Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 14 grudnia 2010 r.

Sygn. akt Ts 117/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Elżbiety Z. w sprawie zgodności:

art. 40 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) z art. 45 ust. 1 i art. 190 ust. 4, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz art. 10 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 13 maja 2009 r. skarżąca zarzuciła, że art. 40 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: p.u.s.p.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 190 ust. 4, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz art. 10 ust. 1 Konstytucji. Wydane na podstawie zaskarżonego przepisu orzeczenia sądów prowadzą ponadto – zdaniem skarżącej – do naruszenia jej praw do naprawienia szkody za niezgodne z prawem działanie organu państwa, prawa do ochrony godności i prawa do prywatności oraz prawa dostępu do orzekania w sądzie wyższej instancji. Skarżąca wskazuje, że zaskarżony przepis ustawy, nieprzewidujący możliwości wznowienia postępowania po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 15 stycznia 2009 r. (K 45/07, OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 3), w zakresie braku odesłania do odpowiednich przepisów kodeksu postępowania cywilnego narusza jej prawo do wznowienia postępowania. Ponadto, przepis ten jest niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim uniemożliwia sędziemu dotkniętemu skutkami wytyku zaskarżenie rozstrzygnięcia w przedmiocie wytyku oraz w zakresie, w jakim pozostawia swobodnemu uznaniu sądu odwoławczego wypełnienie treścią niedookreślonego pojęcia „oczywista obraza przepisów” i rezygnuje z nałożonych na sąd odwoławczy obowiązku sporządzenia uzasadnienia oraz obowiązku wykazania, dlaczego uchybienie zostało zakwalifikowane jako oczywiste naruszenie przepisów prawa. Zdaniem skarżącej, art. 40 § 1 p.u.s.p. narusza zasadę podziału władzy, gdyż zwalniając sąd z obowiązku uzasadniania swych orzeczeń w przedmiocie wytyku oraz nieprzewidując możliwości ich zaskarżenia, stawia te orzeczenia poza jakąkolwiek kontrolą.

Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniami z 26 lutego 2009 r. (sygn. akt IV Ca 146/09, sygn. akt IV Ca 147/09, sygn. akt IV Ca 148/09, sygn. akt IV Ca 149/09) Sąd Okręgowy w Płocku odrzucił skargi skarżącej o uchylenie postanowień w przedmiocie wytyków orzeczniczych. Skarżąca domagała się wznowienia postępowania w przedmiocie wytyku judykacyjnego w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z 15 stycznia 2009 r., K 45/07 (OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 3). Zażalenia na powyższe postanowienia zostały odrzucone postanowieniami Sądu Okręgowego w Płocku z 24 kwietnia 2009 r. oraz postanowieniem z 30 marca 2009 r. Zdaniem Sądu Okręgowego w Płocku, wyrażonym w identycznie brzmiących uzasadnieniach do postanowień o odrzuceniu skarg skarżącej, w niniejszej sprawie nie znajduje zastosowania art. 4161 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.). Przepisy k.p.c. nie mają zastosowania do postanowień zawierających wytyk judykacyjny udzielony na podstawie art. 40 p.u.s.p., gdyż brak jest odpowiedniego odesłania. Postanowienie zawierające wytyk nie jest też postanowieniem wydanym na podstawie przepisów k.p.c. Skarga jest więc – zdaniem sądu – niedopuszczalna. Na marginesie Sąd Okręgowy uznał, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 15 stycznia 2009 r. (K 45/07, OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 3) nie stwierdził niegodności z Konstytucją wytyku judykacyjnego, a jedynie brak możliwości złożenia przez sędziego wyjaśnień do wytknięcia sądowego uchybienia.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym instrumentem ochrony praw człowieka. Pozwala ona na dokonanie przez Trybunał Konstytucyjny hierarchicznej kontroli norm. Kontrola ta ma charakter konkretny. Oznacza to, że nie każdy zarzut hierarchicznej niezgodności norm może być przedmiotem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, lecz tylko taki, który wiąże się z naruszeniem konstytucyjnych praw skarżącej.

W niniejszej sprawie skarżąca formułuje m.in. zarzuty o charakterze przedmiotowym, wskazując na wzorce konstytucyjne, które nie wyrażają jej wolności i praw w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Wzorcami takimi są art. 10 i art. 176 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim skarżąca wskazuje na konieczność kontroli instancyjnej postanowień zawierających wytyk judykacyjny. W jej ocenie jest to niezbędne ze względu na zagwarantowanie, że władza sądownicza nie będzie działała poza kontrolą. Tego typu zarzut nie ma związku z naruszeniem konstytucyjnych praw skarżącej, nie uprawdopodabnia naruszenia tych praw i nie może być podstawą skargi konstytucyjnej.

Niedopuszczalny jest również zarzut naruszenia art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji, polegający na braku możliwości zaskarżenia przez sędziego postanowienia zawierającego wytyk judykacyjny. Po pierwsze, skarżąca nie załączyła żadnego orzeczenia rozstrzygającego o braku możliwości zaskarżenia takiego postanowienia. Biorąc pod uwagę, że w sprawie skarżącej toczyło się postępowanie w przedmiocie wznowienia postępowania, należy uznać, że przedłożenie takiego orzeczenia nie było możliwe. Po drugie, Trybunał Konstytucyjny podziela pogląd wyrażony w wyroku z 15 stycznia 2009 r. o sygn. K 45/07, w myśl którego wytknięcie zwrócone jest do sądu, a nie do poszczególnych osób wchodzących w jego skład. Ze względu na skutki dla sędziów wchodzących w skład sądu udzielenie wytyku powinno być obwarowane gwarancjami wynikającymi z art. 2 Konstytucji. Na gwarancje te wskazywał Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu. Postępowanie w sprawie wytyku oraz orzeczenie zawierające wytyk nie są jednak sprawą w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji, dlatego gwarancje zawarte w tym przepisie oraz w art. 78 Konstytucji nie mają zastosowania do postępowania wytykowego. Postępowanie wytykowe nie mieści się w zakresie przedmiotowym przywołanych przepisów Konstytucji.

W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 190 ust. 4 Konstytucji należy stwierdzić, że zarzut ten skarżąca kieruje wprawdzie przeciwko art. 40 p.u.s.p., jednak jego uzasadnienie wskazuje, że dotyczy on zaniechania prawodawczego. Skarżąca domaga się rozszerzenia zakresu normatywnego art. 40 p.u.s.p., tak by przepis ten stanowił podstawę wznowienia postępowania, o którym mowa w art. 190 ust. 4 Konstytucji. Tak sformułowany zarzut nie może być uznany za zarzut pominięcia prawodawczego, gdyż brak jest związku między normatywną treścią art. 40 p.u.s.p, a wznowieniem postępowania wszczynanym na skutek skargi sędziego. Zaskarżony art. 40 p.u.s.p. w ogóle nie odnosi się do problematyki wznowienia postępowania. Biorąc pod uwagę, że wskazane w art. 40 p.u.s.p. orzeczenie adresowane jest do sądu a nie do sędziego, trudno w ogóle do takiego orzeczenia wprost zastosować skargę o wznowienie postępowania, jeżeli jej autorem miałby być sędzia. Innymi słowy, wprowadzenie w p.u.s.p. instytucji wznowienia postępowania lub wprowadzenie odpowiedniego stosowania k.p.c., w sytuacji gdy wznowienie to miałoby być następstwem wydania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wymagałoby odrębnej regulacji prawnej. Domaganie się wprowadzenia takiej regulacji nie może być przedmiotem skargi konstytucyjnej.

Przedmiotem skargi konstytucyjnej nie może być orzeczenie sądu. Dlatego na marginesie należy jedynie podnieść, że Sąd Okręgowy w Płocku w załączonych do skargi konstytucyjnej postanowieniach o uchylenie postanowienia w przedmiocie wytyku judykacyjnego w ogóle nie rozważał kwestii zastosowania art. 190 ust. 4 Konstytucji. Tymczasem, jak wynika z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, zastosowanie tego przepisu samoistnie lub współstosowanie go z przepisami ustaw jest konieczne dla prawidłowej realizacji wyroków Trybunału Konstytucyjnego: „Trybunał Konstytucyjny może kształtować swym wyrokiem stan prawny, z którego korzystanie przez sądy powszechne oddane jest ich niezawisłości, wiedzy i rozwadze, kształtowanym między innymi przez art. 8 Konstytucji. Realizacja także przez sądy gwarancji konstytucyjnych – na gruncie istniejącego stanu normatywnego zakładającego przez określony czas obowiązywanie niekonstytucyjnego przepisu – stawia zarazem wyzwania i możliwości wyboru przez same sądy takiego środka proceduralnego, który najlepiej pozwoli na osiągnięcie efektu najbliższego nakazowi wykładni i stosowania prawa w zgodzie z Konstytucją. Tym samym Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie potwierdza w pełni pogląd wyrażony przez Trybunał w wyroku z 2 marca 2004 r. (sygn. SK 53/03), że zasada l’effet utile powinna być zawsze brana pod uwagę z punktu widzenia celów rozwiązania zawartego w art. 178 ust. 1 Konstytucji” (wyrok TK z 27 października 2004 r., SK 1/04, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 96).



Ze względu na brak wskazania przez skarżącą jej konstytucyjnych praw naruszonych przez zaskarżony przepis ustawy, na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 i art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), należało orzec jak na wstępie.