Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 5 lipca 2010 r.
Sygn. akt Ts 179/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Bogdana L. w sprawie zgodności:
art. 31 oraz art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.) z art. 2, art. 7, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej, sporządzonej przez pełnomocnika skarżącego, zakwestionowana została zgodność z Konstytucją art. 31 oraz art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, ze zm.; dalej: u.s.u.s.). Zakwestionowanym przepisom u.s.u.s., w zakresie, w jakim „dopuszczają one orzeczenie na podstawie art. 116a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa o odpowiedzialności członka zarządu osoby prawnej za zaległości tej osoby prawnej z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (dalej: FPiFGŚP)”, skarżący zarzucił niezgodność z art. 2, art. 7, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Decyzją z dnia 3 lipca 2007 r. (znak 470100/44/35/2007/DE/DO 8960004490) Dyrektor Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we Wrocławiu orzekł o odpowiedzialności skarżącego za zaległości Zakładowego Klubu Sportowego „Polar” z tytułu niepłacenia składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na FPiFGŚP za okres od listopada 2003 r. do maja 2005 r. Jako podstawę prawną decyzji wskazano art. 83 w zw. z art. 31 u.s.u.s. oraz art. 116 ustawy – Ordynacja podatkowa. W wyniku wniesionego odwołania decyzja ta została – wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu Sądu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 października 2008 r. (sygn. akt VIIIU 2739/2007) – zmieniona częściowo w ten sposób, że ograniczono zakres czasowy odpowiedzialności skarżącego (od listopada 2003 r. do listopada 2004 r.). Apelacja skarżącego od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 marca 2009 r. (sygn. akt III AUa 103/09). Wyrok ten został doręczony skarżącemu w dniu 27 kwietnia 2009 r.
Uzasadniając szczegółowo zarzuty sformułowane wobec art. 31 i art. 32 u.s.u.s. skarżący wskazał na niedopuszczalność takiej ich interpretacji, która prowadzi do rozszerzenia zakresu zastosowania tych przepisów także na zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne i FPiFGŚP. Interpretacja ta jest konsekwentnie stosowana w orzeczeniach sądowych, czego dowodem są – zdaniem skarżącego – rozstrzygnięcia podjęte w jego sprawie. Taki sposób wykładni kwestionowanych przepisów narusza art. 2, art. 7, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji, z których skarżący wywiódł zakaz wykładni rozszerzającej w odniesieniu do obowiązków o charakterze daninowym. Ponadto, stanowi to naruszenie zasady określoności przepisów prawa, szczególnie aktualnej w odniesieniu do nakładanych na jednostkę obowiązków podatkowych. Dla poparcia swojej argumentacji skarżący przytoczył w tym zakresie szereg tez wyrażonych w orzeczeniach Sądu Najwyższego, jak i w wyrokach Trybunału Konstytucyjnego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, korzystanie ze skargi konstytucyjnej jako środka ochrony praw i wolności jest dopuszczalne na zasadach określonych w ustawie. Precyzująca te zasady ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) nakłada na skarżącego szereg powinności, wśród których szczególną rolę odgrywa obowiązek wskazania podstawy wniesionej skargi konstytucyjnej. W myśl art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, skarżący winien w związku z tym wskazać, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez przepisy zakwestionowane w skardze konstytucyjnej. Ocena wykonania obowiązków nałożonych na skarżącego przez przepisy ustawy o TK dokonywana jest na etapie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej. Jej efektem, obok potwierdzenia, że skarga konstytucyjna spełnia wszystkie przesłanki warunkujące jej merytoryczne rozpoznanie, może być także stwierdzenie, że skarżący nie wskazał sposobu naruszenia swoich konstytucyjnych praw podmiotowych, bądź też – że przedstawione w skardze konstytucyjnej argumenty na rzecz tezy o niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów są oczywiście bezzasadne.
W przypadku analizowanej skargi konstytucyjnej nie można z pewnością przyjąć, że skarżący nie podjął próby zrealizowania opisanego wyżej obowiązku ustawowego. Niemniej jednak, ocena zasadności argumentów skarżącego musi być negatywna z uwagi na okoliczność, że wskazane w skardze przepisy Konstytucji nie wyrażają praw podmiotowych podlegających ochronie za pomocą takiego środka ochrony wolności i praw.
Kwestionując przepisy u.s.u.s., skarżący wskazuje na art. 2, art. 7, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji, z których wywodzić należałoby prawa naruszone w wyniku zastosowania zaskarżonych przepisów. Takie określenie podstawy wniesionej skargi konstytucyjnej musi być uznane za wadliwe. Trybunał wyrażał już pogląd, że z przepisów zastrzegających ustawową formę nakładania obowiązków, w tym świadczeń podatkowych (art. 84 Konstytucji), jak i wymieniających elementy konstrukcyjne podatku, dla których wymagana jest forma ustawy (art. 217 Konstytucji), nie wynikają bezpośrednio prawa lub wolności, które mogłyby stanowić podstawę skargi konstytucyjnej. W szczególności w wyroku z dnia 5 listopada 2008 r. (SK 79/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 153, pkt 3.3 uzasadnienia) Trybunał Konstytucyjny – odwołując się do swojego wcześniejszego orzecznictwa – potwierdził, że przepisy nakładające na jednostki obowiązki finansowe wobec państwa i innych podmiotów prawa publicznego nie funkcjonują „równolegle” i bez związku z konstytucyjnymi przepisami o wolnościach i prawach człowieka i obywatela, niezależnie od treści tych przepisów. Trybunał uznaje w związku z tym, że przepisy Konstytucji, gwarantujące określone wolności lub prawa, mogą być o tyle adekwatnym wzorcem kontroli także dla unormowań nakładających obowiązki, o ile występuje rzeczywisty związek pomiędzy wymogiem wykonania danego obowiązku a ingerencją prawodawcy w sferę konkretnej konstytucyjnej wolności lub prawa. Trybunał podkreśla również, że regulacja prawna, dotycząca obowiązków podatkowych (w szczególności art. 84 Konstytucji), mając wyraźną podstawę konstytucyjną, nie powinna być analizowana wyłącznie w kategoriach ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw (art. 31 ust. 3 Konstytucji).
W odniesieniu z kolei do art. 217 Konstytucji pełną aktualność zachowuje pogląd Trybunału (zob. wyrok z dnia 5 listopada 2008 r., SK 79/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 153, pkt 3.3), zgodnie z którym przepis ten określa zakres tzw. władztwa podatkowego i zasady jego urzeczywistniania przez państwo. Nie gwarantuje on jednak wprost obywatelom, czy innym podmiotom prawnym, określonej wolności lub prawa konstytucyjnego, których ochrona przed naruszeniami mogłaby stanowić samoistny przedmiot skargi konstytucyjnej odpowiadającej wymogom sformułowanym w art. 79 ust. 1 Konstytucji.
Powyższa linia orzecznicza Trybunału, zwłaszcza w odniesieniu do dopuszczalności traktowania art. 84 oraz art. 217 Konstytucji za samodzielne podstawy skargi konstytucyjnej, znajduje pełne potwierdzenie i kontynuację w orzeczeniu pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 lutego 2009 r. (Ts 202/06, OTK ZU nr 1/B/2009, poz. 23).
Powołanie art. 2 Konstytucji i wyrażonych w tym przepisie zasad ustrojowych jako podstawy skargi konstytucyjnej byłoby natomiast dopuszczalne w sytuacji, gdyby skarżący wskazał, w zakresie jakich praw lub wolności, statuowanych w innych przepisach Konstytucji, zasady te doznały niekonstytucyjnego uszczerbku lub ograniczenia (zob. np. postanowienie TK z dnia 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60). Brak takiego dookreślenia wyklucza potraktowanie powyższych zasad (w tym także wymogu określoności przepisów prawa) za dopuszczalny samodzielny wzorzec kontroli przepisów kwestionowanych za pomocą skargi konstytucyjnej. Ze względów wskazanych powyżej nie można przyjąć, aby w sprawie niniejszej tego rodzaju konkretyzacja nastąpiła.
W sprzeczności z powyższymi ustaleniami nie stoi bynajmniej odwołanie się przez skarżącego do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, w którym unormowania art. 2 Konstytucji stanowiły wzorzec kontroli przepisów zaskarżonych do Trybunału. Zwrócić należy uwagę, że odwołanie to w przeważającej mierze dotyczyło rozstrzygnięć wydawanych w innych – aniżeli skarga konstytucyjna – trybach kontroli prawa. Zauważyć w związku z tym trzeba, że kontrola norm inicjowana w drodze wniosków (art. 191 Konstytucji), czy też pytań prawnych (art. 193 Konstytucji) nie doznaje ograniczenia w odniesieniu do przepisów Konstytucji, które służyć mogą jako podstawa tej kontroli. W przypadku instytucji skargi konstytucyjnej wzorcem tym pozostają wyłącznie takie unormowania konstytucyjne, które stanowią podstawę do dekodowania konkretnych praw podmiotowych skarżącego.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2, a także art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.