierdzenia, że poprzez brak odpowiednich regulacji dotyczących, ogólnie rzecz ujmując, infrastruktury portowej skarżąca została zobowiązana do poniesienia nakładów związanych z należytym utrzymaniem tej infrastruktury, czym nieproporcjonalnie zostały naruszone jej prawa określone w art. 20, art. 22 oraz art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji. Nie podważa ustaleń Trybunału przyjętych w zaskarżonym postanowieniu ogólnikowe stwierdzenie, że niekonstytucyjność rozporządzenia w zakresie, w jakim dotyczy wadliwego uregulowania w załączniku infrastruktury portowej, polegającego na zaliczeniu do składu tej infrastruktury akwenów portowych jedynie w granicach wyznaczonych wielkością powierzchni ustalonej tym załącznikiem, zmierza do wykazania nie luki, lecz wadliwości treści regulacji. Zdaniem Trybunału skarżąca nie uprawdopodobniła naruszenia swych praw, a wyraźne unormowanie art. 66 ustawy o TK nie pozwala rozpoznać skargi w zakresie naruszenia tych praw z urzędu.

Przywołane w zażaleniu orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego świadczy, że skarżąca wnosi również – w razie niestwierdzenia niekonstytucyjności zaskarżonego rozporządzenia – o ewentualne wydanie wyroku interpretacyjnego. Wobec powyższego, Trybunał jedynie stwierdza, że w niniejszej sprawie brak jest podstaw do wydania takiego rozstrzygnięcia, gdyż leży ono w gestii Trybunału Konstytucyjnego rozpoznającego wyłącznie merytorycznie sprawę, które to rozpoznanie uzależnione jest jednak od wcześniejszego stwierdzenia, że wniesiona skarga spełnia wszystkie przewidziane prawem przesłanki.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny uznał, że odmowa nadania dalszego biegu niniejszej skardze konstytucyjnej postanowieniem z 28 sierpnia 2009 r. była uzasadniona i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.