Pełny tekst orzeczenia

360/5/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 10 września 2010 r.
Sygn. akt Ts 126/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jerzego W. o zbadanie zgodności:
art. 80 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 105 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, ze zm.) z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 22 maja 2009 r. skarżący domaga się stwierdzenia, że art. 80 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 105 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, ze zm.; dalej: prawo autorskie) naruszają art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji. W świetle uzasadnienia skargi konstytucyjnej nie ulega wątpliwości, że art. 33 Konstytucji, wskazany jako wzorzec kontroli w niniejszej sprawie, został powołany omyłkowo.
Skarżący zarzuca, że przyznanie danej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (dalej: organizacja zbiorowego zarządzania) uprawnienia do wnioskowania o udostępnienie „dokumentacji mającej umożliwić (…) dochodzenie (…) roszczeń” jest „ewidentnym naruszeniem równości wobec prawa, albowiem orzeczenie zapadłe w takich sytuacjach (…) w ewentualnym późniejszym procesie drugą stronę stawia w pozycji przegranej”.
Skarga została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 12 grudnia 2008 r. (sygn. akt I Co 177/08) Sąd Okręgowy w Koszalinie zobowiązał skarżącego, który w ramach prowadzonego biura podróży świadczy usługi przewozowe, do udzielenia Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS w Warszawie „pisemnej informacji w zakresie: liczby eksploatowanych autobusów, w których zainstalowane są odtwarzacze dźwięku, odtwarzacze obrazu i dźwięku, odbiorniki radiowe i odbiorniki telewizyjne oraz liczby miejsc w poszczególnych autobusach w okresie od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej (…); wykazu odtwarzanych filmów utrwalonych na nośniku innym niż taśma filmowa (VHS, DVD, CD-ROM) w eksploatowanych autobusach w powyżej wskazanym okresie (…)”. Zażalenie skarżącego na powołane postanowienie sądu I instancji zostało oddalone przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie postanowieniem z 27 lutego 2009 r. (sygn. akt I A Cz 72/09), doręczonym skarżącemu 28 lutego 2009 r.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 1 czerwca 2010 r. wnioskodawca został wezwany do usunięcia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia, braku formalnego skargi konstytucyjnej, przez wskazanie konstytucyjnych wolności lub praw podmiotowych wywodzonych przez skarżącego z art. 32 Konstytucji oraz określenie sposobu ich naruszenia.
W piśmie z 24 czerwca 2010 r. wnioskodawca odniósł się do stwierdzonego braku formalnego skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skierowana do Trybunału Konstytucyjnego skarga konstytucyjna podlega, zgodnie z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), wstępnemu rozpoznaniu, którego celem jest zbadanie, czy spełnia stawiane jej przez Konstytucję i ustawę o TK wymogi. W szczególności Trybunał Konstytucyjny sprawdza, czy skarżący wyczerpał przysługującą mu drogę prawną i nie uchybił terminowi do wniesienia skargi konstytucyjnej (art. 46 ust. 1 ustawy o TK), czy zaskarżone przepisy stanowiły podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK), a także czy i w jaki sposób doszło do naruszenia wskazanych przez skarżącego konstytucyjnych wolności lub praw (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).
Trybunał Konstytucyjny przypomina na wstępie, że skarżący nie może ograniczyć się tylko do wskazania konkretnych postanowień Konstytucji jako wzorców kontroli w danej sprawie. Na skarżącym ciąży bowiem obowiązek: po pierwsze, dokładnego przedstawienia treści konstytucyjnych praw lub wolności, które zostały w stosunku do niego naruszone przez kwestionowane przepisy, po drugie zaś – szczegółowego i precyzyjnego uzasadnienia stawianych zarzutów. Zgodnie z art. 66 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny orzekając, jest związany granicami skargi konstytucyjnej.
W myśl art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, obowiązkiem skarżącego jest wskazać, jakie konstytucyjne prawa podmiotowe i w jaki sposób zostały naruszone przez przepis będący przedmiotem wniesionej skargi. Z utrwalonej linii orzeczniczej Trybunału wynika, że zasada równości oraz zakaz dyskryminacji nie są samoistnymi źródłami praw podmiotowych, ochrony których skarżący mógłby domagać się w postępowaniu skargowym.
Charakter normy wyrażonej w art. 32 Konstytucji Trybunał wyjaśnił w postanowieniu pełnego składu z 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225), stwierdzając między innymi, że norma ta tworzy prawo o szczególnym charakterze: jego naruszenie może być rozpatrywane jedynie w zakresie innego konstytucyjnego prawa lub wolności (metaprawo). W uzasadnieniu orzeczenia Trybunał stanął na stanowisku, iż: „art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną, i dlatego winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. W takim zakresie wyznacza on także konstytucyjne prawo do równego traktowania. Mamy tu do czynienia z sytuacją »współstosowania« dwóch przepisów Konstytucji, a więc nie tylko z prawem do równego traktowania, ale ze skonkretyzowanym prawem do równej realizacji określonych wolności i praw konstytucyjnych. W skardze konstytucyjnej należy powołać oba przepisy Konstytucji, dopiero one wyznaczają bowiem konstytucyjny status jednostki, który przez regulację ustawową lub podustawową został naruszony. Natomiast gdy chodzi o uprawnienia określone w innych niż Konstytucja aktach normatywnych – jeśli treść konkretnego prawa ustala się wyłącznie na ich podstawie – art. 32 Konstytucji stanowi zasadę systemu prawa, nie zaś wolność lub prawo o charakterze konstytucyjnym”.
Jako wzorzec kontroli kwestionowanych przepisów skarżący wskazuje „zasadę równości wobec prawa” oraz „zakaz dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym” wyrażone w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji. Argumentacja przedstawiona w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej sprowadza się do zarzutu „zastąpienia przez Sądy strony zainteresowanej – poprzez prowadzenie na jej rzecz postępowania dowodowego (…) umożliwiającego sprecyzowanie jej roszczeń w przyszłych postępowaniach sądowych”. Skarżący twierdzi, iż „to, że strona (…) nie jest w stanie ustalić zakresu dokonanych naruszeń prawa, a tym samym sprecyzować podstawy faktycznej powództwa oraz dochodzonych roszczeń (…) nie powinno być przerzucone na skarżącego”. Zarzuty skarżącego dotyczą przede wszystkim konkretnych uprawnień innego podmiotu, tj. organizacji zbiorowego zarządzania, przysługujących tej ostatniej na mocy przepisów prawa autorskiego.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, skarżący nie doprecyzował, w zakresie jakiego prawa lub wolności, wyrażonych w treści innych postanowień Konstytucji, zasada równości lub zakaz dyskryminacji (jako zasady ogólne) doznały niedozwolonego ograniczenia lub uszczerbku. W konsekwencji, w rozpoznawanej skardze konstytucyjnej nie wskazano ani konkretnego konstytucyjnego prawa lub wolności, ani sposobu ich naruszenia w stosunku do skarżącego. Skarżący poprzestaje na sformułowaniu ogólnego zarzutu nierównego i dyskryminującego ukształtowania jego sytuacji prawnej w potencjalnym postępowaniu procesowym w sprawie o naruszenie autorskich praw majątkowych. Okoliczność powyższa, na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 49 ustawy o TK, stanowi samoistną przesłankę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Trybunał Konstytucyjny zwraca ponadto uwagę na to, że skarżący, odnosząc się w piśmie z 24 czerwca 2010 r. do stwierdzonego braku formalnego skargi konstytucyjnej, ograniczył się do złożenia oświadczenia, że naruszono w stosunku do niego „zasadę równości wobec prawa zawartą w art. 33 Konstytucji poprzez fakt, iż nie strona zainteresowana, ale Sąd prowadzi na jej rzecz postępowanie dowodowe (wbrew art. 6 kodeksu cywilnego) celem umożliwienia jej sprecyzowania roszczeń w przyszłych postępowaniach sądowych”. Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżący nie wskazał konstytucyjnych wolności lub praw podmiotowych wywodzonych przez niego z art. 32 Konstytucji oraz nie określił sposobu ich naruszenia, pomimo wyraźnego wezwania zawartego w powołanym zarządzeniu sędziego Trybunału Konstytucyjnego. W konsekwencji, skoro skarżący nie usunął braku formalnego skargi konstytucyjnej w wyznaczonym terminie, Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).
Niezależnie od powyższego, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że sformułowany w skardze konstytucyjnej zarzut w części, w jakiej skarżący koncentruje się na dowodzeniu, że w zakresie postępowania dowodowego „należałoby (…) stworzyć odpowiednie regulacje prawne przez ustawodawcę i zamieścić je w przyszłym prawie autorskim”, dotyczy zaniechania ustawodawczego.
W ocenie skarżącego, „w świetle w/w uzasadnień należy stwierdzić, iż mamy problem przede wszystkim z ustawą a nie skarżącym. Stosowne zapisy regulujące prawa i obowiązki zainteresowanych zawartych w przyszłej ustawie mogłyby ten problem rozwiązać”.
Takie ujęcie prowadzi do wniosku, że skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją zaniechania prawodawczego, polegającego na braku w prawie autorskim odpowiednich, jego zdaniem, uregulowań prawnych. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, zarzuty nie mogą polegać na wskazywaniu, że przepis nie zawiera konkretnej regulacji, której istnienie zadowalałoby skarżącego (zob. postanowienie TK z 11 maja 2009 r., SK 37/07, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 74 i wyrok TK z 19 listopada 2001 r., K 3/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 251). Ukształtowany przez skarżącego zakres badania art. 80 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 105 ust. 2 prawa autorskiego powoduje, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, niedopuszczalność nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu (por. postanowienia TK z: 11 grudnia 2001 r., SK 17/02, OTK ZU nr 7/A/2002, poz. 98 oraz 22 czerwca 2005 r., K 42/04, OTK ZU nr 6/A/2005, poz. 74). Należy bowiem pamiętać, że Trybunał Konstytucyjny pełni rolę jedynie „ustawodawcy negatywnego”, eliminując z systemu prawnego normy naruszające Konstytucję. Nie ma natomiast kompetencji do stanowienia norm, a taki charakter miałoby orzekanie w sprawie zaniechań ustawodawczych (por. wyrok TK z 2 lipca 2002 r., U 7/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 48).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.