Pełny tekst orzeczenia

128/2/B/2010



POSTANOWIENIE

z dnia 21 stycznia 2010 r.

Sygn. akt Ts 172/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Zbigniew Cieślak,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jacka S. w sprawie zgodności:

1) art. 3982 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) art. 100 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 10 lipca 2009 r. (złożonej 17 lipca 2009 r.) skarżący – reprezentowany przez pełnomocnika z urzędu – zarzucił, że: art. 3982 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim wyłącza możliwość złożenia skargi kasacyjnej w sprawach majątkowych, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 tys. zł narusza art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie podniósł, że art. 100 k.p.c. narusza art. 2 Konstytucji.

Ponadto pełnomocnik skarżącego wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz kosztów pomocy prawnej, jak również o przeprowadzenie dowodu z akt postępowań sądowych przeprowadzonych przed Sądem Rejonowym w Gdyni (sygn. akt I C 1103/06 oraz I Co 36/09) oraz przed Sądem Okręgowym w Gdańsku (sygn. akt III Ca 1040/08).

Niniejsza skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą.

W dniu 9 lipca 2005 r. skarżący uległ wypadkowi komunikacyjnemu, którego skutkiem były liczne obrażenia ciała wymagające długotrwałego leczenia i rehabilitacji.

Wyrokiem z 21 maja 2008 r. (sygn. akt I C 1103/06) Sąd Rejonowy w Gdyni, I Wydział Cywilny zasądził od pozwanego – Polskiego Towarzystwa Ubezpieczeniowego Spółka Akcyjna w Warszawie – na rzecz skarżącego kwotę 8 500,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 9 października 2005 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie i rozstrzygnął o kosztach procesu. Wniesiona w sprawie apelacja została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku, III Wydział Cywilny Odwoławczy z 3 grudnia 2008 r. (sygn. akt III Ca 1040/08). Powyższe rozstrzygniecie wraz z uzasadnieniem zostało doręczone skarżącemu 23 stycznia 2009 r. W dniu 12 lutego 2009 r. skarżący złożył do Sądu Rejonowego w Gdyni wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu celem sporządzenia skargi konstytucyjnej. Pismem z 16 kwietnia 2009 r. (L.dz. 33/09) Delegat Okręgowej Rady Adwokackiej w Gdańsku wyznaczył pełnomocnika – adwokata.

W ocenie skarżącego zaskarżony art. 3982 § 1 k.p.c. poprzez ustanowienie dolnej granicy wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o prawa majątkowe, narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego, jak również zasadę równego traktowania obywateli w zakresie prawa do sądu – prawa wniesienia skargi kasacyjnej. Zdaniem skarżącego brak możliwości wniesienia w tych sprawach skargi kasacyjnej narusza również zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego określoną w art. 176 ust. 1 Konstytucji. Określony w art. 100 k.p.c. sposób kompensaty kosztów sądowych, w szczególności zależny od uznania sądu, narusza konstytucyjną zasadę sprawiedliwości społecznej.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo wystąpić ze skargą konstytucyjną, kwestionując w niej przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o prawach lub wolnościach albo obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Zasady korzystania z tego środka prawnego precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 46 ust. 1 tej ustawy, skargę konstytucyjną wnieść można po wyczerpaniu przez skarżącego przysługującej w sprawie drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Naruszenie tego terminu wyłącza możliwość merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Art. 48 ust. 2 ustawy o TK przewiduje ponadto, że w razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej, skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego, właściwego dla jego miejsca zamieszkania, o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu na podstawie przepisów k.p.c. Do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku nie biegnie trzymiesięczny termin przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Równocześnie należy podkreślić, że wystąpienie z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu powoduje jedynie zawieszenie terminu złożenia skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie TK z 25 listopada 1998 r., Ts 92/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 46).

W przypadku skarżącego początek biegu terminu do złożenia skargi konstytucyjnej rozpoczął się w dniu otrzymania prawomocnego orzeczenia wraz z uzasadnieniem – wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku, III Wydział Cywilny Odwoławczy z 3 grudnia 2008 r. (sygn. akt III Ca 1040/08), które zostało doręczone skarżącemu 23 stycznia 2009 r. W związku z tym, że wystąpienie przez skarżącego 12 lutego 2009 r. z wnioskiem do właściwego sądu rejonowego spowodowało jedynie zawieszenie biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej (odwieszenie biegu terminu nastąpiło z chwilą wyznaczenia pełnomocnika tj. 16 kwietnia 2009 r.) należy stwierdzić, iż wniesienie skargi konstytucyjnej dopiero 17 lipca 2009 r. zostało dokonane z przekroczeniem ustawowego terminu. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że kwestionowany przez skarżącego art. 3982 § 1 k.p.c., wprowadzający ograniczenia w sprawach o prawa majątkowe, nie stanowił podstawy żadnego z rozstrzygnięć sądowych w sprawie skarżącego, dlatego w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji nie może stanowić przedmiotu skargi konstytucyjnej.

Niezależnie od powyższej okoliczności, stanowiącej samoistną przesłankę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, należy podkreślić, że nie spełnia ona również innych przesłanek umożliwiających przekazanie jej do merytorycznego rozpoznania. Zgodnie bowiem z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, obowiązkiem skarżącego jest wskazać, jakie konstytucyjne prawa podmiotowe i w jaki sposób zostały naruszone przez przepis będący przedmiotem wniesionej skargi. Z utrwalonej już linii orzeczniczej Trybunału wynika, że wskazane w skardze: zasada równości wobec prawa, zasada demokratycznego państwa prawnego nie są samoistnymi źródłami praw podmiotowych, ochrony których skarżący mógłby domagać się w postępowaniu skargowym. Charakter normy wyrażonej w art. 32 Konstytucji Trybunał wyjaśnił w postanowieniu pełnego składu z 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225), stwierdzając między innymi, że norma ta tworzy prawo o szczególnym charakterze: jego naruszenie może być rozpatrywane jedynie w zakresie innego konstytucyjnego prawa lub wolności (metaprawo). W uzasadnieniu orzeczenia Trybunał stanął na stanowisku, że: „art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną, i dlatego winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej”. Oczywiste pozostaje, że wskazanie naruszenia zasady równości w związku z konkretnym prawem podmiotowym winno być poparte merytoryczną argumentacją. Ponadto należy zauważyć, że zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji musi łączyć się ze wskazaniem grupy podmiotów wyposażonych w cechę relewantną, a następnie wykazaniem nierównego ich potraktowania. W uzasadnieniu skargi będącej przedmiotem niniejszego rozpoznania skarżący ograniczył się jedynie do ogólnikowego stwierdzenia, że zaskarżony art. 3982 § 1 k.p.c. narusza zasadę równości poprzez nierówne traktowanie obywateli w zakresie prawa do sądu.

Trybunał zwraca także uwagę, że również z art. 2 Konstytucji nie wynikają dla skarżącego żadne prawa o charakterze podmiotowym. Normy wywodzone z tego przepisu wyznaczają jedynie standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw, nie wprowadzając jednocześnie konkretnej wolności czy konkretnego prawa (zob. postanowienia TK z: 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12; 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Art. 2 Konstytucji może stanowić wzorzec kontroli, lecz tylko wówczas, gdy zasady z niego płynące zostaną odniesione do przepisów Konstytucji, które prawa i wolności wyrażają.

Podobnie wskazana przez skarżącego, zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego z art. 176 ust. 1 Konstytucji nie stanowi wolności lub prawa, którego ochrony można domagać się w trybie skargi konstytucyjnej.

Odnosząc się natomiast do zarzutu skarżącego, jakoby wprowadzenie przez ustawodawcę dolnej granicy wartości przedmiotu zaskarżenia dla wnoszenia skarg kasacyjnych uniemożliwiało skorzystanie z przysługującego skarżącemu prawa do skargi kasacyjnej, należy przede wszystkim podkreślić, że prawo do rozpoznania tego środka przez Sąd Najwyższy nie ma charakteru prawa konstytucyjnego, a Konstytucja nie formułuje zakazu ograniczania przez ustawodawcę zakresu przedmiotowego skargi kasacyjnej. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że zarówno z Konstytucji, jak i z przepisów Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.) wynika, że standardem minimalnym odnoszącym się do postępowania sądowego jest dwuinstancyjność. Wszystko, co ponad ten standard wykracza, włącznie z instytucją kasacji i sposobem jej ukształtowania, jest naddatkiem, podwyższeniem standardu minimalnego. Przepisy k.p.c. nie muszą zatem zapewniać stronom prawa do rozpatrzenia sprawy przez Sąd Najwyższy, a możliwość odwołania się do trzeciej instancji wykracza poza konstytucyjne minimum. Oznacza to, że strona nie ma roszczenia do państwa o takie ukształtowanie obowiązujących przepisów, które zapewniałoby jej rozpoznanie każdej sprawy przez Sąd Najwyższy (por. wyroki TK z: 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143; 17 maja 2004 r., SK 32/03, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 44; 6 października 2004 r., SK 23/02, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 89; 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29; 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2).

Brak konstytucyjnego prawa do kasacji powoduje, że formułowane w odniesieniu do tego środka zaskarżenia zarzuty nie mogą stanowić podstaw skargi konstytucyjnej. Należy również nadmienić, że sytuacja ta nie oznacza jednak, iż przepisy ustalające zakres i granice skargi kasacyjnej nie mogą stać się przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego. We wszystkich tych bowiem wypadkach, gdy ustawodawca zwykły uznał za uzasadnione ustanowienie dostępu do skargi kasacyjnej, musi to być unormowane w zgodzie z normami, zasadami i wartościami konstytucyjnymi, jednak wśród nich nie mieści się zakaz uzależniania prawa do skargi kasacyjnej od wartości przedmiotu zaskarżenia (por. wyrok TK z 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU Nr 3/A/2005, poz. 29 i cytowane tam orzecznictwo).



Mając na uwadze powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49, art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, orzekł jak w sentencji.